Vísir - 26.04.1980, Blaðsíða 30

Laugardagur 26. april 1980
30
Baldvin Halldórsson I hlutverki ,,hlns slfmuga prlórs”. Vfsismynd: JA.
Smalastúlkan og úiiagarnir í Þiððieikhúsinu:
REALISMIOG RÖMANTlK
Þaö er óneitanlega nokkuó
djarflegt tiltæki aó taka fram
106 ára gamalt leikrit og ætla
þvl aö hafa beina e&a þá óbeina
skirskotun til nútiðarinnar eins
og Þjóðleikhúsiö hefur nú gert, i
og með I tilefni 30 ára afmælis-
ins. Til að þetta uppátæki megi
heppnast, mæðir ekki hvaö sist
á Þorgeiri Þorgeirssyni, sem
snúið hefur hinu gamla leikriti
Siguröar málara á nútimavlsu.
Þorgeir gerir prýöilega grein
fyrir aðferðum sinum i bréfi til
Siguröar framliöins, sem birt er
sem eftirmáli viö útgáfu á hinu
nýja leikriti þeirra félaga, sem
Iöunn hefur þegar gefiö út.
Kemur þar fram, aö mestum
erfiöleikum reyndist bundiö aö
samræma, samhæfa og sam-
eina llfsskoöanir og heimspeki
hins rómantiska þjóöernis-
hyggjumanns úr 19. öldinni viö
nútfmamanninn Þorgeir,
„gegnsósa I realisma” — burt-
séö frá leikhúsfræöunum, sem
náttúrlega hafa tekiö miklum
stakkaskiptum á þessari liölega
einu öld, hvort sem þaö er nú til
hins verra eöa betra. Þorgeir
segir:
,,ÞIn kynslóö haföi tilhneig-
ingu til aö ræöa um Frelsiö og
Ástina (en þessi má telja tvö
meginþemu leikritsins. Innskot
IJ) meö stórum stöfum hvort
tveggja. Hugtök ykkar voru
masslf og traust, nánast áþreif-
anleg frá okkar sjónarhóli I dag.
Mér liggur viö aö segja, aö þau
hafi haft lit og lögun.
Ég hef þaö tii marks um aöra
reynslu, fleiri vonbrigöi
kannski, aö hugtök okkar eru
varfærnislegri og loftkenndari I
dag, en samt þarf þaö ekki endi-
lega aö merkja, aö okkur sé
minna niöri fyrir”.
Tilbúin persóna
Þorgeiri er sýnilega mjög i
mun aö halda fullum trúnaöi viö
einlægar og háleitar hugmyndir
Siguröar um „ástina, frelsiö og
valdiö” (eins og einhver sagöi)
án þess þó aö svikja lit viö sina
eigin raunsæju og oft kýnisku
öld. Til þess býr hann til per-
sónu „sem hugsaöi á þinum for-
sendum en haföi þó mina vitn-
eskju um leikhúsið I dag og þá
áhorfendur sem þaö sækja”,
eins og Þorgeir segir i bréfi sinu
til málarans. Og skemmst frá
aö segja: þessi persóna hefur I
öllum meginatriöum unniö verk
sitt ákaflega vel. Þorgeir þræöir
af miklum fimleik einstigiö
milli realisma og rómantikur
afleiöingin veröur, aö hugsjónir
Siguröar, þó háleitar séu og ein-
att fjálglega oröaöar miöaö viö
nútlmaáhorfendur, sem hafa
lært af oft biturri reynslu aö
taka nefndum hugsjónum meö
varúö — aö þær sýnast eiga fullt
erindi viö margumtalaöan nú-
tlmamanninn. Nú hef ég ekki
lesið upphaflega leikgerö Sig-
uröar málara og veit þvi ekki aö
hversu miklu leyti Þorgeir
hefur stokkað upp eöa breytt á-
herslum en ljóst má vera, aö
Sigurður Guömundsson hefur
veriö prógressivur mjög miöaö
viö sína öld. Kvenréttindum
hefur hann sýnilega haldið á
lofti I trássi við litt vaknaöa
kvenfrelsisvitund og hann hefur
og veriö ákafur fjandmaður
þeirra valdsmanna og höfö-
ingja, sem „troöa á litilmagn-
anum” og aröræna. Þess má
reyndar geta, aö ljóst er af
heimildum, aö fyrir Siguröi
hefur ekki einvöröungu vakaö
aö skapa listaverk — hann vildi
halda fram slnum hugmyndum
og freista þess aö vinna þeim
brautargengi, alkunn eru um-
mæli hans um aö „frá scenunni
megi mennta þjóöina....”
