Morgunblaðið - 07.02.2002, Qupperneq 36

UMRÆÐAN
36 FIMMTUDAGUR 7. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
egar ég var lítil óskaði
ég mér þess að verða
prinsessa. Áköf las ég
ævintýri um venju-
legar stúlkur sem
giftust kóngssonum eftir að hafa
sannað göfuglyndi sitt og horfði
draumkenndum augum upp til
fegurðardrottninga sem skörtuðu
glitrandi kórónum og tign-
arlegum veldissprotum. Á laun
bað ég himnaföðurinn um að gera
mig að prinsessu á einhvern hátt,
alveg þangað til amma heyrði til
mín og sagði mér að leggja ekki
nafn Drottins við hégóma.
Hégóma? Ekki gat ég skilið
hvernig ömmu gat fundist prins-
essur vera
hégómi. Svo
sannarlega
hlutu þær
að vera göf-
ugustu ver-
ur á jörð-
inni, að
maður tal-
aði nú ekki um alla hamingjuna
sem fylgdi lífi þeirra.
Í dag veit ég að þetta var mesti
misskilningur og að amma hafði
rétt fyrir sér. Í dag veit ég að
kóngalífið getur verið afskaplega
erfitt. Eftir harmkvæli hins auð-
mýkta eiginmanns Margrétar
Danadrottningar, prins Henriks,
hljóta allir að hafa sannfærst –
þetta vesalings kóngafólk er ekki
öfundsvert hið minnsta.
Í tilfinningaþrungnu blaða-
viðtali lýsti prinsinn því yfir að
nú væri langlundargeð hans á
þrotum. Hann hafi staðið óhagg-
aður við hlið spúsu sinnar í ein 35
ár og sætt sig við að þurfa að
ganga tveimur skrefum á eftir
henni við opinberar athafnir. Já,
þetta hefur hann fellt sig við og
bara brosað á milli samanbitinna
tannanna.
Hingað til hefur hann þó getað
treyst á stöðu sína sem númer
tvö á eftir Stórreykinga-Möggu
en á nýafstöðnum nýársfagnaði
dönsku hirðarinnar kvað skyndi-
lega við annan tón. Í fjarveru
drottningar var það sonur þeirra,
Friðrik krónprins, sem var gest-
gjafi og í umfjöllun danskra fjöl-
miðla eftir veisluna var engu lík-
ara en Henrik hefði gufað upp og
alls ekkert verið með í partíinu.
Þar með þótti prinsinum ljóst
að hann hefði verið lækkaður í
tign og dottið úr öðru sæti niður í
það þriðja á eftir Möggu og syni
hennar. Kominn með brons í stað
silfurs.
Það skyldi ekki koma neinum á
óvart að þetta varð hreinlega til
þess að buga Henrik drottning-
armann. Í viðtalinu lýsir hann
þessu á átakanlegan hátt: „Mér
finnst ég hafa verið niðurlægður,
auðmýktur og settur til hliðar.“
Að þeim orðum sögðum sá prins-
inn sig knúinn til að drífa sig á
franskar heimaslóðir til að íhuga
líf sitt og tilveruna almennt.
Þar með var hremmingum
þessa vanmetna prins þó ekki
lokið því fyrst eftir að viðtalið
komst á prent hófst darraðar-
dansinn fyrir alvöru. Kónga-
spekúlantar norrænna fjölmiðla
hafa keppst við hvern annan að
rýna í orð hans og fundið það út
að grafalvarleg kreppa steðji nú
að hinni dönsku hirð og að ekki sé
allt sem sýnist innan veggja hall-
arinnar í kóngsins Köben. Einn
sérfræðingurinn komst meira að
segja að þeirri niðurstöðu að nú
væri einungis þrennt í stöðunni
svo að prinsinn losni undan eymd
sinni: að þau hjónin fari í hjóna-
bandsráðgjöf, að þau skilji eða að
drottningin fari frá völdum! Aðr-
ir hallarrýnar taka minna mark á
Henrik hinum raunamædda og
segja hann bara væluskjóðu.
Nei, það er greinilega ekkert
grín að láta glepjast af kóngalíf-
inu og giftast inn í svoleiðis slekt.
Reyndar hafa óeðalbornar
stúlkur, hvaðanæva í heiminum
verið að gera það gott að und-
anförnu sem prinsessur. Er
skemmst að minnast hinnar arg-
entísku Öskubusku sem eftir að
hafa gengið að eiga hollenska
krónprinsinn Willem-Alexander
um síðustu helgi, var endurskírð
og er kölluð því laggóða nafni
hennar konunglega hátign prins-
essa Maxima af Hollandi, prins-
essa af Oranien-Nassau, frú Van
Amsberg. Áður var hún bara
kölluð Maxima.
