Vísir - 26.09.1980, Blaðsíða 12

VÍSIR
12
VÍSIR
13
#/ Fyrstu danssporin steig ég á Sigluf iröi, sem ef til vill liggur í hlutarins eðli þar
sem ég ólst upp á Siglufirði til sextán ára aldurs. Reyndar lit ég alltaf á mig sem
Siglf irðing og ekkert annað og ég held að það sé algengt um fólk sem elst þar upp.
Menn eru og verða Siglfirðingar og upphaf míns ferils sem danskennari má rekja
til þess, að ég ætlaði að kenna Siglfirðingum að dansa og láta þar staðar numið".
Viðsitjum ivistlegri stássstofu Heiðars Ástvaldssonar í Rauðagerðinu og rifjum
upp ýmislegt sem á daga hans hef ur drifið í baráttunni fyrir að ef la dansmennt is-
lendinga. Heiðar hefur nú verið í danskennaraskónum í aldarf jórðung og er samtal
okkar fór fram var hann önnum kafinn við undirbúning afmælishátíðar í tilefni
þess, að dansskóli hans er nú að hef ja tuttugasta og f immta starfsárið.
„Ég settist aldrei á böll-
„Þetta byrjaöi þannig, aö sem
Siglfiröingur gekk ég i Gagn-
fræöaskólann á Siglufiröi sem var
til húsa á kirkjuloftinu. Þar á loft-
inu var orgel sem ein skólasystra
minna Guöný Hilmarsdóttir var
snillingur I aö leika á. 1 bekknum
voru sex strákar og tuttugu
stelpur og ég var eini strákurinn
sem vildi dansa. Stelpurnar æföu
sig þvi allar á aö dansa viö mig. 1
frimlnútum og yfirleitt alltaf þeg-
ar viö gátum komiö þvi viö þarna
á ganginum settist Guöný viö
orgeliö og viö dönsuöum. t þá
daga var ekkert annaö dansaö en
gömlu dansarnir og tjútt.
Þetta þýddi þaö, aö alltaf þegar
haldin voru skólaböll, sem var
a.m.k. einu sinni i mánuöi, aö þá
var þaö i minum verkahring að
dansa viö allar minar skólasyst-
ur. En auk þess, verandi i svona
litlum bæ, þekkti ég auövitað
allar stelpurnar i 2. og 3. bekk lika
og afleiöingin var sú, aö ég settist
aldrei á böllum á þessum árum”.
„Ég ætlaöi aö kenna Siglfirðing-
um aö dansa...”
„Ég varö aö dansa viö allar
minar skólasystur...”
„Komumst aö raun um, aö viö
gátum ekkert dansað..”
„Gátum ekki boðið upp
dömu"
„Eftir aö ég kom svo hingað til
Reykjavikur, sextán ára gamall
til aö fara I Verslunarskólann, þá
langaöi mig til aö læra aö dansa.
Ég haföi sem sagt dansaö þarna
af fullum kraftiheima á Siglufirði
og sýnt þar dans, en ég haföi
aldrei lært neitt i dansskóla. Þeg-
ar ég kom suöur dreif ég mig þvi
til Rigmor Hansen. Ég man aö ég
borgaöi hjá henni einn mánuð en
siöan bauö hún mér að vera
áfram fritt gegn þvi aö ég aö-
stoöaöi hana og hjá Rigmor var
ég svo þessa tvo vetur, sem ég
var i Verslunarskólanum.
Eftir aö Verslunarskólanum
lauk fór ég til náms til Englands
þar sem ég hugöi á frekara nám i
verslunarfræöum. Við vorum
þarna i London tveir félagar
saman i herbergi, skólabræður úr
Verslunarskólanum.
Og eins og ungra manna er
siöur höföum við hug á aö kynnast
stelpum þarna og töldum aö það
gáfulegasta sem við gætum gert i
þeim efnum væri aö fara á ball.
