Morgunblaðið - 17.08.2002, Blaðsíða 38

LISTIR
38 LAUGARDAGUR 17. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
ó að ég sé sveitamaður
hef ég aldrei haft neitt
sérstaklega gaman að
því að vera í sumar-
bústað. Mér finnst
ágætt að kíkja þangað og sofa eina
nótt en einhvern veginn hef ég
ekki eirð í mér að dvelja þar lang-
dvölum. Kannski er skýringin sú
að sveitamaðurinn í mér á erfitt
með að horfa á heyrúllur úti á túni
og beljur á beit í gegnum glugga á
sumarbústað.
Hvað um það. Í sumar hef ég
nokkrum sinnum heimsótt vensla-
fólk mitt sem
á sumar-
bústað á
Suðurlandi.
Það hefur því
ekki farið
framhjá mér
að mjög margir þéttbýlisbúar eiga
sumarbústaði og dvelja þar stóran
hluta úr sumrinu. Samkvæmt
upplýsingum frá Fasteignamati
ríkisins eru skráðir sumarbústaðir
í landinu liðlega 8.800. Þá eru
ótaldir allir þeir tjaldvagnar og
fellihýsi sem landsmenn hafa
keypt á síðustu árum.
Í viðhorfskönnun sem Efling
stéttarfélag gerði meðal fé-
lagsmanna sinna fyrr á þessu ári
kom fram að um helmingur fé-
lagsmanna hafði aðgang að sum-
arbústað öðrum en í eigu félags-
ins. Margir eiga sjálfir bústað en
auk þess hafa margir aðgang að
slíkum bústað í gegnum fjöl-
skyldutengsl. Þetta er nokkuð
hátt hlutfall, ekki síst hjá félagi
þar sem þorri félagsmanna er í
hópi láglaunamanna. Hvernig ætli
hlutfallið sé meðal verkfræðinga
eða lækna?
Ég hef lengi verið þeirrar skoð-
unar að eign stéttarfélaga á sum-
arbústöðum sé tímaskekkja. Af
hverju eiga stéttarfélög að reka
útleigu á sumarbústöðum? Eiga
þau ekki allt eins að reka bílaleig-
ur?
Sjálfsagt munu margir svara
því til að ekki hafi allir launamenn
aðgang að sumarbústað og ekki sé
óeðlilegt að félögin aðstoði efnalít-
ið fólk við að komast yfir sum-
arhús á hagstæðu verði. Þá má á
móti segja að það sé fjölmargt
sem efnalítið fólk á erfitt með að
veita sér. Margir eiga t.d. erfitt
með að koma sér þaki yfir höfuðið.
Það má spyrja hvort sé ekki eðli-
legra að stéttarfélögin leitist við
að aðstoða fólk í húsnæðis-
vandræðum við að komast inn í
sæmilega gott húsnæði frekar en
að þau reki sumarhúsaleigu.
Nýting á sumarhúsum stétt-
arfélaganna virðist yfirleitt vera
góð yfir sumartímann. Þannig
sóttu t.d. um 1.370 félagsmenn
Eflingar um orlofshús í sumar, en
alls fengu 783 úthlutun eða 57%
þeirra sem sóttu um. Nýting yfir
vetrartímann er hins vegar léleg
hjá mörgum félögum og ég veit að
í sumum félögum hafa verið uppi
efasemdir um að réttlætanlegt sé
að binda fjármuni í eignum sem
eru svo lítið notaðar. Lausnin hef-
ur oftar en ekki verið sú að fara út
í endurbætur á bústöðunum og
gera þá meira aðlaðandi. Krafa
dagsins í dag er að við helst alla
bústaði séu heitir pottar. Viðhald
og rekstur þessara húsa kostar or-
lofssjóði stéttarfélaganna því háar
upphæðir.
