Morgunblaðið - 02.12.2001, Side 9

Hún var mjög alvörugefin og var
hreinlega sú persóna sem hún bjó til
hverju sinni. Ég spurði hana ein-
hverju sinni hvernig hún byggi til
persónurnar sem hún léki. Hún
sagði: „Það er nú dálítið skrítið, fyrst
verð ég að finna út hvernig persónan
er á litinn. Þegar ég hef fundið rétta
litatóninn þá fer ég að finna hreyfing-
arnar. Stundum sé ég viðeigandi
hreyfingar hjá fólki á götunni. Þannig
byggi ég persónuna upp stig af stigi.“
Allir í fjölskyldunni vissu um
samband langömmu og Sophie og
það var talsverð „nostalgía“ í tengsl-
um við það, sem allar konurnar tóku
þátt í.
Bréfasafnið komst í mínar hendur
frá barnabörnum Sophie. Ég kynnt-
ist þessu fólki árið 1933 þegar ég fór
18 ára út til náms í Danmörku. Þá átti
Jóhannes, sonur Sophie, tvo syni, sá
yngri Moster var þá á þriðja ári. Þeg-
ar ég var boðin í mat daginn eftir að
ég kom var Moster úti að ganga með
barnfóstru. Svo kom hann hlaupandi
inn voða broshýr en þegar hann sá
okkur varð hann alvarlegur og fór
svo að hágráta og hljóp út. Mamma
hans fór fram að tala við hann og kom
aftur hlæjandi. Hann hafði þá mis-
skilið mömmu sína illilega þegar hún
sagði honum daginn áður að „de tre
islændere“ kæmu á morgun. Danir
kalla íslenska hestinn „islænder“.
Hann hafði tekið það svo að það
kæmu íslenskir hestar og varð því að
vonum fyrir miklum vonbrigðum að
sjá gestina. Þessi strákur er nú orð-
inn um sjötugt núna og er eins og
aðrir afkomendur Sophie mjög
spenntur fyrir hinum íslensku
tengslum. Hann lét mig hafa bréfin
frá ömmu sinni í sumar.
Ég fékk bréfin til Sophie í hendur
Ég hef stundum hugsað um af
hverju langamma giftist ekki aftur
eftir að hún missti manninn sinn sem
var fimmtán árum eldri en hún. Hún
varð svo ung ekkja, aðeins 27 ára
gömul. Líklega hefur öll orka hennar
farið í að berjast áfram með börn sín
og barnabörn. Kannski hefur hún
líka fremur verið vinur karla – í það
minnsta var hún eina konan á Ísafirði
sem var í spilaklúbbi með körlunum.
Hún hefur sennilega hugsað á svip-
uðum nótum og karlar gera. Líklega
er nokkuð til í því sem Ágústa Thors
dótturdóttir hennar segir um hana á
einum stað: „Löng og sjálfstæð lífs-
barátta hennar setti svip sinn á hana.
Hún líktist meira nútíma konum en
konum samtíðar sinnar.“
Amma var ekki tilfinningasöm en
hún geislaði eigi að síður frá sér kær-
leika.“
Ágústa Svendsen varð ung að fara
að vinna fyrir sér. Faðir hennar, séra
Snorri Sæmundsson prestur á
Desjamýri, lést þegar hún var níu ára
og hún flutti þá með móður sinni
Kristínu Gunnarsdóttur til Reykja-
víkur og fór að vinna þar strax og
getan leyfði. Hún starfaði um tíma í
Bernhöftsbakaríi og lærði jafnframt
hannyrðir hjá Ólöfu dóttur Björns
Gunnlaugssonar. Björn sonur Ólafar
og Jens Sigurðssonar, bróður Jóns
forseta, varð síðar tengdasonur
Ágústu Svendsen. Hannyrða-
kunnáttan fyrrgreinda átti eftir að
verða í meira lagi drjúg í sambandi
við verslunarstörf þessarar fyrstu
kaupkonu Reykjavíkur og lagði í
raun grunninn að afkomu barnanna
sjö sem dóttir Ágústu og sonur Ólaf-
ar eignuðust saman og miklar ættir
eru komnar frá í samfélagi hins ís-
lenska nútíma.“
Péturs elsta sonar míns og Völu Krist-
jánsson tengdadóttur minnar og hún
vélritaði nokkur þeirra upp og kom
þeim fyrir í möppum.
Teiknistofan var í Aðalstræti 12
Þegar ég var úti í Danmörku var
auglýsingabransinn í fæðingu, þetta
voru uppgangstímar. Ég lærði við
Kunstværkerskolen í Kaupmanna-
höfn. Þar var margt kennt, ég nýt góðs
af því að hafa lært þar m.a. tauþrykk
sem ég hef unnið talsvert við og fundið
upp nýja aðferð við.
Þegar ég kom heim frá námi setti ég
upp teiknistofu í Aðalstræti 12, glugg-
inn sneri út að herkastalanum. Halldór
bróðir var með mér með teiknistofuna.
Þetta var árið 1938. Þá var margt orð-
ið breytt síðan ég var barn og unga
fólkið var farið burt í nám og störf.