En þá komumst við báöir aö raun
um þaö að við gátum ekkert
dansaö. Þarna var aldrei leikinn
ræll eöa polki, eöa m#revki eöa
skottis sem viö vorum svo
briljant i og fólkið dansaði ekkert
tjútt, en á þessum árum voru
bara dansaðir gömlu dansarnir
og tjútt heima á tslandi.
Þarna opinberuöust mér þau
sannindi að allar þjóöir dansa
ekki eins. Viö sem vorum báöir
vanir þvi að dansa heilmikiö
heima á íslandi uröum að horfast
i augu viö þá staöreynd, aö viö
gátum aldrei boöiö upp dömu þvi
að viö kunnum ekki neitt. Þá
ákváöum viö aö fara i dansskóla
og þaö vildi svo til aö rétt hjá þar
sem við bjuggum, var mjög góöur
danskennari sem ennþá starfar,
en hann heitir John Delroy. Viö
„Rigmor bauö mér aö vera
fritt...”
„Hélt ekki aö hægt væri aö lifa af
danskennslunni..”
fórum til hans i dansskólann en
félagi minn gafst upp eftir tvo
mánuöi, þegar hann var búinn aö
læra nóg til aö ná sér i dömu en ég
ákvaö aö halda áfram þvi mér
fannst þetta bráöskemmtilegt”.
„Hélt að ekki væri hægt að
lifa af þessu"
„Eftir aö ég kom heim vann ég
eitt sumar i Landsbankanum en
ákvaö svo aö ég skyldi drifa mig
til Siglufjaröar og kenna Sigl-
firöingum aö dansa þvi þeir heföu
örugglega áhuga á þvi aö læra öll
þessi spor og fineri sem ég var
búinn að læra. Og þar meö
byrjaöi ég dansskólann haustiö
1956.
Ég auglýsti þar námskeiö og
innritaöi i tvo daga. Fyrri daginn
innritaöi sig einn nemandi og
seinni daginn sextán. En eftir aö
ég haföi veriö meö kennsluna i
tvær vikur voru nemendur orönir
sextiu. Svo aö ég var þarna meö á
milli 50-100 manns strax á minum
fyrsta vetri. Ég kenndi þarna
fram til jóla en fór svo aftur til
náms i Englandi.
Sföan var ég i nokkur ár að
mestu i Englandi og kom bara
heim og kenndi á milli þannig aö
það má segja að fyrsta áratuginn
sem ég var meö dansskólann
kenndi ég sjaldnast fullan vetur.
Mér datt aldrei i hug að hægt
væri að lifa á að kenna dans
svo að auk dansnámsins stundaöi
ég annars konar nám. Fyrstu árin
gaf skólinn ekki svo mikið af sér
að ástæöa var til að ætla aö hægt
væri að lifa af þessu þannig að
dansnámið var meira af áhuga
gert, en þvi ab ég héldi að ég gæti
lifað af þvi aö kenna dans. Það er
ekki fyrr en á siöustu árum, aö ég
er farinn aö reka skólann það vel
aö hann er farinn aö skila
hagnaði”.
„Fólk hefur áttað sig á að
dansinn er fyrir alla".
„Fólk hafði afar takmarkað álit
á dansi og danskennslu og i fyrstu
voru þaö mest krakkar sem komu
i danstima. Þaö er ekki fyrr en
siöasta áratuginn, sem hjón eru
farin aö fara svona mikið i dans
eins og þau eru farin aö gera
núna. Hér áöur fyrr sagði fullorð-
ið fólk hreint út.að þaf þýrfti«ekk-
ert á þessu aö halda en þess i staö
sendi þaö börnin sin”.
Hvaö heldur þú, aö hafi valdiö
þessari hugarfarsbreytingu?
„Þaö sem hefur gerst er það aö
fólk hefur áttaö sig á aö dansinn
er fyrir alla og aö þetta er bæöi
gagnlegt og skemmtilegt. Viö
höfum alltaf látið foreldrana
„Ekki af þvl aö fólki finnst ég
fallegri...”
