Vísir - 08.08.1979, Qupperneq 9

VÍSIR
Vegna nokkurra ritsmíöa
sem birst hafa í blöðum
að undanförnu og valdið
gætu misskilningi lesenda
og skert traust þeirra á
störfum Steinsteypu-
nefndar óskar Rannsókn-
astofnun byggingariðn-
aðarins að birta eftirfar-
andi greinargerð:
Tilurð Steinsteypunefnd-
ar
Aö tillögu Rannsóknastofnunar
byggingariðnaðarins setti iðn-
aðarmálaráðherra árið 1967 á
laggirnar „Nefnd til að kanna
þenslur og þar af leiðandi grotn-
un isteinsteypu”. Farið var eft-
ir dönsku forsniði og valdir I
nefndina menn frá helstu
ábyrgöaraðilum i byggingar-
starfsemi i landinu.
Nefndin leitaði til fjárveit-
ingavaldsins um stuðning við
starfsemi sina árin 1967 og 1968
en'varð ekki ágengt. Þá ákvað
nefndin að halda áfram störfum
sem sjálfstæður starfshópur,
vikkaöi starfsvið sitt, nefndi sig
Steinsteypunefnd, og hefir skil-
greint rannsóknir sinar og kost-
að þær ávallt siðan sjálf við
Rannsóknastofnun byggingar-
iðnaðarins.
Sérstaða íslands
Störf nefndarinnar og rann-
sóknir hafa þó beinst mest að
alkali-efnahvörfum, enda meiri
upplýsingaþörf á þeim þættti
steyputækninnar en öðrum.
Sérstaða islands i þessum
málum er mikil. Orsök alkali-
þenslu, sem stundum veldur
grotnun i steypu, er sam-
spilmikils alkalimagns, virkra
fylliefna og stöðugs raka i steyp
unni, en alla þrjá þættina þarf
til. Hér á landi eru hráefni til
sementsgerðar þess eðlis að is-
lenskt sement verður óhjá-
kvæmilega alkalirikt, fylliefni
eru glerkennd vegna ungrar
jarðmyndunar og veðráttan er
slagviðrasamari hér en annars-
staðar þekkist.
Rannsóknir okkar og vinnu-
plön hafa lika mótast af þessari
sérstöðu. Viö höfum birt niöur-
stöður þeirra, einnig i erlendum
fagtimaritum og fyrir fjölþjóð-
legum visindaráðstefnum.
Þetta hefir vakið eftirtekt er-
lendra fræðimanna og þess
vegna tókst svo til aö margir
virtustu visindamenn á þessu
sviði sóttu ráðstefnu hér 1975, en
hún hafði mikil áhrif á þróun
rannsókna okkar.
Ástand útveggja
Skýrsla um rannsóknir á
steypuskemmdum i Ibúðarhús-
um var gefin út um sl. áramót.
Þessi úttekt sýnir að alvarlegar
Margra mllljarða
verðmætl í hættu
Fyrsta staðfesting þess að alvarlegar skemmdir komi fram í ibúðarhúsum fékkst fyrir rúmum þrem
árum.
skemmdir af völdum alkali-kfsiÞ
efnahvarfa koma nú fram i
steinsteyptum ibúöarhúsum.
Við hættunni var varað strax
1963, þegar mælingar fyrstu
sýndu að sum fylliefnin á
Reykjavikursvæðinu væru virk.
Ekkert var þó aðhafst af hálfu
byggingaryfirvalda, enda voru
skemmdir af þessum sökum
taldar óliklegar i ibúöarhúsum
og óþekktar i heiminum i slikum
mannvirkjum. Algengast er að
alkali-kisilskemmdir komi ekki
fram i steypu fyrr en hún er orð-
in tiu ára eða eldri. Framan-
greind skýrsia er fyrsta opinber.
un þess að aikali-kísilefnahvörf
séu hér aivarlegt vandamál i
ibúðarhúsum, og þvi staðfest-
ing á hinum illa grun.
Vist er að pennar blaða, eins
og aðrir ibúar þessa lands
myndu litið vita um orsakir
skemmdanna ef ekki hefðu notiö
niðurstaðna Rannsóknastofnun-
ar byggingariðnaöarins.
Nánast eru engar aðferðir
þekktar til þess að stöðva alkali-
kisil-efnahvörf og engar þjóðir
hafa við alveg hliðstæðan vanda
að glima. Þess vegna verðum
við sjálf að leysa hann.