Í lögum um starfskjör launa-
fólks og skyldutryggingu lífeyr-
isréttinda frá árinu 1980 segir:
„Öllum atvinnurekendum er skylt
að greiða í sjúkrasjóði og orlofs-
sjóði viðkomandi stéttarfélaga ið-
gjöld þau, sem aðildarsamtök
vinnumarkaðarins semja um
hverju sinni, og samkvæmt þeim
reglum, sem kjarasamningar
greina.“
Flest stéttarfélög hafa samið
um að atvinnurekendur greiði
0,25% af tekjum launafólks í or-
lofsheimilasjóð. Það lætur því
nærri að þessar greiðslur nemi um
1,1 milljarði á ári. Þrátt fyrir
þessa miklu gjaldtöku dugar þetta
hvergi nærri fyrir útgjöldum. Allir
sem nýta sumarbústaði á vegum
stéttarfélaganna greiða þúsundir
króna vikulega fyrir leigu. Viku-
leiga á bústað með heitum potti
kostar t.d. 17.000 kr. hjá Verzl-
unarmannafélagi Reykjavíkur.
Sum félög hafa að auki látið fjár-
magn úr félagssjóðum renna til
orlofsheimilasjóðs.
Atvinnurekandi minn greiðir
árlega nokkur þúsund krónur af
tekjum mínum í orlofsheimilasjóð.
Frá því að ég byrjaði að vinna fyr-
ir mér, fyrir rúmum 20 árum, hef
ég einu sinni notfært mér sum-
arhús í eigu stéttarfélags míns.
Þetta var fyrir nokkrum árum
þegar ég gisti eina nótt á Ak-
ureyri. Ef ég horfi á mína þröngu
persónulegu hagsmuni kæmi mér
það því mun betur ef ég hefði
fengið þá fjármuni sem ég hef
greitt í orlofsheimilasjóð til eigin
nota. Sé horft nokkur ár aftur í
tímann er engin spurning að við
konan mín hefðum getað farið
ágæta ferð til útlanda fyrir þá
fjármuni sem við höfum greitt í or-
lofsheimilasjóð.
En svona á maður sjálfsagt ekki
að hugsa. Miklu nær er fyrir okk-
ur hjónin að gleðjast yfir því að við
skulum hafa getað stuðlað að því
að samstarfsmenn okkar skuli
hafa fengið tækifæri til að dvelja
með fjölskyldum sínum í sum-
arbústað í Brekkuskógi eða Mun-
aðarnesi.
Stéttarfélögin hafa unnið mjög
gott starf í gegnum árin og eru án
efa meðal merkustu félagasam-
taka sem starfa hér á landi. Stétt-
arfélögin eru hins vegar oft ærið
íhaldssöm og eru treg til að endur-
skoða verklag sem lengi hefur ver-
ið viðhaft. Það sést best á tregðu
þeirra til að taka upp lýðræðislegt
fyrirkomulag við stjórnun lífeyr-
issjóðanna. Sú hugmynd að stétt-
arfélögin leigðu félagsmönnum
sínum sumarbústaði var ágæt, en
aðstæður fólks hafa breyst frá því
hún kom fram. Nú eiga mjög
margir sjálfir sumarbústað og
möguleikar fólks til að njóta sum-
arleyfis hérlendis og erlendis hafa
gjörbreyst.
Sumarhús
og stéttar-
félög
Ég hef lengi verið þeirrar skoðunar að
eign stéttarfélaga á sumarbústöðum sé
tímaskekkja. Af hverju eiga stéttarfélög
að reka útleigu á sumarbústöðum? Eiga
þau ekki allt eins að reka bílaleigur?
VIÐHORF
Eftir Egil
Ólafsson
egol@mbl.is
BERJADAGAR á Ólafsfirði fara
fram í fjórða sinn um helgina og
verða fernir tónleikar haldnir að
þessu sinni víðsvegar um bæinn, en
einnig verður keramiksýning Hólm-
fríðar Arngrímsdóttur opnuð kl. 16 í
dag við Ólafsfjarðartjörn. Tónlistar-
menn á Berjadögum í ár eru þau
Einar Jóhannesson klarinettuleik-
ari, Sigrún Eðvaldsdóttir fiðluleik-
ari, Céline Dutilly píanóleikari,
Marta Guðrún Halldórsdóttir söng-
kona, Sigrún Valgerður Gestsdóttir
söngkona, Sigursveinn Magnússon
tónlistarmaður og Örn Magnússon
píanóleikari.
Upphafstónleikar Berjadaga
verða í Ólafsfjarðarkirkju í dag kl.
14. „Á efnisskrá þessara fyrstu tón-
leika er einungis 20. aldar tónlist.