„MENN DANSA
AF INNRiÞÖRF”
fylgjast með þvi sem er aö gerast
i danstimum hjá okkur og þannig
hefur það runniö upp fyrir þeim,
aö það væri ekkert svo vitlaust af
þeim aö læra þetta lika. En þetta
hefur þróast hægt og rólega aö
fólk hefur áttaö sig á þýðingu
dansins.
„Vel menntaðir dans-
kennarar eru númer eitt"
Dansskóli Heiöars hefur gengiö
vel aö undanförnu á safna tima og
hallaö hefur undan fæti hjá ö.örum
og við spyrjum Heiðar um
ástæöuna fyrir þessu:
„Já, þaö er óneitanlega
staðreynd, að ég hef náð miklum
hluta af þessum markaöi. Þetta
dansana sem dæmi þá hafa þeir
alltaf bætt mikiö viö sig á hverju
ári”.
„Vínarvalsinn þótti klám"
„Það er eins meö dansinn og
tónlistina að það gerist ekki
þannig, aö allt i einu sunnudaginn
1. nóvember komi einhver ný teg-
und af tónlist eöa dansi fram á
sjónarsviðið. Þetta er þróun á
einhverju sem var til fyrir.
Diskódansinn hefur t.d. þróast út
frá dansi sem byrjaö var aö
dansa við þá tónlist sem Bitlarnir
komu meö. Þá fara aftur aö koma
dansar þar sem ekki er notaö
hald.
Hér fyrr á öldum notaði fólk
„Aö þvi er menn best vita hefur
dansinn fylgt manninum frá upp-
hafi. Og um leið og viö samþykkj-
um þessa staðreynd, birtist dans-
inn okkur i öðru ljósi. Dansinn er
eitthvað sem viö höf-
um innri þörf fyrir þó svo að ég
þykist vita, aö margir vilji ekki
viðurkenna þaö.
Hins vegar hafa vissir hópar,
t.d. kristinna manna, dæmt dans-
inn sem eitthvað syndsamlegt og
vitna þá meðal annars i þaö, að
tsraelsmenn dönsuöu i kringum
gulikálfinn. Sú saga sýnir okkur
hins vegar, að þeir notuðu dans-
inn til að tjá tilfinningar sinar
þótt menn geti eflaust deilt um
þaö, hvort tilefnið i það skiptið
hafi veriö siöferðilega rétt.
samkvæmisdansinn hefur upp á
að bjóða, þá er það lika óneitan-
lega list. Samkvæmisdansinn
hefur þaö hins vegar fram yfir, að
hann er fyrir almenning”.
Nú ert þú I fremstu röö dans-
ara. Litur þú á þig sem lista-
mann?
„Ég hef aldrei litið á mig sem
listamann. Ég lit á mig sem dans-
kennara og búiö. Ef hins vegar
einhver vill lita á mig sem lista-
mann þá er þaö mér að reiði-
lausu. Ég hef sjálfur aldrei sett
mér það mark, að láta meta mig
sem listamann. Það verður sjálf-
sagt hver aö meta þaö og vega
fyrir sig, hvort hann telur sjálfan
sig listamann eða ekki. Ég er
bara ánægður með það aö vera
danskennari”.
Heiöar ásamt konu sinni Hönnu Frimannsdóttur. Myndin er tekin á Hótel Sögu á afmælishátlð dansskólans fyrir skömmu
stafar ekki af þvi að fólki finnst ég
fallegri en hinir heldur einfald-
lega vegna þeirrar staðreyndar,
að fólk hefur áttað sig á þvi, sem
ég hef alltaf haldið fram frá upp-
hafi og alltaf barist fyrir, að núm-
er eitt er að hafa vel menntaða
danskennara. Og þaö er vegna
þess, aö ég hef veriö á undan min-
um kollegum hvaö menntun mina
snertir I dansinum, aö ég hef
komist þaö sem ég hef komist, —
ekki af neinu ööru.