Skilning vantar
Það brennur á okkur nú að
margmilljarða verðmæti I
ibúðaeign okkar eru i hættu, en
fyrsta staðfesting þess aö alvar-
legar skemmdir komi fram I
ibúðarhúsum fékkst fyrir rúm-
um þrem árum. Ekki er heldur
að undra þótt skemmdirnar
raski sálarró þeirra sem fyrir
þeim verða. Ljðst ætti þvi að
vera að það er nauðsyn að auka
rannsóknir á þessu sviði, og
ættu a.m.k. tveir sérfræðingar
að sinna þeim eingöngu.
Þvi reynir nú á hvort sama
skilningsleysið muni rikja hjá
fjárveitingavaldinu og áður, og
tillögur Rannsóknastofnunar
byggingariðnaðarins þá skornar
niður án tillits til verkefna.
Astandið er nú þannig að þó að
stofnunin geti með eigin tekjum
staðið undir kostnaði viö ráðn-
ingu sérfræöings I þessum mál-
um, þá er henni óheimilt að gera
bað. Þetta er fásinna.
Rannsóknir og ráðstafan-
ir
Rannsóknastofnun byggingar-
iðnaðarins litur svo á að störf
Steinsteypunefndar hafi orðið
aö afar miklu gagni við að
byggja upp þekkingu á áhrifum
alkali efnahvarfa, og þvi hvern-
ig hægt sé að draga úr skemmd-
um af þeirra völdum.
Ýmsar ráöstafanir hafa lika
verið gerðar til þess aö hefta
þennan skaðvald. Má þar t.d.
fram telja beitingu varnaraö-
gerða I sambandi við stórfram-
kvæmdir, eins og Þorlákshöfn
og virkjanirnar við Búrfell og
Sigöldu. Jafnframt má benda á
það að rannsóknirnar hafa leitt i
ljós afar jákvæð áhrif af blönd-
um possolanefna i sementið.
Ahrif finmalaös liparits og kisil-
ryks á þenslu múrstrendinga er
sýnt i eftirfarantíi töflu, en til
hliðsjónar eru kröfur nýútgef-
innar byggingarreglugerðar.
Járnblendirykið eykur auk þess
verulega styrkleika sementsins,
og þvi viröist kisilryksiblöndun
nú hagkvæmasta leiðin til þess
að sneiða hjá hættunni. Þvi ber
að fagna að rannsóknarniður-
stöður voru fengnar, og sem-
entsverksmiðjan raunar byrjuð
á framleiðslu með innfluttu kis-
ilryki nokkru áður en Járn-
blendiverksmiðjan hóf störf.
Lokaorð
A rúmlega 12 ára starfsferli
hafa eölilega orðið mikil
mannaskipti I Steinsteypu-
Múrstrendingaþensla eftir
Pozzolanefni % 1 mán. 3mán. 6. mán. 1 ár
Ekkert 0 0.042 0.150 0.260 0.320
Liparit 10 0.026 0.049 0.090 0.150
Líparit 15 0.005 0.020 0.025 0.044
Liparit 25 0.009 0.017 0.017 0.026
Kisilryk 5 0.014 0.021 0.028 0.062
Kisilryk 7,5 0.002 0.017 0.023 0.Ó35
Kisilryk 10 0.02 0.012 0.014 0.021
Kröfur <0.050 • <0.100
2 ár
Þar sem margmilljarða verð-
mæti i ibúðaeign okkar eru i
hættu vegna steinsteypu-
skemmda ætti að vera ljóst, að
það er nauðsyn að auka rann-
sóknir á þessu sviði. Skiinings-
leysið hjá fjárvéitingavaldinu i
þessu efni hefur þó verið slikt,
að þótt stofnunin geti með eigin
tekjum staðið undir kostnaöi við
ráðningu sérfræðings I þessum
málum, þá er henni óheimilt að
gera það, segir Haraldur
Asgeirsson, forstöðumaður
Rannsóknastofnunar bygg-
ingariðnaðarins.
nefnd, — en maður hefir komiö i
manns stað, — m.a. Páll Ólafs-
son, fulltrúi Landsvirkjunar i
staö Páls Flygenrings núver-
andi ráðuneytisstjóra. Allir
upphaflegu aðilanna eiga þó enn
fulltrúa i nefndinni, en sl. haust
var samþykkt aö bjóða Steypu-
stöövunum i Reykjavik og
Björgun h.f. aðild, og Stein-
steypufélag Islands hefir átt
fulltrúa i nefndinni frá stofnun
þess félags.
Allar rannsóknir nefndarinn-
ar eru framkvæmdar viö Rann-
sóknastofnun byggingariðnað-
arins og stofnunin hefir stjdrnað
störfum hennar. A sl. ári kost-
uðu þessar rannsóknir 11,5
milljónir kr. en i ár er kostnaöur
áætlaður 16 milljónir kr.
