Vísir - 16.08.1980, Page 17

vtsm
Laugardagur 16. ágúst 1980
16
vtsnt
Laugardagur 16. ágúst 1980
17

að.ef verið
Irlll að byggja
\jW við húsið
hans Sigfúsar
i Kópavogi.
Hann leiddi mig til stofu,
en hinum megin við
vegginn dundu hamars-
höggin og vélsög kvein-
aði hástöfum með litlum
hvíldum. Mér leist
miður vel á að tala við
listamanninn undir
þessum kringumstæð-
um, þessum háværú
krefjandi hljóðum, sem
voru i svo mikilli and-
stæðu við fas þessa ljúf-
lings þjóðarinnar.
En Sigfús Halldórsson
haggaðist hvergi og
virtist ekki finna fyrir ó-
þægindum. Hver nagli
sem rekinn var fastur og
hver trjáviðsstubbur
sem féll fyrir nistandi
veini sagarinnar hljóm-
aði sem fagnaðarstef i
eyrum hans þvi lang-
þráður draumur var að
rætast. Með viðbygging-
unni fær hann loksins
eigin vinnustofu þar sem
hann getur samið lög og
málað myndir.
Sigfús Halldórsson er
ekki þeirrar tegundar
manna sem mest ber á
um þessar mundir. Hóg-
værð og látleysi ein-
kenna tal hans og fram-
komu. Hann gerir fyrst
og fremst kröfur til sjálf
sin og háværar upphróp-
anir eru honum viðs
fjarri.
„Þessi þjóð er mjög
listræn, ef hún bara vildi
rifast minna um alla
skapaða hluti. Þeir einir
sem rifast sem ekki vita.
Hinir rökræða”, segir
Sigfús meðan við erum
að koma okkur fyrir.
Hann tekur þvi viðs-
fjarri að Jóhannes Helgi
sé búinn að þurrausa
hann i samtalsbók
þeirra félaga sem kem-
ur út i haust. „Þetta er
samtalsbók en ekki ævi-
saga, blessaður vertu.
Það hefur verið mjög
gott að vinna með Jó-
hannesi og við höfum átt
ljúfar stundir saman”.
Svo sest Sigfús við
pianóið og spilar lag
meðan ég ydda blýant-
inn. (Þetta síðasta er að
visu lygi því ég notaði
penna, en svona setning-
um er ætlað að efla
traust lesenda á blaða-
mönnum). Svo hófst
spjallið.
SHHÍHi- -
Ég spyr hvort mikið hafi veriö
um tónlist á heimili foreldra
hans.
„Þaö var mikil músik á mlnu
heimili þegar ég var krakki.
Mamma spilaöi á gltar og söng og
raunar kemur tónlistargáfan
sterkar fram i móöurættinni. Ég
vissi þó ekki fyrr en nú nýlega, aö
viö Björgvin heitinn Guömunds-
son tónskáld vorum skyldir I
þriöja og fjóröa. En þaö voru lika
músikantar i fööurættinni, má
nefna Þórhall Arnason sellóleik-
ara og Magnus A. Arnason mál-
ara sem einnig hefur kompóner-
aö.
Ég get eiginlega ekki timasett
þaö hvenær ég byrjaÖi sjálfur aö
semja lög. Mér er sagt aö þriggja
til fjögurra ára hafi ég veriö far-
inn aö spila nánast öll lög sem ég
heyröi og ég man eitt lag sem ég
geröi átta ára. Einhvern veginn
hefur mér alltaf veriö þetta eölis-
lægt”.
Tilurð
Litlu flugunnar
Mér er I barnsminni er Litla
fluganfór aö heyrast i útvarpinu.
Þetta leikandi lag sem þjóöin
söng hátt og i hljóöi árum saman
og gerir eflaust enn. En hvernig
varö Litla flugan til?
Þaö kemur Sigfúsi ekki d óvart
aö taliö skuli svo fljótt berast aö
Flugunni, hann hlær viö og segir:
„Ég haföi oröiö fyrir slysi á ár-
inu 1951 og i vetrarbyrjun bauö
séra Þórarinn Þór mér aö koma
og dvelja hjá sér aö Reykhólum
meöan ég væri aö jafna mig.