Fyrst á dagskránni er líflegt tríó
eftir franska tónskáldið Darius
Milhaud, þá þjóðlagaútsetningar
Sigursveins D. Kristinssonar fyrir
klarinett og söngrödd og loks tríó
eftir armenskt tónskáld, Aram Kats-
atúrían að nafni,“ segir Örn Magn-
ússon, píanóleikari og einn af skipu-
leggjendum hátíðarinnar, í samtali
við Morgunblaðið. Tónleikarnir í í
kvöld, sem hefjast í Ólafsfjarðar-
kirkju kl. 20.30, eru tileinkaðir tón-
list fyrir fiðlu og píanó. Verða þar
leikin verk eftir Frans Schubert,
Arcangelo Corelli og Fritz Kreisler,
og Igor Stravinsky.
Tónlist tengd staðnum
Á morgun verða tvennir tónleikar,
þeir fyrri í kirkjunni á Kvíabekk kl.
14. Munu þar Kvintbræður, þeir Örn
og Sigursveinn Magnússynir, flytja
þjóðlög og kvæði sem sum hver eiga
rætur að rekja til Ólafsfjarðar. „Í
gegnum árin höfum við yfirleitt
reynt að hafa eitthvað á efnisskránni
sem tengist Ólafsfirði,“ segir Örn.
„Einnig höfum við alltaf haft með
listamann frá Ólafsfirði úr annarri
listgrein og í ár er það Hólmfríður
Arngrímsdóttir leirlistarkona. “
Seinni tónleikar morgundagsins
fara fram í Tjarnarborg. „Á þeim
tónleikum gefur að heyra ýmislegt
eyrnakonfekt. Í raun má segja að
þetta sé desertinn eftir aðalréttina
og nokkuð vel útilátinn,“ segir Örn
og hlær við.
Hann segir enga sérstaka dagskrá
tengda berjum og berjatínslu þrátt
fyrir nafngift hátíðarinnar. „Mér
hefur alltaf þótt vænt um þennan
tíma þegar berin fara að blána og
nafnið er frekar tengt árstíðinni en
því að berin séu sérstaklega á dag-
skrá,“ segir Örn.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Tónlistarmenn á Berjadögum í ár: Céline Dutilly, Sigrún Eðvaldsdóttir,
Einar Jóhannesson, Sigrún Valgerður Gestsdóttir, Marta Guðrún Hall-
dórsdóttir og Örn Magnússon. Á myndina vantar Sigursvein Magnússon.
Berjadagar á Ólafsfirði
SLÓÐ fiðrildanna
eftir Ólaf Jóhann
Ólafsson kom núver-
ið út í Danmörku og
hafa dómar þar verið
á eina lund. Politiken
birti ýtarlega um-
sögn um bókina þar
sem gagnýnandinn
lauk miklu lofsorði á
söguna, sagði m.a. að
stíll sögunnar væri
fágaður og heillandi.
Í Ugebladet Søndag
sagði að maður nyti
bókarinnar frá upp-
hafi til enda og net-
miðillinn jubii.dk gaf
bókinni fimm uglur
af sex. Slóð fiðrildanna hefur að
auki komið út í Bandaríkjunum,
Bretlandi, Þýskalandi, Spáni og
Ítalíu og er vænt-
anleg á sænsku,
frönsku, portúgölsku,
kínversku og í Ísrael.
Dómar hafa verið lof-
samlegir og má nefna
að New York Times
mælti þrívegis með
bókinni við lesendur
sína á einu ári.
Hrífst af henni
Gagnrýnandi
Politiken hefur eft-
irfarandi inngang að
umsögn sinni: „Í fág-
uðum og heillandi stíl
lætur höfundurinn
eldri konu horfast í
augu við þá manneskju sem hún
einu sinni var.“
Lofsamlegri umsögn Politiken
lýkur með því að gagnrýnandinn
óskar eftir fleiri bókum eftir Ólaf
Jóhann: „Við þurfum á fleiri rit-
höfundum að halda með aðra og
meiri reynslu en einungis af bók-
menntalestri og ritlistarnám-
skeiðum.“
Besta bók ársins
Ugebladet Søndag birti umsögn
um Slóð fiðrildanna undir fyr-
irsögninni: „Ánægjuleg“ og held-
ur síðan beint áfram „... og mað-
ur nýtur hennar frá upphafi til
enda, svo einfalt er það“.