A hverju einasta ári, öll árin
sem skólinn hefur starfað, höfum
viö lagt áherslu á að bæta mennt-
un okkar og þaö er ekki til sá
heimsmeistari i dansi, frá þvi aö
Dansskóli Heiöars Astvaldssonar
byrjaði, sem ekki hefur kennt
mér. Samt horfumst viö I augu
við þá staöreynd, enn þann dag i
dag', aö þaö vantar mikiö upp á aö
við séum búin aö læra nægilega
mikið, þvi þótt grunnurinn sé allt-
af sá sami veröur tæknin alltaf
fullkomnari og þaö er alltaf aö
koma eitthvað nýtt. Við erum
alltaf að fá ný spor I öllum döns-
um á hverju ári og jafnvel nýja
dansa lika. Ef viö tökum diskó-
ekki hald i dönsum, þaö þótti svo
dónalegt. Þegar vinarvalsinn
kom fram á sjónarsviöiö var þaö
flokkað undir klám. Það þótti al-
veg fyrir neðan allar hellur að
daman og herrann væru aö
standa svona þétt nálægt hvort
öðru.
1 dag finnst mörgu eldra fólki
diskódansarnir vera klúrir. En
þaö hvarflar ekki aö þessu sama
fólki, að sú var tiðin aö vinar-
valsinn ( sem það sjálft myndi
aldrei dæma sem klám, var talinn
argasta klám. Þannig fer þetta
alveg eftir þvi hvaöa augum
menn lita á þetta. Mér finnst til
dæmis diskódansarnir ekki vera
klúrir”.
„Dansinn er innri þörf"
Við vendum nú okkar kvæöi i
kross og spyrjum Heiðar um upp-
haf dansins og siðan hvenær
fyrstu skrifuðu heimildirnar um
hann séu:
Þaö er ég best veit eru elstu
skrifuöu heimildirnar eöa lýsing-
ar á dansi frá þvl um fimm
hundruö árum fyrir Krist og eru
indverskar. 1 Indlandi naut dans-
inn gifurlegrar viröingar á vissu
timabili og er raunar virtur enn i
dag. Þar er dansaö ööru visi en
hér I Evrópu, sem minnir okkur á
þá staöreynd, að þaö eru til
margar tegundir af dansinum.
Þaö sem ég er að skipta mér af er
Sú tegund sem viö köllum sam-
kvæmisdansar”.
„Hef aldrei litið á mig sem
listamann"
Ert þú inná þvi, að skipta þess-
um tegundum I list annars vegar
og afþreyingu hins vegar?
„Ég get álveg samþykkt það að
ef þú ert aö horfa á góöan ballett,
segjum t.d. Helga Tómasson,að
þá er þar um aö ræöa list. En ég
er lika þeirrar skoðunar, aö þegar
þú ert aö horfa á þaö besta sem
„Styðja, styðja, cha cha
cha"
Við vikjum nú talinu að út-
varpsþáttumHeiðars sem á sinum
tima uröu þess valdandi að hann
varð þjóðkunnur maður og viö
spyrjum hann nánar út i tilurð
þessara þátta:
„Ég valdi danslögin á sunnu-
dagskvöldum i 17 ár og var I fimm
ár með danskennslu i útvarpinu.
Þetta byrjaöi þannig, aö ég fór til
þáverandi útvarpsstjóra og benti
honum á þann möguleika, sem
honum leist mjög vel á,svo aö það
varð úr, aö ég tók þessa þætti að
mér”.
Nú má segja að vörumerki þitt
á þessum árum hafi verið
„styðja, styöja cha cha cha”, —
geturðu útskýrt þetta fyrirbrigði
nánar?