Þetta var afskaplega kaldur og
snjöþungur vetur.
Eitt sinn er ég var aö rabba viö
Sigurö Ellasson, sem starfaöi
lannaö skipti er Sigfils staddur
i Hamborg og enn stingur hann
sérinná vertshús. Þarhaföi hann
ekkidvaliölengi er fjórarstúlkur,
sem héldu uppi hljómlist, léku
syrpu af lögum hans. Þetta þótti
honum vænt um, baö þjón aö færa
þeim drykk og lét nafnspjald sitt
fylgja.
„Þá komu þær meö langa
syrpu, ein 15 lög, eftir mig og ekki
nóg meö þaö, heldur sendu þær
mér heilt stigvél af bjór og þaö
var stórt stigvél”. - Litla stund
verður Sigfús fjarrænn á svip
meöan hann hugsar um þessi ó-
kjör af bjór. Eflaust hefur höf-
undurinn ekki fengiö færri sjússa
út á Fluguna en spilaramir.
— Háöu þessar miklu vinsældir
Flugunnar þér viö áframhaldandi
lagasmiö?
„Þessar vinsældir keyröu um
þverbak og ég fékk hundleiö á
henni. Fór ósjálfrátt aö hugsa til
Gade sem geröi tangóinn
„Jealousy” og komst aldrei frá
því lagi þótt hann raunar
kompóneraöi margt dgætt slöar.
Þaö var farið aö valda mér
áhyggjum hvort ég kæmist nokk-
urn tima frá þessu lagi. En ég var
heppinn, næsta lag sem ég geröi
var „Játning” sem varö mjög
vinsælt og þaö var nóg fyrir
mig”.
— ÞU hafðir samið önnur lög á
undan Flugunni?
„Já, „Viö eigum samleiö” var
fyrsta lagiö, siöan „Dagný” og
„Viö tvö og blómiö”.”
Hinn ijúfsári tónn
Fyrir okkur sem varla getum
raulaö ófalska nótu eru tónsmiöar
eitthvaöiættviö galdra, enSigfús
talar um þetta sem sjálfsagöan
ég geri ráö fyrir aö aörir heyri
þau.
Þaö var sunnudagssiödegi. Ég
lá Utaf meö bók i hendi og hafði
útvarpið opiö. Veriö var aö senda
út efni frá kristilegu móti á Akur-
eyri. Þá heyri ég lag sem mér
þótti undurfallegt, legg frá mér
bókina og fer aö hlusta. Eftir
nokkra takta heyri ég aö þetta er
lag eftir mig og er þaö llklega i
eina skiptiö sem ég hef heyrt lag
eftir mig á þennan hátt.
Ég var ekki nema 17 eöa 18 ára
þegar ég samdi „Viö eigum sam-
leið”. Mér fannst það undarleg
tiifinning þegar ég heyröi þetta
lag fyrst blistraö úti i náttúrunni.
Þaö var svolltiö ljúfsárt. Ég var
glaöur yfir þvl aö einhver læröi
lagiö, en um leiö átti ég þaö ekki
lengur einn. Þessi tilfinning hefur
ekki komiö yfir mig siöan”.
— Ljúfsárt, sagðir þú. Sum lög-
in þin eru einmitt ljúfsár?
„Já.þaöereölilegt.Þóttég hafi
boriö gæfu til aö taka hlutina ekki
of nærri mér, þá hefi ég kannski
stundum oröið hryggur og gleðin
orðiö blendin. Þá veröur þessi
tónn til”.
— Tónninn virðist hitta i mark?
„Ég er aö lifa lifinu meö minu
samferðarfólki og kannski á þetta
erindi til þess. Ég er ekkert stór-
tónskáld, er bara svona af Guös-
náö. En þessir snillingar, þeir
mundu eftir fólkinu sem þeirliföu
meö. Beethoven sandi „Til Elize”
og Mozart geröi lagiö „Hann
Tumi fer á fætur”. Þeir mundu
eftirsinu fólki og lifa enn. Ég hef
aldrei kvalist af þeirri uppljómun
aögeraeitthvaö barafyrirmig og
veröa svo heimsfrægur eftir
dauöann”.