Greiðsluaöilar nefndarinnar
hafa verið: borgarverkfræöing-
ur, Landsvirkjun, Rannsókna-
stofnun byggingariðnaðarins,
Sementsverksmiðjan, Vega-
málastjóri og Vitamálastjóri.
Við þennan lista bætast nú
Steypustöðvarnar I Reykjavik
og Björgun h.f.
Dylgjur um falsanir og óvis-
indaleg vinnubrögð við Rann-
sóknastofnun byggingariðnað-
arins og i Steinsteypunefnd eru
ekki svars verðar. Þvert á móti
er ástæða til að þakka aðilum
Steinsteypunefndar einskæran
áhuga og ósérdrægni i störfum
að þessum ábyrgðarmiklu
rannsóknaverkefnum.
Virðingarfyllst,
Rannsóknastofnun
byggingariðnaðarins
Haraldur Asgeirsson
KYNNING KEPPENDA I VÍSISRALLINU:
„Ralllð kostar mlg mlnnst miiijón”
seglr Jóhann Hlöðverssnn
Matthias Sverrisson (tv.) og
Sigurjón Harðarson. Þessi
mynd átti að birtast með grein
um þá rallkappa I blaðinu I gær.
Einhverra hluta vegna birtist
önnur mynd og biður Visir hiut-
aðeigendur að afsaka þennan
leiða rugling. Visismynd JA
,,Ég er búinn að eyða i bilinn
núna sex vikum sem voru
sumarfriið mitt og þess vegna
þarf ég að taka mér aukafri i
rallið sjálft,” sagði Jóhann
Hiöðversson húsasmiður I við-
tali við VIsi, en Jóhann mun
taka þátt I hinu stóra Visisralli i
næstu viku og var þegar Vísis-
menn náðu tali af honum að
dytta að bil sfnum, sem er
Escort 1600, árgerð 1973.
Billinn er tilbúinn að lang-
mestu leyti, ég á bara sem
stendur i svolitlu basli með kúp-
linguna. Ég er búinn að sprauta
hann upp a nútt, tekið hann I
sundur og sett hann aftur saman
og i þetta hefur sumarfriið mitt
farið,” sagði Jóhann.
— Hvernig list þér á rallið?
„Bara vel og þótt hann Sigur-
jón (Harðarson) og lika hann
Hafsteinn (Hauksson) segist
ætla að ná fyrsta sætinu þá blæs
ég bara á það. Það verður ég
sem tróni þar.”
Jóhann lætur engan bilbug á
sér finna, enda má hann vera
svolitið bjartsýnn. Billinn hans
er talinn vera með þeim kraft-
meiri i keppninni, 105 hestöfl.
„Já, hann er gefinn upp 105
hestöfl,” sagði Jóhann og glotti.
— Er krafturinn þá nægur?
Nærstaddir kunningjar
Jóhanns ráku nú upp rokna
hlátur. „Það kemur i ljós sögðu
þeir. Ef hann lendir út af I ein-
hverri beygjunni, þá mætti
segja okkur að öflin væru of
mörg.”
— Færðu einhverja þjónustu
frá Fordumboðinu?
„Já, nú fæ ég i fyrsta sinn
„service” frá þeim og i raun og
veru allir Fordbilarnir I keppn-
inni.”
— Hvað kostar það þig að
taka þátt I Visisrallinu fyrir
utan eigin vinnu?
„Það er minnst milljón, og þá
upphæð verður maður að fá inn
með auglýsingum á bilnum og
það gengur bara nokkuð vel.
Flestir skilja hversu griöarleg
auglýsing það er að auglýsa á
rallbilum. Gildi þeirra er mjög
mikið.”
— Hvað heldur þú um Norð-
mennina?
„Ég vona bara að þeim gangi
vel. Þeir hafa annars ekkert að
gera i þessa vegi okkar, þannig
að ég vona að þeir flækist ekki
fyrir okkur eyjaskeggjum.”
— Hvað hefur þú tekið þátt i
mörgum röllum?
„Þau eru fjögur. Skeifurallið,
þá varð ég I 7. sæti, Visisrallið i
fyrra, 9 sæti, Haustrallið 3.
sætið, og siðast Finluxrallið, en
þá lentum við i 11. sæti, sem var
bölvuð óheppni þvi við brutum
drif i lok keppninnar.”
„Annars vil ég geta þess að
skipulagningin hjá Bifreiða-
iþróttaklúbb Reykjavikur er
aldeilis frábær og hefur alltaf
verið svo.”
Jóhann Hlöðversson að gera við Escortinn sinn. A myndinni er
einnig forstöðumaður biiaþjónustunnar I Súðarvogi sem veitt hefur
Jóhanni mikla aðstoð við undirbúning fyrir ralliö. Visismynd JA