þakka leikstjóranum, Þórhildi
Þorleifsdóttur, sem leikstýrir
nú sinu fyrsta verki I Þjóö-
leikhúsinu. Þaö er ef til vill
vegna reynsluleysis I meöhöndl-
un stórs sviös en nokkuð an-
kannaleg sýnast mikil og stöö-
ugt hlaup leikaranna um sviöiö
þvert og endilangt, þetta gæti
dreift athygli áhorfenda frá
textanum en má léttilega laga.
Bænda-Bruegel
Þaö uppátæki leikmynda-
teiknarans, Sigurjóns Jóhanns-
sonar, aö byggja búninga leik-
enda á málverkum hollenska
málarans Bruegels ber vitni
nokkru hugrekki, þrátt fyrir góö
sambönd Islendinga viö útlönd á
Þráinn Karlsson er enn einn
nýliöinn, en hann er i láni frá
Leikfélagi Akureyrar og leikur
útlagann Björn. Þaö veröur aö
segjast eins og er, aö Þráinn
náöi ekki aö falla inn f leikhóp
Þjóðleikhússins sem skyldi,
hann virkaöi ögn stifur og radd-
beiting hans um of formleg.
Sennilegast fer þetta þó af, þeg-
ar sýningum fjölgar, þvl aö
Þráinn sýndi þrátt fyrir allt aö
hann veldur hlutverkinu prýöi-
lega, ef til vill veldur þaö
nokkru aö B jörn er á ýmsan hátt
málpipa höfundar sins. Sigurð-
ar Guömundssonar, og hefur þvl
Þráinn máski ekki vel frjálsar
hendur.
Forkostuleg
aukahlutverk
Fyndni í stíl
Sjeikspírs
Eins og áöur segir: þessi
samruni 19. og 20. aldar leiklist-
ar hefur tekist mæta vel, þaö er
auösætt aö þeir félagar báöir,
Sigurður og Þorgeir, hafa góöan
skilning á leikhúsinu þó frum-
raun beggja sé. Sýningin er öll
hin liprasta og skemmtilegasta
og aukin heldur bráöfyndin.
Reyndar má sjá þaö, aö Sigurð-
ur hefur gengiö i smiöju Shake-
speares meöal annars af fyndni
hans, replikkur tviræös eölis
fljúga á milli og oft er þaö gróf
fyndni, eins og Shakespeares,
en fellur i kramiö meö Islend-
ingum.
Þorgeir hefur brugöiö á þaö
ráö aö breyta mjög uppbygg-
ingu leikrits Sigúröar, hann
leysir upp þáttaskipan en reisir
verkiö þess I staö á stuttum at-
riðum svo sem nú tiökast mjög,
styttir dálltiö og steypir saman.