Sigfús þegir litla stund og ég
: heyrismiöina handan viö vegginn
Ég hef þekkt marga góöa lista-
menn og mér er til dæmis Pétur
Jónsson óperusöngvari minnis-
stæöur.Ef hann heyrði góöa rödd
I útvarpinu þaut hann upp úr
stólnum og sagöi fagnandi:
„Kannski er einn að bætast I hóp-
inn”. Aö þessu leyti er ég ekki
ólikur Pétri og gleöst I hvert sinn
sem ég heyri eitthvað gott og fal-
legt”.
Listin er iifið
— Þú hefur samið nokkur
stærri tónverk?
„Já, en þau eru ekki mörg. Ég
samdi verk viö Stjána bláa Amar
Arnarsonar og einnig samdi ég
talsvert stórt verk viö „Til sjó-
mannsekkjunnar” eftir séra Sig-
urö Einarsson i Holti. Svo er eitt
smásinfóniuljóð sem heitir
„Þakkargjörö”.
Ég hef gegnum árin glimt
geysimikiö viö „Dettifoss” Krist-
jáns Jónssonar og held aö ég sé
loksins búinn aö ljúka viö þaö tón-
verk, sem er hugsaö fyrir hljóm-
sveit og kór.
Hins vegar hefi ég aldrei lært
svo mikið aö ég sé aö halsa mér
völl á stærri sviöum, reyni bara
aö halda mér innan þess ramma
sem éger maöur til. Ég hef alltaf
þurft aö vinna fyrir mér og min-
um meö öörum störfum og þvi
aldrei getað helgaö mig listinni
eingöngu. Hvar ég vann? Var
lengi I Útvegsbankanum, einnig
mörg ár á Skattstofunni og hef
unniö vlðar. Nú er ég teiknikenn-
ari viö Langholtsskóla og kann
vel viö mig þar. Gott samstarfs-
fólk og þetta er yndislegt starf”.
— Hvernig llkar þér við þá tón-
list sem ungir menn eru að semja
um þessar mundir?
„Þær sendu mér heilt stlgvél af bjór
menn. Þama læröi ég heilmikiö,
en siöan var ekki mikið um lær-
dóm fyrr en ég fór til London aö
læra leiktjaldamálun. Þetta tog-
aöist lika dálltiö á i mér, tónlistin
og málaralistin, lengi vel.
Migminniraöþaöhafi veriö dr.
Urbancic sem benti mér þá á aö
fára I leiktjaldamálun. Leikhúsið
sameinar tónlist i ballett, óperum
og óperettum og svo málun tjald-
anna. Þaö er nefnilega hægt aö
drepa gott músikverk meö öfug-
um litum,.
Þegar ég hlusta á tónlist sé ég
litina I henni. Viö skulum bara
taka Meyjarskemmu Schuberts
sem dæmi, meö sina ljósbláu tóna
meö frekar ljósu ivafi. Ef allt i
einu væru komin dökk tjöld viö
þetta myndi þaö rekast á viö tón-
listina. Þaö eru litir i allri list.
Ég fór sem sagt til London og
lauk prófi i leiktjaldamálun frá
University of London. Ég vann
þar viö leikhús um tima og siöar
vann ég um eins árs skeiö viö
Stokkhólmsóperuna, en þangaö
komst ég fyrir tilstilli Guölaugs
Rósinkranz. Leikhúslifiö var
yndislegt og má segja aö þaö hafi
verið mannlifiö I hnotskurn meö
gleöi sina og hryggö. Sömuleiöis
vann ég um tlma bæöi viö Iönó og
siöar Þjóöleikhúsiö, en hér fann
ég aldrei þá gleöi, sem ég leitaöi
og hvarf þvi frá þessu.