Sömuleiðis hefur ung og ein-
stæð móðir í Noregi fengið nafn-
lengingu eftir að hafa gefið sig á
vald norska krónprinsinum. Nú
hefur hún nóg að gera við að leiða
hjá sér óskammfeilna bóka- og
blaðaútgefendur sem vita ekkert
sælla en að velta sér upp úr
ógæfusamri fortíð hennar. Og á
meðan sigrar hún hug og hjarta
norsku þjóðarinnar. Talandi um
Öskubuskur!
Þá má ekki gleyma hinni stór-
glæsilegu, japanskættuðu Alex-
öndru sem varð prinsessa við að
giftast Jóakim danaprinsi og er
nú orðin einn vinsælasti með-
limur dönsku konungsfjölskyld-
unnar. (Aumingjans Henrik!)
Á meðan borgarastéttin gefur
af sér vel heppnaðar prinsessur í
stríðum straumum eiga hinar eð-
albornu í mesta basli við að fóta
sig í lífinu. Nýlega hrökklaðist
Magðalena Svíaprinsessa frá
námi sínu í London þar sem hún
gat ekki um hadd sinn strokið
vegna uppáþrengjandi ljósmynd-
ara sem ráku myndavélar framan
í trýnið á henni þegar minnst
varði. Systir Magðalenu, Viktoría
krónprinsessa, lenti sem kunnugt
er á tímabili í óskaplegum
hremmingum með línurnar og
vissi ekki hvað og hvort hún ætti í
sig að láta eður ei.
En nú hefur norska prins-
essan, Marta Lovísa, fundið
lausnina á þessu öllu saman. Á
dögunum bað hún nefnilega pápa
sinn um að lækka sig í tign og
leysa sig undan skyldum kon-
ungshallarinnar. Varð kóngsi vel
við þeirri ósk. Ætlar Marta að
hætta að þiggja aura frá norska
ríkinu og fara að sjá um eigin
rass, reyndar ekki sem sjúkra-
þjálfi, sem hún hefur þó menntun
til, heldur hefur hún sett á stofn
menningarfyrirtæki. Í kaupbæti
hefur hún fengið nafnstyttingu
og er ekki lengur titluð „Hennar
konunglega hátign.“ Hún situr þó
uppi með prinsessunafnbótina
um sinn.
Aumingj-
ans Henrik
„Hingað til hefur hann þó getað treyst á
stöðu sína sem númer tvö á eftir Stór-
reykinga-Möggu en á nýafstöðnum ný-
ársfagnaði dönsku hirðarinnar kvað
skyndilega við annan tón.“
VIÐHORF
Eftir Bergþóru
Njálu
Guðmundsdóttur
ben@mbl.is
UMRÆÐA um aðild
Íslands að Evrópusam-
bandinu (ESB) hefur
færst nokkuð í aukana
á síðustu misserum og
er það vel. Samfylking-
in lét gera ítarlega út-
tekt á áhrifum hugsan-
legrar aðildar að ESB
og birti í bókinni Ísland
í Evrópu en jafnframt
ákvað flokkurinn á
landsfundi sínum í nóv-
ember sl. að efna til
póstkosningar á meðal
félagsmanna sinna fyr-
ir árslok 2002, þar sem
tekin yrði afstaða til
framtíðar Evrópusam-
starfsins. Samfylkingin gengur út
frá því í sinni skoðun á málinu, að
EES-samningurinn sé ótryggur og
ekki sé fullvíst að hann tryggi hags-
muni okkar gagnvart Evrópu í fram-
tíðinni, á sama hátt og hann hefur
þjónað okkur sl. tíu ár eða svo. Ís-
lendingar þurfa að minnsta kosti að
vera búnir undir það ef hann héldi
ekki lengur, í stað þess að fljóta sof-
andi að feigðarósi og neita því að
hann sé að veikjast. Framsóknar-
menn hafa viljað skoða málin á sama
grunni og hefur utanríkisráðherra,
Halldór Ásgrímsson, margsinnis
gefið til kynna að ástæða sé til að ótt-
ast um framtíð Evrópusamstarfsins
undir hatti EES-samningsins. Svo
virðist sem endurskoðun á samn-
ingnum til hagsbóta fyrir EES-lönd-
in sé fjarlægur möguleiki og það er
því ábyrgðarhluti af stjórnmála-
flokkum að láta sem allt sé í góðu
lagi. Stjórnmálaflokkarnir yst á
hægri og vinstri kanti íslenskra
stjórnmála hafa ekki viljað ljá máls á
umræðu um aðild að ESB, m.a. á
þeirri forsendu að EES-samningur-
inn haldi. Þeir segja gjarnan að við
sem erum að skoða aðild að ESB
með jákvæðum formerkjum eigum
nánast sönnunarbyrðina fyrir því af
hverju við ættum að sækja um, hér
sé allt í fínu lagi. Auðvitað er þetta
ekki svona, umræðan þarf að fara
fram og aðild að ESB myndi hafa
bæði jákvæð og neikvæð áhrif fyrir
Íslendinga, spurningin er hvort veg-
ur þyngra.
