Morgunblaðið - 30.11.2001, Blaðsíða 63

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. NÓVEMBER 2001 63
FYRIR nokkrum
vikum fjallaði grein-
arhöfundur lítillega
um málefni Ríkisút-
varpsins (RÚV) í
pistli á Skjá 1 og lagði
fram alvarlegar ásak-
anir um lögbrot stofn-
unarinnar. Að
óreyndu hefði maður
ímyndað sér að slíkar
ásakanir myndu vekja
einhver viðbrögð, en
þau hafa látið á sér
standa. Raunar óskaði
Fréttablaðið svara frá
Ríkisútvarpinu um
einn þátt ásakananna,
en þaðan kom afar aumt nafnlaust
svar um að menn teldu þarna ekki
um mjög alvarlegt brot að ræða og
um stranga lagatúlkun að ræða ef
rétt reyndist. Áður en lengra er
haldið er rétt að tíunda ásakanir
mínar, sem snerust um þríþætt
lögbrot RÚV, og gera nánar grein
fyrir þeim: 1. Innheimtudeild not-
ar þjóðskrá í bága við Persónu-
verndarlög.
2. Starfsmenn RÚV eru und-
anþegnir skylduáskrift án laga-
heimildar.
3. RÚV misfer með opinbert fé
með starfsemi, sem ekki er heim-
ild fyrir í Útvarpslögum.
Innheimtudeild RÚV sendi frá
sér bréf, þar sem í stóð: „Við sam-
anburð á þjóðskrá og skrá yfir
greiðendur afnotagjalda Ríkisút-
varpsins virðist sem þú sért ekki
greiðandi afnotagjalda.“ Þarna
segir innheimtudeildin hreint út að
þar á bæ beri menn saman við-
skiptamannaskrá sína og þjóðskrá
til þess að leita sér nýrra við-
skiptavina, en slík hnýsni er vita-
skuld skýlaust brot á lögum um
persónuvernd (nr. 77 frá 2000). Í
öðru lagi fer deildin fram á að
ótíndur almúginn sendi henni
greinargerð um sambýlinga sína ef
einhver þeirra skyldi nú standa í
skilum við stofnunina. Í þriðja lagi
kemur fram í bréfinu að RÚV
haldi skrá yfir öll tæki, svo manni
er næsta óskiljanlegt til hvers
samanburðurinn við þjóðskrá var
gerður. Eftir þessa upptalningu
segir svo að viðtakandi megi „bú-
ast við frekari fyrirspurnum ef
bréfinu verður ekki svarað“. Rík-
isútvarpið á ekkert erindi við það
fólk sem ekki er skráð fyrir sjón-
varpstæki. Hreint ekkert erindi.
Og enn síður getur það leyft sér að
krefja fólk skýringa á sakleysi
sínu, hvað þá með illa duldum hót-
unum eins og innheimtudeildin
gerir.
Þessi sama innheimtudeild og
sér sérstaka ástæðu
til þess að væna þá,
sem afþakka þjónustu
RÚV, um lögbrot,
hikar hins vegar ekki
við að brjóta sjálf
sömu lög, því hún
rukkar ekki starfs-
menn RÚV um af-
notagjöld. Fyrir þessu
er engin lagaheimild,
á þetta hefur margoft
verið minnt, en samt
hafa þessi lögbrot rík-
isstofnunarinnar þrif-
ist um árabil. Inn-
heimtudeildin skýlir
sér raunar bak við
ráðherrabréf frá 1977, þar sem
þessi undanskot eru leyfð, en þó
undirritaður sé ekki löglærður
maður veit hann samt að ráðherra-
bréf og reglugerðir verða að eiga
sér stoð í lögum. Þegar í þokkabót
er búið að setja ný lög um RÚV
margsinnis síðan, þar sem hvergi
er á þetta minnst, má öllum ljóst
vera að ráðherrabréfið hefur ekk-
ert gildi. Í lögum um Ríkisútvarpið
(nr. 122 frá 2000, 12. grein) segir
skýrt að allir eigendur viðtækja
skuli gjalda afnotagjald, en þó er
veitt heimild til reglugerðarsetn-
ingar um undanþágu gamalmenna
og öryrkja. Annarra ekki. Svo
væri auðvitað fróðlegt að vita
hvort þessi ólöglegu hlunnindi séu
gefin upp til skatts.
Alvarlegasta lögbrot RÚV felst
þó vafalaust í því að stofnunin fer
langt fram úr heimildum um starf-
semi sína. Í lögum um Ríkisút-
varpið (10. grein) segir ótvírætt:
„Ríkisútvarpið hefur sjálfstæðan
fjárhag.
Tekjum þess má eingöngu verja
í þágu útvarpsstarfsemi.“ RÚV
leyfist því ekki að verja fjármun-
um sínum til neins annars en út-
varpsrekstrar. Það má því ekki
starfrækja textavarp, fréttasíma
eða vefmiðil frekar en það má
setja á stofn dagblað, hár-
greiðslustofu eða rækjuvinnslu.
En samt viðgengst þetta allt og
forsvarsmenn RÚV leyfa sér að
gráta undan erfiðum rekstri!
Nú gæti einhver haldið að hér
hefðu starfsmenn RÚV einfaldlega
hlaupið á sig í eðlislægri köllun
ríkisstarfsmanna til þess að þenja
báknið út. Að hér væri í raun at-
hugunarleysi á ferðinni. Gott ef
satt væri. En í ársskýrslu RÚV frá
1999, kemur fram að RÚV-menn
vissu nákvæmlega hvað þeir voru
að gera. Þar er greint frá því eins
og ekkert sé eðlilegra, að stofn-
unin hafi stórvíkkað starfsemi sína
og því sé brýnt að endurskoða lög-
in! Þetta er öldungis stórmerkileg
afstaða hjá opinberri stofnun til
landslaga. Hins vegar verður að
hryggja forráðamenn RÚV með
því að þingmenn urðu ekki við
þessari áskorun þegar lögin um
stofnunina voru endurskoðuð í
fyrra. Fyrrnefnd lögskýring
starfsmanns RÚV í viðtali við
Fréttablaðið er enn sérkennilegri
fyrir vikið.
Ríkið gerir þá kröfu til borg-
aranna að þeir haldi lögin og setur
þá í steininn annars. Ef venjulegir
borgarar greiða ekki afnotagjaldið
er sjónvarpið hirt af þeim. Og ef
þeim er treyst fyrir peningum,
sem þeir verja í annað, eru þeir
dæmdir fyrir misferli. Borgararnir
hljóta að geta gert þá kröfu til rík-
isins, stofnana þess og starfs-
manna að þeir fari að lögum eða
sæti annars ábyrgð. Það er ekkert
um það í stjórnarskránni að út-
varpsstjóri og undirsátar hans séu
þar undanskildir. Lögleysunni
verður að linna.
Afbrotamenn
í Efstaleiti
Andrés Magnússon
Ríkisútvarpið
Borgararnir hljóta að
geta gert þá kröfu til
ríkisins, stofnana þess
og starfsmanna að þeir
fari að lögum, segir
Andrés Magnússon, eða
sæti annars ábyrgð.
Höfundur er blaðamaður.
Stretchbuxur kr. 2.900
Konubuxur frá kr. 1.690
Dragtir, kjólar,
blússur og pils.
Ódýr náttfatnaður.
Brandtex fatnaður
Nýbýlavegi 12, sími 5544433
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is