Engu aö siöur á ég eina sigur-
göngu viö leiktjöldin. Þegar þau
Poul Reumert og Anna Borg
komu hingaö og léku Dauöadans
Strindbergs málaöi ég leiktjöldin
viö þá sýningu. Viö Poul hittumst
á Þingvöllum eftir aö sýningum
lauk og bauö mér til Danmerkur
fyrirþessi tjöld, á 200 ára afmæli
Konunglega. Hann sagöist hafa
leikib þetta viöa en aldrei fengiö
þessa stemmningu fyrir leiktjöld-
„HEF ALDREI REYNT AÐ GERA
99
MEIRA EN EG ER MAÐUR TIL
SEGIR LJÚFLINGURINN SIGFÚS HALLDÓRSSON í HELGARVIÐTALI VÍSIS

þarna viö tilraunastööina, spyr ég
hvaö sé hægt aö gera til aö lyfta
fólkinu upp Iþessum kulda og ein-
angrun.
— Ég veit þaö ekki, segir Sig-
urður, en ég hef stundum farið
upp á Hyrnu og ort frá mér leiö-
indin. Ég er nú ekkert skáld, en
skal lofa þér aö heyra eitthvaö
sem þar hefur oröið til.
Svo þuldi hann langa rollu og I
. henni voru þessar visur um Litlu
fluguna. Þaö var auövelt aö sjá
hvernig hann kvaö leiðindin frá
sér meö þessu móti. Nú, ég spyr
hvort ég megi eiga Fluguna og
þab var auösótt mál. Svo kom
lagiö ósjálfrátt.
Jólin voru skammt undan og
þegar þau runnu upp fór ég I jóla-
sveinabúning og söng þetta fýrir
börnin á staönum, sem læröu lag-
ib undir eins. Þaö kom siöan út
áriö 1952 og eftir aö hafa heyrst
einu sinni I útvarpi var flugiö
hafiö.
Ég hélt aö Litla flugan mundi
deyja jafnskjótt og hún flaug upp,
en þaö varö nú eitthvaö annaö.
Hún hefur flogiö viöa um lönd og
margir spilarar fengiö sjúss út á
Fluguna”, segir Sigfús og hlær.
Stigvél af bjór
Viö ræöum enn um Litlu flug-
una og Sigfús segir mér frá þvi
þegar hann á ferö i Kaupmanna-
höfn kom á skemmtistaöinn
Atlantik Pallas. Finnsk stúlka lék
þar fyrir gesti og bauö Sigfúsi inn
á sitt privat.
„Þar dró hún upp gríðarstórt
glas og fyllti þaö af visky. Segir
aö ég skuli drekka þetta þvi hún
sé oröin alkaholisti af þvi aö spila
lögin mln. En hún lék þau afskap-
lega vel”.
hlut. En hvernig veröur lag til?
„Þessu lýstur niöur. Maöur er
eins og viötæki, þetta kemur ein-
hvers staöar frá. Ef ég verö
hrifinn af kvæöi þá geng ég meö
þaö um tima og svo veröur lagið
bara til af sjálfu sér”.
— Heyrir þú lagiö inni i þér?
„Já, éggeri það og égheyri lög-
in min allt ööru visi en þú gerir.
Ég held aö ég hafi bara einu sinni
heyrt lag eftir mig á sama hátt og
negla og saga sem mest þeir
mega. Svo heldur Sigfús áfram:
„Þessar góöu viötökur sem lög-
in min hafa fengið hafa veriö mér
mikils viröi. Þaö er meö þetta
eins og annað. Ef þér er aldrei
þakkaö fyrir þaö sem þú gerir þá
gefstuupp. Mönnum ber ab þakka
oftar en gert er. Þaö eru alltaf
margir sem eru fljótir til aö hrópa
af torgum ef einhverjum veröur á
i messunni.
Með Pétri Jónssyni óperusöngvara
„Ég er talsvert opinn fyrir
þessum ungu mönnum og þvi sem
þeir eru aö gera. En þaö er meö
þab eins og annaö i lífinu, ab
maöur veröur aö gæta þess aö é ta
ekki allt sem aö manni er rétt.
Margt er þarna mjög gott en sumt
er lika ekkert annaö en rugl.
Hafi maöur enga reynslu hefur
maöur ekkert aö segja. Þaö þarf
ákaflega mikla hreinskilni og
samviskusemi til aö gera góö
listaverk, eins og til aö lifa llfinu.
Listin er ekkert annaö en lifiö.
Þar duga engar hundakúnstir,
menn ná ekki langt meö þvi
móti”.