Það er fróðlegt að skoða þróun
Evrópuumræðunnar í nágranna-
löndunum. Ekki síst er mikilvægt
fyrir okkur að fylgjast vel með þróun
mála í Noregi, en aðild Norðmanna
að ESB myndi skipta sköpum fyrir
framtíð EES-samstarfsins.
Norðmenn jákvæðari
Ef marka má nýlegar skoðana-
kannanir í Noregi sækja stuðnings-
menn ESB-aðildar þar í landi í sig
veðrið. Samkvæmt
skoðanakönnun sem
blaðið Nationen gerði
jókst fylgi við aðild um
5,7% í janúarmánuði og
andstæðingar aðildar
misstu svipað fylgi eða
5,6%. Álíka þróun
mátti sjá í tveimur öðr-
um norskum skoðana-
könnunum um ESB-
aðild frá áramótum,
þróunin er jákvæð fyrir
fylgjendur aðildar þótt
ekki séu þær samhljóða
að öllu leyti. Sam-
kvæmt könnun sem
Aftenposten lét gera í
janúar eru fylgjendur aðildar í meiri-
hluta eða um 53% en 47% eru á móti
aðild. Dagbladet og norska ríkisút-
varpið létu á svipuðum tíma gera
könnun þar sem 43% voru á móti að-
ild en 34% fylgjandi, en hlutfall
óákveðinna var hátt í þeirri könnun
eða um 23%. Margir telja að ástæður
þess að aðild að ESB hefur fengið
aukið fylgi í Noregi sé tilkoma evr-
unnar og að Norðmenn kunni að ótt-
ast áhrif þess að standa utan mynt-
bandalagsins. Forystumenn
andstæðinga ESB-aðildar í Noregi
gera lítið úr fylgissveiflunni og
benda á að aðeins ein þessara kann-
ana sýni meirihlutafylgi við aðild, en
stuðningsmenn aðildar vekja athygli
á því að allar sýni þær umtalsverða
fylgisaukningu við inngöngu í ESB.
Norðmenn séu almennt jákvæðari í
garð ESB og að sömu þróun megi sjá
í Svíþjóð og Danmörku.
Sögulegt uppgjör
Danir eru eins og kunnugt er að-
ilar að ESB en þeir hafa löngum haft
fyrirvara við aðild sína. Tíu árum eft-
ir hina sögulegu þjóðaratkvæða-
greiðslu um Maastricht-sáttmálann,
sem leiddi af sér ferns konar fyrir-
vara Dana við sáttmálann, hefur
vinstri armur andstæðinga ESB á
danska þinginu ákveðið að fara í
sögulegt uppgjör við stefnu sína
gagnvart ESB með mun jákvæðari
formerkjum í garð sambandsins en
áður. Leiðtogar sósíalíska vinstri-
flokksins (SF) og Einingarlistans,
Enhedslisten, íhuga báðir að leggja
tillögur fyrir flokksþing á vordögum
um að stefnubreyting verði gagnvart
fyrirvörum Dana, þeim sem lúta að
þátttöku í varnarsamstarfinu og yf-
irþjóðlegri samvinnu um ýmiss kon-
ar félagsleg réttindi. Í viðtali við
Berlingske Tidende nýlega lýsir
talsmaður Enhedslisten í Evrópu-
málum, Keld Albrechtsen, því þann-
ig að ef andstaða við ESB-aðild
byggist á andstöðu við yfirþjóðlega
samvinnu þá verði flokkur hans ekki
í andstöðu lengur, ef tillögur foryst-
unnar verði samþykktar á flokks-
þinginu í apríl. Haft er eftir Holger
K. Nielsen, formanni SF, í blaðinu að
margir vinstrimenn séu að breyta
um afstöðu gagnvart Evrópusam-
starfinu og að í fyrsta skipti sjáist nú
í Danmörku sama mynstur og í öðr-
um Evrópulöndum, þar sem vinstri
kantur stjórnmálanna sé jákvæður í
garð Evrópu en borgaralegir stjórn-
málaflokkar neikvæðir.