„Já menn gripu þetta á lofti og
á timabili hélt ég aö ég héti
„styöja, styöja, cha cha cha”. En
þetta kom til af þvi aö þegar ég
byrjaöi aö kenna komst ég aö
raun um að það vantaöi mörg
„Mér finnst diskódansarnir ekki
vera klúrir..”
tæknileg orö i islenska tungu til aö
útskýra ýmis tæknileg atriöi i
danskennslunni. Þegar ég var aö
láta fólk stiga fram I vinstri fót
datt mér ekkert gáfulegra orð i
hug en þetta orð „styöja”. Ég hef
hins vegar ekki notaö þaö i mörg
herrans ár i cha cha, þvi aö nú
þýöir þaö allt annaö hjá mér,
núna þýöir þaö, að fólk á aö styöja
fætinum viö án þess aö láta þung-
ann fylgja. Ég átti auðvitað aö
nota oröið stiga frá upphafi en
þaö er oröið sem ég nota yfir
þetta fyrirbrigði I dag.
En af þvi viö vorum aö taia um
útvarpsþættina, vil ég gjarnan
koma þvi að, aö mér þótti ákaf-
lega vænt um viöbrögö manna og
ég veit aö það voru mjög margir
sem hlustuöu á þessa þætti. Ég
fékk fjöldann allan af bréfum,
sem ég geymi enn þann dag i
dag”.
„Ég hefði líklega farið í
lögfræði"
Hefur þú einhver önnur áhuga-
mál en dansinn?
„Ég hef vissulega mörg áhuga-
mál en sem dansari hef ég lært
það, að maöur veröur að ná stjórn
á sji„'um sér. Ég hef þess vegna
neytt mig til að hafa enginn önnur
áhyga-mál þvi að ég hef engan
tima fyrir neitt annað. Ég les svo-
litið af bókum á sumrin þegar ég
hef tima og ég reyni að ná
mánaðarfrii á ári, en þar fyrir ut-
an eyði ég öllum timanum i dans-
inn. Ég hef engan tima til aö spila
bridge, eða veiða lax eða fara i
bió hvað þá annað”.
Ertu ánægöur með þaö, — og
mundir þú fara aftur i dansinn ef
þú gætir lifað upp siðustu 25 ár?
„Nei, ég er nú ekkert of
ánægöur meö það. Ég heföi
gjarnan viljað hafa haft meiri
tima til aö sinna öörum áhuga-
málum en ég sætti mig viö það
sem ekki þýöir að tala um.
Ef að ég fyrir 25 árum siöan
heföi vitað hvað ég var aö fara út
i, þá i hreinskilni sagt verð ég aö
viöurkenna, aö ég heföi ekki farið
út i danskennsluna. Ekki vegna
þess, aö ég sjái eftir þessu, þvi
þaö geri ég ekki. Ég hef ákaflega
gaman af dansinum og er
ákveöinn i aö halda dansinum og
danskennslunni áfram meðan ég
hef getu til. En fyrirfram heföi ég
ekki samþykkt, aö vera bara i
dansinum eins mikið og raunin
hefur oröiö á.
Ég hef alltaf haft áhuga á lög-
fræði og stundaöi nám I lögfræöi i
þrjú ár. Ef ég væri tvitugur i dag
myndi ég liklega velja lög-
fræöina. En það var eins meö
lögfræöina og önnur áhugamál,
að hún varö aö vikja fyrir dansin-
um. 1 þá daga hugsaði ég sem
svo, aö ef ég missti annan fótinn
væri ég búinn aö vera i dansinum
og þá gæi ég snúiö mér aö lög-
fræðinni. Ef þaö myndi hins veg-
ar gerast i dag þá held ég aö ég
myndi ekki fara i lögfræöi úr þvi
sem komiö er. Ég myndi liklega
drifa mig i BA próf og gerast
kennari þvi aö mér hefur alltaf
likað vel aö umgangast börn og
unglinga”.