Blekking vinsins
Viö ræöum enn góöa stund um
tónlistina og taliö berst ab glaum
og gleði sem oft fylgja lista-
mannsllfinu. Sigfús segist þakka
Guöifyrir aö hafa alltaf haft auga
fyrir góölátlegu skopi, en sér leið-
ist oddhvasst skop. Skoplaust fólk
hljóti að fara mikils á mis.
„Þii spyrö um gleðskap. Þaö
hefur alltaf verið glaöværö i
kringum mig og er enn. Þessu
fylgdi auövitað áfengi, sérstak-
lega þegar maður var yngri og ég
var glaöur og reifur meö vini. En
þaö er nú kannski rétt ab taka þaö
fram strax, aö ég gat aldrei
kompóneraö fullur. En þaö gat
hent sig aö eitthvaö kæmi ef ég
var timraöur, næmur og leiö illa.
Þaö eru margir listamenn dá-
litiö háöir áfengi. Eftir aö ég hætti
alveg aö drekka, fyrir rúmum
þremur árum, hafa margir spurt
mig hvort þaö drepi ekki sköpun-
argáfuna aö hætta. Ég get ekki
svaraö fyrir aöra en mig, en ég
finn ekki betur en þessu sé þver-
öfugt fariö.
Ef viö lftum yfir tlöina þá eru
þauorðin ansi mörg lögin sem ég
hef gert og ekkert þeirra oröiö til i
fyllerii. Þú sérö aö ég hef ekki
alltaf veriöá því”, segir Sigfús og
hlær dátt. Hann verbur brátt
alvarlegur aftur og segir:
„Nei, staöreyndin er sú, aö ef
eitthvaö var þá eyöilagöi maöur
frekar meb þessu en hitt. Þetta er
nefnilega blekking og ekkert ann-
aö. Ef maöur er ekki glaöur i
sinni þá veitir áfengiö ekki þá
gleöi sem sóst er eftir. Ég tel þaö
gæfu mina aö hafa náö tökum á
þessum málum, enda var min
drykkja ekki oröin mér annaö en
dauöi og pina.
Ungt og hresst fólk neytir
áfengis án þess aö hugsa lengra.
Svo þegar námi lýkur, eöa ööru
takmarki i lifinu er náb, kemur i
ljós hverjir eru orðnir háöir vln-
inu og hverjir ekki. Þeir sem ekki
hafa ánetjast hætta öllu óhófi þvi
eðlilegur maöur nennir ekki aö
standa i fylleríi alla ævina”.
Sigurför til Vesturheims
Viö vendum nú okkar kvæöi i
kross og færum okkur um set frá
löngu tæmdum bikurum. Þeir fé-
lagarnir Sigfús og Guðmundur
Guöjónsson söngvarí fengu boö á
liönu vori um aö koma til Banda-
rlkjanna og Kanada og syngja og
leika fyrir landann þar vestra.
Þeir feröuðust vikum saman um
viöáttur Vesturheims stranda I
milli og héldu tónleika á einum 25
stööum fyrir utan smærri
skemmtanir.
Viðtökurnar voru meö fádæm-
um góöar. Má nefna sem dæmi aö
þeim var boöið til þinghússins I
Winnipeg og kynntir þingheimi
sem fagnaöi þeim meö þvl aö
klappa. En Sigfúsi er fólkið
minnisstæöast, gamalt fólk sem
aldrei haföi til Islands komiö en
talaöi islensku eins og innfætt og
fagnaöi þeim sem langþráðum
gestum ab heiman.
Þeirkomu aö Markerville hvar
skáldiö Stephan G. Stephansson
bjó og sú heimsókn haföi djúp
áhrif á Sigfús. Þeir komu þangab
helgarviötalið
T e x t i
' Sæmundur
Guðvinsson
Myndir:
Þórir Guð-
mundsson
o.fl.
siöla dags og næsta dag var faríö
aö gröf Stephans:
Við gröf Stephans G.
„Alegstein skáldsins er greypt
þessi setning:
„Ættjaröarböndum mig grlpur
hvergrund
sem grær kringum
íslendingsbein”.