Það er eflaust margt sem veldur
þessum sinnaskiptum danskra
vinstriflokka gagnvart ESB en lík-
lega má leita skýringa í uppgangi
hægriaflanna þar í landi sem hefur
hvatt menn til endurskoðunar á
stefnu sinni. Í Danmörku hefur átt
sér stað mikil umræða um málefni og
réttarstöðu innflytjenda sem hefur
verið nefnt til sögunnar sem ein
ástæða þess að vinstrimenn vilja
endurskoða afstöðuna til ESB, en
sambandið hefur talað fyrir mun
mannúðlegri stefnu í málefnum
þeirra en núverandi ríkisstjórn
Dana.
Hver sem ástæðan er hefur um-
ræðan lyfst á annað plan í Danmörku
og hleypt nýju blóði í hinar hefð-
bundnu já-nei-línur í afstöðunni til
ESB. Það verður fróðlegt að fylgjast
með umræðum á flokksþingum
dönsku vinstriflokkanna um málið,
en margt bendir til að þeir séu nú til-
búnir að endurskoða hugmynda-
fræði sína í ljósi þeirrar þróunar sem
hefur átt sér stað í Evrópu. Umræð-
an um stöðu Evrópulandanna í Evr-
ópusamstarfinu þarf að vera í stöð-
ugri endurskoðun, því þróunin
heldur áfram. Stjórnmálamenn hafa
einfaldlega þá ábyrgð að skoða
gaumgæfilega stöðuna innan Evr-
ópusamstarfsins á hverjum tíma og
halda úti umræðu um hana. Sam-
fylkingin hefur nú þegar lagt mikla
vinnu í undirbúning slíkrar umræðu
með útgáfu greinasafns um kosti og
galla ESB-aðildar fyrir hin ýmsu
svið þjóðlífs en hyggst ekki láta stað-
ar numið þar. Við munum halda um-
ræðunni áfram innan flokksins og ut-
an, enda miklir hagsmunir í húfi
fyrir Íslendinga.
Evrópuum-
ræða í þróun
Bryndís
Hlöðversdóttir
ESB
Við munum, segir Bryn-
dís Hlöðversdóttir,
halda umræðunni áfram
innan flokksins og utan.
Höfundur er formaður þingflokks
Samfylkingarinnar.
Á TEXTAVARPI RÚV 4. feb. sl.
gat að líta eftirfarandi frétt: „Utan-
ríkisviðskipta- og efnahagsráðherra
Kína blöskraði verðlag í íslenskum
stórmarkaði sem hann heimsótti í
gær. Hann sagði að Kínverjar gætu
komið Íslendingum til hjálpar við að
lækka verðlag á grænmeti.“ Það er
ástæða til að fagna þessari aðstoð
Kínverja í fræðslumálum og öll hjálp
er vel þegin. Góð kennsla þarfnast þó
undirbúnings. Nokkrar staðreyndir
gætu hjálpað.
Fyrir það fyrsta er ekkert sérstak-
lega mikið um íslenskt grænmeti í
verslunum hérlendis þessa dagana.
Það eru helst gúrkur sem eru rækt-
aðar undir ljósi Landsvirkjunar sem
telja má íslenskar. Ekki þarf að upp-
lýsa íslenska neytendur um að hið
dauflega úrval grænmetis, sem nú er
á boðstólum, er nær eingöngu af er-
lendu bergi brotið. Kín-
verjar ættu því að hefja
kennsluna í Hollandi,
Spáni, Marokkó, Banda-
ríkjunum og Chile. Kín-
verjar gætu sleppt eit-
urefnaumfjöllun í þeirri
kennslu þar sem fram-
leiðendur í þessum lönd-
um eru þegar fullnuma í
þeirri grein.
Í öðru lagi nær Kína
yfir töluvert fleiri
breiddargráður en Ís-
land, þar á meðal fjöl-
margar heitar. Þetta er
auðvitað spurning um
kennslu og upplýsingu.
Við skulum leggja Kín-
verjum lið í að upplýsa landakortið
um að það hafi rangt fyrir sér um
staðsetningu Íslands. Tornæm landa-
kort hafa alltaf verið til
vandræða. Þangað til
landakortið lætur sér
segjast borga garð-
yrkjubændur íslensk-
um raforkuframleið-
endum sitt.
Í þriðja lagi vilja Kín-
verjar sjálfsagt kenna
Íslendingum að selja
vinnu sína á kínversk-
an, táknrænan hátt en
ekki á sanngjörnu
verði. Það er náttúru-
lega tómur misskiln-
ingur að greiða íslensk-
um
garðyrkjufræðingum
mannsæmandi laun
fyrir garðyrkjustörf. Nær væri að
nota kínverska staðalinn sem er um
eitt til tvö þúsund íslenskar krónur í
Af kennslu í kín-
verskum launagreiðslum
Sveinn
Aðalsteinsson