Sigríður frænka mín rak þá verslun
langömmu og hún var stórhuga, keypti
m.a. tilbúin föt frá Harrod’s í London.
Seinna var hún með silfurmuni og
myndir Halldórs bróður – þetta var
eins og gallerí. Andi langömmu sveif
þarna lengi yfir. Hún var alltaf í huga
dótturdætra sinna. Það er gott að eiga
endurminningar frá þessu samfélagi
kvenna í Aðalstrætinu.
Björtu hliðarnar
Ég hafði ekki langömmu sem beina
fyrirmynd í mínu lífi en ég á þó líklega
ýmislegt sameiginlegt með henni, ekki
síst lífsviðhorfið. Hún sá björtu hlið-
arnar og var vinmörg. Hún hafði gam-
an af að tefla og spila l’hombre bæði
við karla og konur. Eins og hún þá tek
ég því sem að höndum ber með ró og
bjartsýni. Oft er ekki hægt að ráða
framvindu mála en maður ræður
hvernig maður tekur því sem að hönd-
um ber.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. DESEMBER 2001 B 9
á 10 ára afmælisárinu: 2002
17. maí - 7. júní og 17. sept. - 8. okt.
Heildarverð kr. 350 þús. á mann
ALLT innifalið
Upplýsingar gefur
Unnur Guðjónsdóttir
sími 551 2596
Til Kína - og heim aftur
með KÍNAKLÚBBI UNNARLille Gullokket Engel
Eitt af bréfunum sem
Ágústa Svendsen sendir
Sophie dóttur sinni.
Morgunblaðið/Ásdís
september 1878 ávarpar hún Sophie með svofelld-
um orðum:
„Mitt Eget Elskede Barn“ og rifjar jafnframt
upp aðskilnað þeirra er Sophie var nýfædd.
„Jeg glæder mig til að see Dig behöver Jeg
næppe að fortælle Dig min lille pige sem altid
staaer for mine tanker som een lille Gullokket
Engel, som det faldt mig saae hardt að skilles
fra, Ja sidste nat vi var sammen kunde Jeg
ekki lúkke mine Öine Jeg maatte see paae Dig
saa længe Jeg kúnde, og til sidst maatte min
Kjære Tante Soffíe tage Dig fra mine Arme og
í det Öieblik troede Jeg mit Hjærte skuldi
briste.“
En hjarta Ágústu Svendsen stóðst þessa raun
og margar aðrar. Hún var sterk, kjarkmikil og
dugleg kona sem vann brautryðjandastarf í
verslunarrekstri kvenna. Auður Sveinsdóttir
segir í grein um verslun Ágústu Svendsen í
Hugur og hönd 1971: „Ég álít að við sem höfum
áhuga á listiðnaði í hvaða formi sem er eigum
Aaugustu Svendsen og þeim afkomendum henn-
ar sem héldu á loft nafni hennar með óvenjulegu
menningarstarfi í þjóðlegum anda þar í stofn-
uninni meira að þakka en við gerum okkur grein
fyrir.“
ÞAÐ var Ágústu Svendsen mikil og sár raun að
þurfa að láta frá sér nýfædda dóttur sína og
Hendriks H. Svendsen, eiginmannsins sem hún 27
ára gömul missti svo sviplega úr barnaveiki. En
eignalaus stóð hún þá uppi í Kaupmannahöfn með
tvö ung börn og hið þriðja ófætt. Hún gaf litlu
dóttur sína Wilhjelms-hjónunum sem buðust til að
taka hana að sér og ættleiða hana. Viggó sonur
hennar fór í fóstur til frænda síns í Færeyjum en
Ágústa fór með Louise eldri dóttur sína til Íslands
til Lárusar bróður síns, sem var kaupmaður.
Þegar Ágústa Svendsen var síðar búsett í
Kaupmannahöfn frétti hún að Sophia litla Wil-
hjelms ætti senn að fermast. Hún gat ekki stillt
sig um að fara í kirkjuna til að sjá dóttur sína
sem hún hafði lofað að reyna ekki að hafa sam-
band við. Að fermingunni lokinni gat hún heldur
ekki stillt sig um að kyssa dóttur sína og var í svo
mikilli geðshræringu að barnið spurði kjörforeldra
sína hver þessi kona eiginlega væri. Hún fékk að
vita hið sanna og eftir það voru þær mæðgur í
sambandi meðan báðar lifðu. Sophie dó talsvert á
undan móður sinni en þær bæði hittust og skrif-
uðust á, fyrst í Kaupmannahöfn og síðar milli Ís-
lands og Danmerkur með þeim strjálu ferðum
sem á milli landanna voru í þann tíma.
Bréf Ágústu til Sophie eru einlæg og ástúðleg
og jafnframt full af fréttum um hana sjálfa, börn
hennar og verslunarrekstur.
Fyrsta bréfið er skrifað frá Ísafirði 1874. Þar
biður hún dóttur sína að senda sér „en lill lok af
Dit Haar“, og kyssir hana í huganum. Hinn 17.