Vísir - 18.08.1980, Page 13

s
VÍSIR
Mánudagur 18. ágúst
13
uppbótarmönnum. t þvi sam-
bandi er minnt á frumvarp Odds
Ólafssonar, sem ekki var afgreitt,
en þaö geröi ráö fyrir þeim breyt-
ingum, aö kjördæmum yröi fjölg-
aö Ur átta i' ti'u. Kjördæmakosnum
þingmönnum yröi fjölgaö Ur 49 I
56,en landsk jörnum fækkaö Ur 11 i
4. Reykjaneskjördæmi yröi skipti
tvö kjördæmi, er hafi hvort 5
kjördæmakosna þingmenn. Kjör-
dæmakosnum þingmönnum i
Reykjavlk yröi fjölgaö Ur 12 í 14.
Stjórnarskrárnefnd hefur ekki
tekiö afstööu til þessarar tiUögu,
— og þess má geta, aö ýmsir
nefndarmenn eru þeirrar skoöun-
ar, aö óæskilegt sé aö binda tölu
þingmanna i stjórnarskránni.
Nægilegt sé aö fjalla um þaö at-
riöi I kosningalögum, — enda
veröi þá mun auöveldara að gera
nauösynlegar breytingar á þing-
mannatölunni I hinum einstöku
kjördæmum eftir þvisem bUseta i
landinu breytist.
Einmenningskjördæmi
og landslistakosning
Annar valkostur er einmenn-
ingskjördæmi og hlutfallskosn-
ingar á landslista, en það kerfi er
svipaö þvi, sem tiökast hefur i
Vestur-Þýskalandi frá 1949.Þetta
kerfi felur í sér, aö helmingur
þingmanna er kjörinn i einmenn-
ingskjördæmum, en hinn helm-
ingurinn I hlutfallskosningu á
landslistum, sem bornir eru fram
af stjórnmálaflokkunum. Sami
maöurgeturboöiösig fram bæöi i
einmenningskjördæmi og tekið
sæti á landslista.
Hér á landi mætti hugsa sér
þetta þannig, aö landinu yröi
skipt i 30 einmenningskjördæmi
og jafnframt væru 30 þingmenn
kosnir á landslista, ef menn vilja
halda sig viö óbreytta þing-
mannatölu frá því sem nú er.
Hlutföllin geta auövitaö veriö
ööruvisi, einmenningskjördæmin
t.d. fleiri og landslistasætin færri.
Ef þessi skipan yröi ofan á,
myndu aö meðaltali veröa um
4600kjósendur i hverju kjördæmi.
Aö framboöum gætu einstakling-
ar staöiö, en jafnframt stjóm-
málaflokkar. 1 þessu tilfelli mætti
hugsa sér, aö kjósanda sé heimilt
að kjósa frambjóðanda flokks A í
einmenningskjördæmi, en lista
flokks B i landslistakjörinu.
Þessi valkostur sameinar aö
miklu leyti kosti einmennings-
kjördæma, — þ.e. persónuleg
tengsl og staöarþekking, svo og
hlutfallskosning istóru kjördæmi,
i þessu tiifelli landinu öllu.
Persónukjör með val-
kostum
Á írlandi er kosningakerfi sem
svipar til þess, er nefnt hefur ver-
ið persónukjör með valkostum. 1
þvi feist, aö kjósandinn merkir
með raötölum viö nöfn frambjóö-
enda á kjörseölinum, sem þarna
standa i stafrófsröð. Getur hann
þvi koSið frambjóðanda fleiri en
eins flokks.
Kjósandinn merkir viö. nafn
þess frambjóöanda, sem hann
helstvill kjósa, meö tölustafnum 1.
Siöanviö nafn þess, sem hann vill
næst helst ljá atkvæöi sitt með
tölustafnum 2, þá meö tölustafn-
um 3,o.s.frv. A þennan hátt gefur
kjósandinn til kynna, er talning
hefst, aö ef 1. frambjóöandi hefur
þegar hlotiö nægilegt atkvæöa-
magn til aö ná kosningu, skuli
atkvæði hans flutt yfir á þann
frambjóöanda, sem hann hefur
merkt nr. 2,og svo koll af kolli.
Hverkjósandi getur þvi á þenn-
an hátt kosiö fulltrúa fleiri en
eins flokks. Annað auökenni
þessa kerfis er, aö með þessu
móti hefur mikill meirihluti
kjósenda áhrif á kjörið, þ.e.
atkvæöi hans fellur ekki dautt.
Þær hugmyndir hafa komið
fram, aö hér á landi yröu kjör-
dæmin sjö eöa átta, ef þetta kerfi
yröi tekiö upp. Gert er ráö fyrir
aö svipaöur Ibúafjöldi sé i hverju
kjördæmi og uppbótarsæti eru
engin samkvæmt þessum val-
kosti.