„Mér datt ekkert gáfulegra orö I
hug en styðja..”
„A laugardagskvöldum er ekki
hægt aö dansa á skemmtistööun-
um...”
„Það var til dæmis eitt af þvi
sem ég geröi mér ekki ljóst þegar
ég fór út i dansinn aö það myndi
þýða það að ég yrði frægur. Þegar
ég byrjaði meö skólann þá kallaði
ég hann Dansskóla H.A. þvi ég
vildi sjálfur fá að vera núll á bak
við. En það gekk ekki og ég varð
að auglýsa upp mitt eigið nafn.
Það liggur i hlutarins eðli, aö
þegar maður er orðinn þekkt per-
sóna, að maöur fær á sig ýmsar
sögur og ég geri mér grein fyrir
að það ganga um mig ýmsar sög-
ur úti i bæ. Og maöur fær á sig
gagnrýni bæöi góöa og slæma.
Mitt lifsmottó hefur þvi verið,
að ég reyni að hefja mig upp yfir
þetta og ég lit sjálfur yfir það sem
ég er aö gera, — hæli mér sjálfur
ef ég tel að ég hafi gert vel og
skamma mig sjálfur ef ég tel mig
hafa gert illa. Ég hef i gegnum
árin orðið að venja mig á aö
treysta eingöngu á sjálfan mig I
þessum efnum”.
Hefurðu orðiö fyrir aðkasti
beinlinis út af þinu starfi?
„Ég hef aldrei beinlinis orðiö
fyrir aökasti en fyrstu árin sem
ég byrjaöi i danskennslunni þá
varö ég var viö aö fólk leit á þetta
sem eitthvaö furðulegt. Ég man
þaö enn þann dag i dag, þegar ég
setti upp fyrstu auglýsinguna
mina i Áfengisútsölunni á Siglu-
firöi. Maöurinn i afgreiöslunni
sagði: Jú, jú, ég skal taka viö
þessari auglýsingu en ætlar þú aö
fara aö kenna dans,Heiöar? — Og
horföi undrandi og rannsakandi á
mig.
Ég varö var viö þaö i upphafi aö
þaö var talað um þaö, aö maöur
sem væri aö fara út i danskennslu
hlyti að vera eitthvaö skrýtinn á
fleiri en einu sviöi. Siðan hefur
þetta breyst þannig að I dag litur
fólk á mig og segir: „Mikiö helviti
er hann klár bisnessmaður hann
Heiöar, — þvi hann stórgræöir á
þvi aö vera danskennari”.
„Lögfræðin varð aö vikja fyrir
dansinum...”
„Fullir menn eru ekkert frekar
færir um aö stjórna dömu en
bfl...”
„Mér er alllaf boðið upp á böll-
um”.
Hvorug ástæðan er rétt. Ég fór
ekki út i dansinn af þvi ég er eitt-
hvaö skrítinn eöa vegna þess aö
ég taldi að ég gæti haft svona
mikið upp úr þessu. Ég fór út i
þetta einfaldlega vegna þess aö
ég hafði gaman af aö dansa. .
Annars hefur almenningsálitiö
verið að breytast hvaö þetta
varðar og i dag þarf enginn karl-
maður að skammast sin fyrir aö
hafa gaman af aö dansa”.
„Áfengi og dans eiga ekki
vel saman"
Viö vikjum nú talinu aö
skemmtanamenningu tslendinga
°g spyrjum Heiöar hvort hann
fari oft út að skemmta sér á al-
menna skemmtistaöi:
„Ég hef mjög gaman af aö fara
á dansleik af þvi ég hef gaman af
aö dansa. En þaö hvarflar ekki að
mér að fara út á laugardags-
kvöldi á almennan skemmtistaö

Texti: Sveinn
Guðjónsson.
Myndir:
Gunnar '
Andrésson,
Rætt við Heiðar Ástvaldsson um dansinn í gegnum ítfið