Á netmiðlinum jubii.dk segir að
sagan sé vel skrifuð, spennandi,
harmræn og heillandi. Þá fékk
bókin fjórar stjörnur í Nordjyske
Stiftstidende undir fyrirsögninni
„Kraftmikil saga um íslenska
konu“.
Ólafur Jóhann
Ólafsson
Slóð fiðrildanna fær lofsam-
lega dóma í Danmörku
ÁTTFÆTLURNAR ógurlegu
(Eight Legged Freaks) er með allra
frískustu myndunum í bíóhúsunum í
dag. Þar leggur leikstjórinn Ellory
Elkayem upp með það verkefni að
gera uppfærða útgáfu af skrímsla-
mynd í anda vænisjúkra B-hroll-
vekja 6. áratugarins. Slíkar myndir
sem tröllriðu kvikmyndahúsunum í
Bandaríkjunum á tímum kalda
stríðsins, kjarnorku- og kommún-
istaótta, lýstu iðulega innrásum
geimvera eða furðuskepna hvers
konar (s.s. risavaxinna tómata) á
friðsæl smábæjarsamfélög sem áttu
sér einskis ills von. Var þar hver
grandvar bæjarbúinn á eftir öðrum
gleyptur, steiktur, bruddur og étinn
með dramatískum tilþrifum, allt þar
til hópur persóna með ótæmandi
hugrekki og sterkt siðferðisþrek
sigraðist á hinni utanaðkomandi ógn.
Í þessari nýju afurð ofangreindrar
kvikmyndategundar (sem með árun-
um hefur öðlast sterka „camp“
stöðu, þ.e. er orðin sígild „hallæris-
skemmtun“) er sögð slík saga með
gamansömum tón. Hér eru það
hvorki meira né minna en risavaxnar
köngulær af hinum ýmsu tegundum
(m.a. hið skelfilega fyrirbæri stökk-
köngulær) sem herja á íbúa smábæj-
arins Prosperity í Arizona.
Auk þess að vera þétt hrollvekju-
gamanmynd býr myndin yfir skörp-
um undirtónum sem kallast á við
þær samfélagslegu metafórur sem
B-hrollvekjurnar óneitanlega voru.
Hér er stillt upp dæmigerðum
smábæ í Bandaríkjunum sem líður
fyrir breytta iðnaðarhætti í hinum
vestræna heimi, en námunum, sem
voru lífæð bæjarins, hefur verið lok-
að. Örvæntingarfullar tilraunir bæj-
arins til að byggja stóra verslunar-
miðstöð og hefja strútarækt minna
óneitanlega á þá tragísku bjartsýni
sem einkennir samfélög sem berjast
fyrir tilvist sinni. Við kynnumst jafn-
framt ólíkum persónum bæjarins,
s.s. löggunni, unglingsstúlkunni,
spillta bæjarstjóranum og atvinnu-
lausu námverkamönnunum sem öll
glíma við sína smábæjartilvist. Frá-
bær viðbót við hinar vel sköpuðu
persónur sögunnar er síðan útvarps-
maður með auðugt ímyndunarafl
sem færir inn í söguna allt það væni-
sýkis- og samsæriskenningahugar-
far sem endurspeglaðist í B-hroll-
vekjunum góðu. Fínir leikarar, s.s.
David Arquette, Scarlett Johansson
og Rick Overon, túlka síðan hinar lif-
andi persónur bæjarins.
Þessi bráðfyndna hrollvekjugam-
anmynd kemur verulega á óvart og
er hin ágætasta skemmtun, a.m.k.
fyrir þá sem treysta sér til að horfast
í augu við skrækjandi mannætu-
köngulær, slím, öskur, brak og
bresti í tæpa tvo tíma – og hafa gam-
an af.
KVIKMYNDIR
Sambíóin Álfabakka, Kringlunni
Leikstjóri: Ellory Elkayem. Handrit: Jesse
Alexander og Ellory Elkayem. Aðal-
hlutverk: David Arquette, Kari Wuhrer,
Scott Terra, Scarlett Johansson, Doug E.
Doug og Rick Overton. Sýningartími: 98
mín. Bandaríkin. Warner Brothers, 2002.
EIGHT LEGGED FREAKS (ÁTTFÆTLURNAR
ÓGURLEGU)
Skrækjandi köngulær
Heiða Jóhannsdóttir