Vísir - 05.07.1980, Blaðsíða 5

Laugardagur 5. júli 1980.
I
kæmi ekki til viötals i fjárhús-
um Sveins á ákveðnum tima
næsta sunnudag. Hann sam-
þykkti þaö aö vonum en heimil-
isftílki þótti öruggara aö safna
til liðs mörgum karlmönnum af
næstu bæjum og biöu þeir I bæn-
um meðan Guömundur gekk út I
fjárhúsin. Vetrarmaöur ekkj-
unnar fylgdi þó i humátt á eftir.
1 fjárhilsunum sá Guömundur
drauginn hvergi en heyröi rödd
hans Ur heytóftinni og sagðist
draugsi nU vera á leiö burt,
feröaáætlun sinni hefði veriö
breytt. Aftur á móti kvaöst hann
mjög gramur yfir þeirri athygli
sem þarkoma slna heföi valdiö
og færi þvi ekki nema bæöi
heimilisfólkiö og aökomumenn
færu Ut aö f járhUsi og bæöu þar
faðirvoriö saman. Var þaö gert,
sem annaö, til aö þóknast
draugnum og vonuöu menn aö
fjárdrápunum myndi nU linna.
Þaö ftír á annan veg. Skömmu
siöarfundustfleiri kindur dauö-
ar og margar hverjar hryllilega
Utleiknar. Nokkrir kindahausar
voru sendir Jónasi Sveinssyni á
Hvammstanga til rannsóknar
og þóttist hann sjá aö þeim
heföu veriö greidd firnamikil
högg. Draugurinn trylltist
reyndar þegar hann frétti af þvi
aö Jtínas heföi fengiö hausa til
skoöunar og heimtaöi aö náö
yröi I þá aftur, ella hlytist illt af.
Draugurinn haföi, þegar hann
birtist aftur, sagt Guömundi frá
þvl aö hann heföi veriö sendur
noröur I HUnavatnssýslu aftur
en engan friö fengiö fyrir sunn-
an.
Jónas frá Hriflu lætur
til sin taka.
Landsmenn allirvoru nU fullir
hryllings vegna þessara
atburöa. Þeir voru margir sem
ekki gátu fallist á aö um yfir-
náttUrulega hluti væri aö ræöa
heldur væri þaö mannleg hönd
sem dræpi féö. A hinn bóginn
fannst mörgum Utilokaö aö
skýra atburöina ööruvisi en aö
einhver kynjavera kæmi þar
nærri. Sálarrannsóknarfélagið
fór á stUfana og segir á einum
staö aö tveir skyggnir menn hafi
farið á vegum þess aö Litlu-
Þverá, annars sagst finna eitt-
hvaö óhreint en hinn ekki neitt,
enda blindur! Annars staðar
sver Sálarrannsóknarfélagiö
reyndar af sér hlutdeild I Þver-
árundrum.
Eins og kom fram hér aö
framan leiö ekki á löngu þar til
um 20 kindur voru fallnar I val-
inn. Þá þótti mörgum sem tlmi
væri til kominn aö hefja opin-
bera rannsókn á málinu og þó
fyrr heföi verið. Bogi Brynjólfs-
son sýslumaöur heyktist hins
vegar á þvi lengi vel þó margir
hvettu hann til aö upplýsa hinn
dularfulla fjárdauöa. Aö fyrir-
skipan draugsins haföi heimilis-
fólkiö aö Litlu-Þverá skrifaö
sýslumanni bréf þar sem fram
kom aö ef hann dirfðist aö
skipta sér af málinu myndi hann
engu tína nema lifinu. Boga
mun því ekki hafa verið um sel
en lét þó tilleiöast eftir aö dóms-
málaráöherra, sem þá var Jón-
as Jtínsson frá Hriflu, haföi
sjálfur hringt til hans og skipað
honum aö láta til sln taka. Sýnir
þaö glögglega þversu alvarlegt
þetta mál var taliö.
Sýslumaöur fékk nU til liös viö
sig ýmsa valinkunna menn, þar
á meöal Jtínas Sveinsson lækni,
og hélt til Litlu-Þverár. A leið-
inni þurftu þeir aö fara yfir brU
sem draugurinn haföi sagt I
bréfinu aö myndi hrapa undan
sýslumanni ef hann freistaði
þess aö komast á staöinn. Jónas
Sveinsson hefur frá þvl skýrt að
sýslumaöur hafi hikaö lengi áö-
ur en hann lagöi Ut á brUna.