Eftir aö viö fórum frá gröfinni
og höföum skoðaö hús Stephans
sem nú er veriö aö endurbyggja,
þá kvöddum viö þetta hægláta
sveitafólk viö kirkjugaröinn sem
heitir Tindastóll, eins og hús
skáldsins. í þessum kirkjugaröi
liföi ég einhvern veginn ljóölin-
una á legsteininum, þótt ég heföi
auövitaö lesiö hana áöur á bók.
Þarna i garöinum voru bara ls-
lendingar grafnir og þá fyrst
skynjaöi ég áþreifanlega þetta
óendanlega band sem aldrei slitn-
ar og má aldrei slitna.
Þessi ferö veröur mér ógleym-
anleg og treysti enn hiö góöa
samstarf okkar Guömundar Guö-
jónssonar sem er búiö aö vara
lengi. Hann hefur túlkaö lögin
min eins og mér finnst aö ég heföi
gert sjálfur. Guömundur er einn
af þessum listamönnum sem ber
hlýju og yl tíl annarra”.
Tónlist f litum
Ekki veröur skilist svo viö
Sigfús aö málaralistina beri ekki
á góma, en þessar tvær listagyöj-
ur, tónlist og myndUst, hafa alla
tiö átt gott samstarf i huga hans
og höndum. Þeir sem hafa séb
sýningu þá sem nú stendur yfir á
myndum Sigfúsar aö Kjarvals-
stööum sjá aö þar fer enginn viö-
vaningur, enda er Sigfús löngu
kunnur sem listmálarí.
„Þaö er eins meö málaralistina
og tónlistina. Ég hef alltaf verib'
aö föndra viö aö teikna og mála
siöan ég man eftir mér”, segir
Sigfús er ég spyr hann um tildrög
þess aö hann fór ab mála.
„Ég fór í læri til Björns Björns-
sonar sem var meö skóla i litla
húsinu sem stóö fyrir ofan land-
læknishúsiö viö Amtmannsstig,
ásamt Marteini Guömundssyni.
Þar voru margir aö læra, til
dæmis Kristján Davibsson, Jón
E. Guömundsson og fleiri góöir
Sígfús á 18 árinu er hann samdi sitt
fyrsta lag sem gefið var út) Við eig-
um samleið.
um áður. Ég þáöi þetta persónu-
lega boö hans og þótti mikill
heiöur”.
Það lýgur enginn i
myndlist
„Þvi miöur virðist þaö oft rugl-
ast fyrir mönnum hvaö málverk
er. Þaö er veriö aö kllna alls kon-
ar hlutum, grjóti og ööru inn I
mynd og sagt aö þetta sé mál-
verk. Þaö er þaö bara ekki.
A samnorrænni sýningu, sem
hér var haldin fyrir allnokkrum
árum, varégaöskoöa myndirnar
meö syni mlnum, sem þá bar
barn aö aldri. Hann kom hlaup-
andi til min og sagöi: „Pabbi,
pabbi. Þaö er hér ein mynd sem
ekkert er á”.
Þaö var fullt af fólki þarna og
allir eltu strákinn. Myndin var
svona 2x4 metrar aö stærö, blá-
svört en neöst I hominu var litill
hvitur punktur. Þá varö einum
viöstöddum aö oröi:
„Bragö er aö þá bamið finnur.
Þetta eru nýju fötin keisarans”.
Þar meö komum viö aftur aö
þeim sannleika, ab ef menn ætla
aö snúa sér aö íistum veröa þeir
aö vera heiöarlegir. Þaö er höllt
og gott aö hafa þaö 1 huga ab góö
vinnubrögö em gulls igildi, hvort
sem fólk málar bara fyrir sjálft
sig eöa til aö sýna opinberlega.
Ég held ab þaö ljúgi enginn I
myndlist aö neinu gagni. Maöur
sér undir eins á mynd hvort hún
er gerö af alúð eöa ekki. Þab er
eins meb málaralistina og tónlist-
ina, Hún hefur fært mér gleöi og
ber aö þakka fyrir þaö. Hún hefur
stytt mér stundir en ég hef aldrei
reynt aö gera meira en ég er
maöurtil. —SG