Hannyrðir
gjafir sem
gteðja a//a
HOF
Ingólfsstræti 1
(gegnt Gamla bió)
fjölga þingmönnum.
Aukið persónukjör
Stjórnarskrárnefnd hefur nokk-
uö fjallaö um leiöir til þess aö
auka möguleika kjósenda til þess
aö hafa áhrif á, hvaða frambjóö-
andi af lista viö alþingiskosningar
nær kjöri. t þvi sambandi má
nefna prófkjör, núgildandi reglur
með breytingum, val milli lista-
kjörs og persónukjörs, kjör fram-
bjóðenda en ekki lista og óraöaðir
framboöslistar. Hugmyndir þess-
ar veröa hér reifaðar i stuttu
máli.
Prófkjör. Prófkjör hafa aukiö
möguleika kjósenda á aö hafa
áhrif á skipan framboðslista enda
nú farin aö tiökast I vaxandi
mæli. I Stjórnarskrárnefnd hefur
veriö rætt um, hvort æskilegt
væri aö setja sérstaka löggjöf um
framkvæmd prófkjörs. A þaö var
þó bent, aö vafasamt gæti veriö
aö skylda flokka til aö halda próf-
kjör, en hins vegar æskilegt aö
setja um samræmdar reglur,
m.a. til aö koma i veg fyrir mis-
beitingu.
Röö frambjóöenda og útstrikanir.
1 lögum eru nil skráöar reglur
um, hvernig reikna skuli fram-
bjóöendum atkvæöistölur og jafn-
framt hvaöa tillit skuli tekiö til
breytinga, sem kjósandi hefur
gert á röö frambjóðenda eöa út-
strikana. Samkvæmt lagagrein-
inni er aöeins tekiö aö einum
þriðja tillit til sllkra breytinga. 1
umræöum nefndarinnar um þessi
atriöi hefur komiö fram, aö sá
valkostur komi til greina aö
breytingarog útstrikanir á listum
hafi fullt vægi en ekki að einum
þriöja eins og nú er.
Listakjör eöa persónukjör. Þessi
aöferö er fólgin i þvi aö gefa kjós-
andanum kost á þvi að kjósa ann-
aö hvort lista flokks eöa ákveöna
frambjóöendur á listanum, þ.e.
greiöa persónulegt atkvæði. 1
,Danmörku hefur reynslan sýnt,
að um helmingur kjósenda not-
færir sér þá heimild að kjósa
persónukjöri.
Kjör frambjóöenda en ekki lista.
Sá valkostur er fyrir hendi aö
mæla svo fyrir i lögum, aö kjós-
andi skuli velja frambjóöendur,
einn eöa fleiri, en ekki lista. Slikt
fyrirkomulag tiökast m.a. i Finn-
landi. Þar ritar kjósandi númer
þess frambjóöanda, sem hann viil
kjósa, á kjörseöilinn og kýs hann
þá persónukosningu einn fram-
bjóðanda og jafnframt þann
flokk, sem frambjóöandinn til-
heyrir.
óraöaöir framboöslistar.Þáer sá
möguleiki fyrir hendi, að fram-
boöslistar skuli vera óraöaöir og
kjósendum gefinn kostur á aö
merkja viö nöfn þeirra frambjóö-
enda (tölusetja) i þeirri röö, sem
þeir vilja kjósa þá. Með þessari
aöferö er i rauninni verið að sam-
eina prófkjör og sjálfa kosning-
una og svipar þetta mjög til frum-
varps, sem Jón Skaftason, bar
fram á þingi 1977, en hlaut ekki
afgreiðslu. Hér mætti einnig
hugsa sér aö veita flokkum heim-
ild til aö ákveöa hvort þeir bera
fram raöaða lista eða ekki.
Hér hefur verið stiklaö á stóru á
þeim hugmyndum, sem fram
hafa komiö i umræðum Stjórnar-
skrárnefndar um breytingar á
kjördæmaskipan og kosninga-
fyrirkomulagi. Eins og áöur er
getiö, hafa engar tillögur veriö
bornar fram i nefndinni i þessum
efnum og lesendur geta þvi,
a.m.k.á meöan, velt þessum hug-
myndum ogleiöum fyrir —Sv.G.
sér.
20.-24. ágúst 1980
Smjörlíki hf. og B. í. K. R. gangastfyrir
Alþjóðlegri Rally keppni,:Ljóma Rally’80
20.—24. ágúst.
Ræst verðurfrá Austurbæjarskóla miðvikudaginn 20. kl. 09.00.
Bílarnir hafa viðdvöl í Reykjavík, fimmtudagskvöldið 21.
Keppninni líkur við Austurbæjarskólann sunnudagskvöldið 24.