Hins vegar mun litlu sem engu
brugöiö frá hinum upphaflega
texta. Segulband, ljóskastarar
og ýmis önnur tæknibrögö eru
mikiö notuö og segir Þorgeir i
bréfinu, aö þaö sé gert til aö ná
betur þvi óvænta, sem tjöld Sig-
uröar hafa á slnum tima náö I
hugum sinnar samtlöar. Þessar
brellur ná oftast tilgangi slnum
og ráöa einatt úrslitum, en þó
viröist nokkur losarabragur á
endi verksins. Þar mun Þorgeir
hafa vikiö talsvert frá texta Sig-
uröar málara og tiöar skipting-
ar milli segulbands, ljósa og
„vanalegra” atriöa viröast gefa
til kynna dálitiö hik svo aö end-
irinn veröur ekki eins sannfær-
andi og ella. Eins má finna aö
þvi atriöi, þar sem útilegumaö-
urinn Eldjárn og griökonan
Manga ná allt i einu saman, þaö
virkar ekki rétt vel, einkanlega
vegna nýframkominna tengsla
Möngu viö félaga Eldjárns,
Hrólf. En þessi atriöi skipta þó
engum sköpum, I heild er sýn-
ingin samfelld og órofa. Þann
súksess má likast til einnig
léikTist
Illugi
J ökulsson
sfcrifar
þeim tima er leikritiö gerist, á
ég bágt meö aö trúa þvl, aö á 16.
öld hafi bændafólk á Islandi
gengiö svona til fara. Hins veg-
ar er þaö ómótmælanlegt, aö I
fyrsta lagi eru búningarnir allir
hinir fallegustu og 1 ööru iagi
þjóna þeir prýöilega þvi sam-
blandi af rómantlk og realisma,
sem leikritiö byggist á. Aö ööru
leyti fæ ég ekki betur séö en
Sigurjón hafi i leikmyndagerö
sinni fariö svipaöar leiöir og
Ralph Koltai, sem geröi leik-
mynd viö Lé konung, sællar
minningar, umhverfið túlkaö
meö stórum tjöldum og svo leik-
hljóöum og lukkast ágæta vel.
Þá fer Kristinn Danielsson
ljósameistari meö stórt hlut-
verk I gerö sýningarinnar, en
sem áöur sagöi, spila ljósin
mikla rullu i verkinu.
Er þá komið aö leikurunum
sjálfum. Arni Blandon og Tinna
Gunnlaugsdóttir leika hvaö
stærstu hlutverkin en þau, á-
samt Siguröi, Þorgeiri og Þór-
hildi, koma nú I fyrsta skioti
nærri leiksýningu á sviöi Þjóö-
leikhússins, Tinna lék þó á litla
sviðinu i leikriti Ninu Bjarkar,
Hvaö sögöu englarnir? Tinna
stendur sig hér mjög vel og
sómir sér vel sem sveitastúlkan
Helga, kátlynd og saklaus, en þó
glúrin. Grimur, sem Arni
Blandon leikur, er yfirmáta ein-
læg og saklaus persóna, sem
Arni túlkar á eindæma sannan
hátt, heföu liklega fáir getaö
nema hann. Samleikur þeirra
tveggja var llka mjög góöur.
Aörir leikarar stóöu sig und-
antekningarlitiö meö mikilli
prýöi. Helgi Skúlason og Rúrik
Haraldsson leika kumpána
Björns, útlagana Eldjárn og
Hrólf, af miklu öryggi og fatast
hvergi, fremur en þeirra er
vandi. Kristbjörg Kjeld leikur
griökonuna Möngu, enn ein
gribban meö brókarsótt, sem
Kristbjörg leikur. Hún skilaöi
sinu aö venju óaöfinnanlega.
Róbert Arnfinnsson er og sann-
færandi sem stórbóndinn Guö-
mundur, andsnúinn erlendu
valdi, og þau Gunnar Eyjólfsson
og Guörún Þ. Stephensen mjög
skemmtileg I hlutverkum kald-
lyndra foreldra stúlkunnar Sig-
ríðar, sem Helga E. Jónsdóttir
leikur. Allir þessir leikarar
þrautþjálfaöir og bregöast
sjaldan eöa ekki.