Fjörbrot draugsins.
Meöan á þessu stappi stóö
haföi Þverármóri slst verið aö-
geröarlaus. Eitt sinn haföi Guö-
mundur sagt frá þvl aö nU væri
draugsi aö kæfa eina kindina I
segldUk af heytóftinni og stóö
þaö heima þegar aö var gáö.
Ýmsir hlutir færöust Ur staö og
meðal annars var beisli kastaö
fram á hlaö sem enginn heföi átt
að geta snert. Einni kind var
troöiöf stamp og hUn drepin þar
og morgun nokkurn kom undar-
legur atburöur fyrir. Þeir bræö-
ur Guömundur og Gunnar voru
þá aö gæta ánna skammt frá
bænum þegar Guðmundur tekur
aö æpa og góla, segir hann aö
draugurinn hafi brugöiö um sig
snæri og ætli aö draga sig I Vest-
urá. Hlykkjast hann siöan aö
ánni, ýmist á höndum eöa
hnjám og var kominn fram á
gljUfurbarm er riöandi maöur
náöi til hans. Var Guömundur
oröinn mjög lerkaður af viöur-
eign sinni við drauginn þessa
daga og þótti mörgum hann
harla ruglaöur.
Ýmislegt fleira bar til tlöinda,
draugsi skipaöi öllum viöstödd-
um aö fara meö faöirvoriö 11
sinnum og var þaö gert, einnig
lagöi hann blátt bann viö þvi aö
nokkur kæmi I fjárhUsiö og
sinnti kindunum. Þar voru
margar þeirra ýmist særöar eöa
dauöar og illa Utleiknar.
Þennan sama dag kom sýslu-
maöur aö Litlu-Þverá ásamt
fylgdarliöi, þaö var 26. febrUar.
Tók hann þegar til viö rann-
sóknina en draugurinn lét mjög
á sér skilja aö honum væri ekk-
ert um þessa heimsókn. Skipaöi
hann svo fyrir aö enginn mætti
koma I fjárhUsiö fyrr en allir
heföu gengiö þrjá hringi kring-
um þaö I halarófu og sýslumaö-
ur siöastur. Einnig bannaöi
hann sýslumanni aö ganga I bæ-
inn nema um fjósdyr en inn-
angengt var þaöan I bæinn.
Játning!
Þegar sýslumaöur, Jónas
læknir og fleiri, gengu Ut I fjár-
hUs mætti þeim hryllileg sjón.
Margar kindur voru þar lim-
lestar á hroöalegan máta og
ýmist dauöar eöa deyjandi. í
haus einnar stóö heljarmikill
jámfleinn og önnur haföi svo
sttírt sár á höföi aö heilinn vall
þar Ut. Þá haföi alur veriö rek-
inn á kaf neöan viö auga þeirrar
þriöju og stór og mikill hrUtur
var meö stórt járn I hnakka og
haföi veriö beinbrotinn milli
hornanna. Þannig mætti lengi
telja. Heimilisfólkiö allt var
mjög óttaslegiö og engin ráö
virtust viö ófögnuöinum.
Sýslumaöur lét það ekki á sig
fá en setti réttarhald i bænum.
Varö honum fyrst fyrir aö yfir-
heyra þá bræöur, Guömund og
Gunnar, sem helst höföu oröiö
varir viö drauginn. Skýröu þeir
greinilega frá öllum atburöum
en kváðust annars ekkert um
máliö vita. Þar kom þó aö ýmis-
legt misræmi varö I frásögn
Guömundar um Utlit og fram-
komu draugsins. Þegar gengiö
var hart aö honum játaöi hann
svo sjálfur aö vera valdur aö
bæöi draugaganginum og fjár-
dauöanum ásamt yngri bróöur
sinum. Þegar hann var svo yfir-
heyröur I annaö sinn játaöi
Gunnar aö hafa veriö I vitoröi
meö bróöur sinum. I stuttu rétt-
arhaldi nokkrum dögum seinna
sagöi Guömundur svo frá aö þaö
heföi veriö einsog einhver heföi
hvislaö því aö honum aö hann
ætti aö drepa kindurnar og væri
hann jafnan magnþrota og meö
verk fyrir hjarta á eftir. Sagöist
ekki geta skýrt þaö nánar.