Þaö voru hins vegar auka-
hlutverkin sem oft á tlöum voru
skemmtilegust. Baldvin Hall-
dórsson og Þóra Friðriksdóttir
léku klausturhjúin af mikilli
list, sérstaklega Baldvin sem
fór aldeilis á kostum I hlutverki
hins sllmuga prfórs. Þá kom
Arnar Jónsson mjög skemmti-
lega á óvart sem loftbelgurinn
Jón Gudduson, dálitiö óllkt
undanförnum hlutverkum Arn-
ars, og sýnir gamanleikara-
hæfileika hans, svo ekki fer
milli mála. Og Þórhallur Sig-
urösson, smaladrengurinn, sem
klæðist kvenfötum og fer um
sviöiö meö miklum pilsaþyt,
stal heldur betur senunni I for-
kostulegu hlutverki. Ótaldir eru
þá munkar og hermenn, sem
ailir stóöu fyrir sinu.
Þá er þaö sem sagt: þessari
sýningu er llklega óhætt aö spá
langlifi á fjölum Þjóöleikhúss-
ins, hún hefur flest þaö til aö
bera til aö veröa vinsæl. Fyrst
og fremst er hún liklega sigur
samvinnunnar, samvinnunnar
sem hófst þegar Siguröur
Guöitiundsson málari lagöi upp
til aö „mennta þjóöina frá scen-
unni...”
—IJ.
Sýningu
meistaranna
að ijúka í
Norræna
húsinu
Nú fer hver aö veröa slðastur
aö sjá hina geysimerkilegu
myndlistarsýningu I Norræna
húsinu, þar sem sýnd eru verk
eftir ýmsa fremstu listamenn nú-
tlmans. Má þar nefna Pablo
Picasso, Matisse, Munch, Miro,
Klee og fleiri. Sýningunni lýkur á
morgun.
Þaö var Kópavogsbær sem fékk
sýninguna hingaö til landsins en
hún kemur frá Henie-On-
stad-safninu I Osló. Mörg þúsund
manns hafa lagt leiö slna I Nor-
ræna húsiö til aö skoöa meistar-
ana en hún verður opin 1 dag og á
morgun frá kl. 14.00 til 22.00.
—IJ.
Fræðslufundur i
Skúgræktarsiöð-
inni í Fossvogi
I dag, laugardaginn 26. aprll,
veröur haldinn fræöslufundur I
Skógræktarstööinni í Fossvogi kl.
2 e.h. Þar veröur leiöbeint meö
uppeldi á trjám og runnum og
munu Sigurður Blöndal, skóg-
ræktarstjóri, Hulda Valtýsdóttir
framkvæmdastjóri Ars trésins
ásamt sérfræöingum Skóg-
ræktarfélagsins veröa til viðtals
um skógrækt og trjárækt.
Jafnframt veröur hægt aö fá
aöskiijanleg rit og bæklinga varö-
andi trjárækt og garörækt á
staönum. Einnig veröa sýndar
skógræktarmyndir I húsi félag-
sins milli ki. 3 og 5.
Fundurinn er öllum opinn.
Framlengja
einvígl
Spasskys
og Rortisch
Tlundu einvlgisskák þeirra
Portisch og Spasskys lauk I
Mexlkóborg I fyrradag meö jafn-
tefli, og stóöu einvlgiskapparnir
upp jafnir aö vinningum, fimm
hvor.
Spassky jafnaöi metin I nlundu
skákinni og fór sér varlega meö
svörtu mönnunum I slöustu skák-
inni, en um jafntefli var samiö
eftir 37 leiki.
Veröa þeir nú aö tefla tvær
skákir til viöbótar.
Leíöpétting
Meö pistlinum Sjónarhorn sem
ég undirritaöur skrifaöi I VIsi I
gær og fjallaöi um viöskipti min
viö prentsmiöju eina, var birt
mynd af prentara úr Blaöaprenti.
Þetta gaf ótvirætt til kynna aö
efni pistilsins ætti viö prentara I
Biaöaprenti. Viðkomandi prent-
ari er beöinn afsökunar á þessari
myndbirtingu, sem var ekki aö
minni beiöni.
Hannes Sigurösson blaöamaöur
Víslsöfó
„Vottur af glæsibrag” nefnist
myndin sem sýnd veröur I VIsis-
blói I dag. Er þetta gamanmynd I
lit og meö islenskum texta. Aö
venju er Visisbió I Hafnarniói og
hefst sýningin kl. 3.