Yngri bróöirinn var siöan talinn
hafa fylgt fordæmi eldra bróöur
sins. Máliö virtist aö fullu upp-
lýst.
Ekki allt með felldu?
Viölengri og nákvæmari rétt-
arhöld I byrjun mars kom hins
vegar ýmislegt upp á yfirboröið
sem virtist benda til þess aö ein-
hvers staöar væri maökur I
mysunni. Guömundur haföi aö
vlsu veriö undarlegur og skrýt-
inn aö undanförnu og sýndist
mörgum hann alls ekki vera
meö réttu ráöi. Þaö sem vaföist
fyrir mörgum aö skýra var aft-
ur á móti þaö aö 10 og 12 ára
drengir heföu getaö valdiö öll-
um þessum usla til þess, aö þvl
er þeir sögöu, aö hræöa fólk.
Töldu ýmsir, þar á meöal Jónas
Sveinsson, tíllklegt aö svo ungir
drengir heföu til dæmis afl til
þess aö drepa kindurnar á svo
grimmilegan hátt og eins var
erfitt aö skýra sum uppátæki
draugsins einsog til dæmis þeg-
ar hann kastaöi hlóöarsteinin-
um niöur I bæjargöngin. Flest-
um bar saman um aö báöir
drengirnir heföu veriö I baöstof-
unni á þeim tlma þó ekki væri
fortekiö fyrir aö þeim yngri,
Gunnari, heföi tekist aö laumast
burt. Moöárásirnar i fjárhUsinu
var unnt að skýra meö þvi aö
þeir bræöur heföu grafiö þar
geilar og göng sem fundust i
heytóftinni en mörgum fannst
ótrUlegt aö þeir heföu getaö átt
viö tjalddUkinn sem ein kind-
anna fannst vafin innan I.
Menn veltu þvi fyrir sér hvort
drengirnir væru ef til vill sak-
lausir af öllu saman. Jónas
Sveinsson lætur þess til dæmis
getiö I ævisögu sinni, Lífiö er
dásamlegt, aö játning þeirra
hafi aldrei nægt sér. „A hvern
hátt þeir voru riðnir viö fjár-
drápiö og önnur ólæti á Syöri-
Þverá (sic),veitég ekki. En hitt
veit ég, aö þeir voru þar ekki
einir aö verki, og aö i staöinn
fyrir þá vernd, sem yfirvöld
landsins áttu aö veita þeim,
voru þeir sakfelldir. Rannsókn,
sem miöar aö þvi aö fá einhvern
dæmdan, leiöir gjarnan til þess,
aö hinn seki sleppur”.
Allt er þaö á huldu hvort Jón-
as hefur haft rétt fyrir sér eður
ei. Vetrarmaöur ekkjunnar var
af ýmsum talinn eiga einhvern
hlut aö atburöum og lét rann-
sóknardómari þess getiö viö
yfirheyrslur aö honum þætti sá
framburöur vetrarmanns, aö
hann vissi ekkert um máliö,
mjög ótrUlegur. Ekkert kom þó
fram sem tengdi hann fjárdráp-
inu.
Eftirmáli.
Allt um þaö: þetta óhugnan-
lega mál var upplýst aö flestra
dómi og fjárdrápin voru hætt.
Eldri drengurinn var sendur
suöur til Reykjavikur I geörann-
sókn en sföan bjó hann lengi I
HUnavatnssýslu og lét litiö á sér
bera. Yngri drengurinn var
jafnan talinn hafa veriö vilja-
laust verkfæri bróöur sins og
kom fram viö rannsóknina aö
hann haföi sjálfur drepiö þrjár
kindur en eldri bróöirinn allar
hinar. Hann var lengst af vinnu-
maöur I Miöfiröi og þótti mein-
laus meö afbrigöum. Þess skal
getíö aö Guðmundur og Gunnar
eru ekki hin réttu nöfn bræör-
anna frá Litlu-Þverá.
Heimiliö leystist upp skömmu
eftir þessa hroöalegu atburöi,
og ftír Litla-Þverá i eyöi einsog
fram kom I upphafi. Eldri bróö-
irinn er látinn fyrir nokkrum ár-
um en sá yngri lifir enn og býr á
höfuöborgarsvæöinu. Vildi hann
ekkert láta hafa eftir sér um
mál þetta, svo sem skiljanlegt
hlýtur aö teljast.
—IJ tók saman.
ndur á hryllilegan hátt