Morgunblaðið - 04.05.2003, Blaðsíða 22

– Í hvað fara tígrisdýr á nóttunni?
– Röndótt náttföt!
Hér sjáið þið nokkra litla hvalakálfa í sundferð með
mömmu sinni. Tveir þeirra eru nákvæmlega eins.
Annar er fyrir ofan mömmuna, en hinn er fyrir
neðan og er númer …? Lausn á næstu síðu.
Kálfar á sundi
Hvíti hvalurinn Moby Dick var líklega búrhvalur
eins og þessi hér. Yfirleitt eru þeir dökkgráir
með ljósar rendur eða doppur en húðin kringum
munninn hvít. Bolurinn er ljósgrárri og stundum
hvítur. Hvernig verður þinn búrhvaur á litinn?
Hvítur eða grár?
Litið listavel
Best að fara á
hvalveiðar í
dag. En
hvernig getur
þú það? Jú,
með því að
föndra ótrú-
lega sniðugan
veiðileik – og svo vinnurðu alla vinina í leikn-
um!
Nú ætlar þú að föndra nokkra hvali og til að
fá mynd af þeim, má t.d. fara inn á www.ruv.is/
hvalir, leita annars staðar á Netinu eða í bók.
Það sem til þarf

Föndurpappír (grár, svartur, hvítur)

Penna

Skæri

Járnbréfaklemmur

Reglustiku eða um 30 cm prik

Bandspotta

Segul sem hægt er að binda um
Það sem gera skal
1) Teiknið fyrst hvalina á föndurpappírinn, og
klippið þá út.
2) Teiknið andlit á hvalina.
3) Opnið bréfaklemmuna og þræðið hana í
gegnum nebbann á hvalnum og lokið henni aft-
ur. Hér gæti þurft hjálp.
4) Bindið bandið við reglustikuna. Betra er
að hún hafi gat á endanum.
5) Bindið segulinn í hinn enda bandspottans.
6) Keppið nú við vinina um hver er fljótastur
að veiða sem flesta fiska.
Á hvalveiðum
Föndur og leikur
Ert þú dugleg/ur að teikna?
Langar þig í hvalaskoðun-
arferð?
Ef þú svarar báðum þess-
um spurningum játandi
skaltu halda áfram að lesa.
Barnablað Moggans ætlar
að efna til myndlistarkeppni,
þar sem aðalvinningurinn er
hvalaskoðunarferð fyrir eitt
barn og einn fullorðinn. Dreg-
ið verður úr innsendum
myndum. Og ekki nóg með
það! Ljósmyndari Moggans
kemur líka með og tekur
myndir af þér og hvalnum,
sem birtast í blaðinu!
Nokkrir duglegir teiknarar
verða síðan verðlaunaðir með
birtingu myndar þeirra, sér-
stöku viðurkenningarskjali og
flottum bol úr Moggabúðinni.
Þá er að setjast niður og teikna
voða fína mynd af hvaða hval sem er.
Sendu myndina ásamt nafni og upp-
lýsingum um aldur og heimilisfang
fyrir 13. maí til:
Barnablað Moggans
– Hvalamynd –
Kringlunni 1
103 Reykjavík
Hvalaskoðun í vinning!
Myndlistarkeppni
Í þetta sinnið ætlum við nýta okkur orðaforða grein-
arinnar að ofan í orðaruglið. Ef þú hefur lesið greinina
getur þú fundið hvaða orð í ruglinu vantar í orðalistann
hér að neðan, á réttum stað miðað við stafrófsröð.
Mundu að orðin liggja lóðrétt, lárétt og niður á ská.
F O I B P T H N N M H I
T H U M S U Á R E O V F
N Ö M H I Ó H M I B A L
K F S E N V Y O N Y L I
E R Y I L Þ R A S D A P
I U A M C V N Ð O I B P
K N Ð A M E I V G C L E
Ó G O E U R N L S K Á R
G U G Y R L G E L R S H
E R K Á L F U R A E T V
S T E Y P I R E I Ð U R
T A B Ú R H V A L U R A
Risavaxið orðarugl
Það er munur að vera hvalur
og geta siglt um sjóinn
einsog skip.
Ég er stærsti hvalur í heimi
og ég syndi um með
merkilegan svip.
(Ólafur Haukur Símonarson,
„Það er munur að vera hvalur“.)
Hver ætli sé að syngja þetta lag? Að öllum
líkindum er það hvalurinn steypireiður því
hann er einfaldlega stærsta dýr í heimi. Þið
haldið að risaeðlurnar hafi verið stórar? Já,
reyndar, en steypireyðurinn er enn stærri!
Þeir geta orðið 30 metrar að lengd, og 150
tonn að þyngd. En það jafngildir þyngd 2.000
fullorðinna manna!
Hvalabörnin drekka mjólk
En það eru ekki allir hvalir svona stórir.
Sumir eru bara 2–3 metrar, eins og t.d. höfr-
ungar, og háhyrningar eins og Keikó eru um 8
metrar að lengd.
Furðulegast er með hvali að þeir eru spen-
dýr. Það þýðir að þeir eru með heitt blóð en
ekki kalt einsog fiskarnir. Einnig sjúga hvala-
börnin, sem kölluð eru kálfar, mjólk úr spena
á mömmu sinni, alveg einsog aðrir kálfar,
lömb og mannfólk. En litlu hvalakálfarnir
þurfa þó að koma upp á yfirborðið til að anda,
svona rétt á milli sopa.
Þið sjáið gosbrunninn sem stendur upp úr
hausnum á hvölunum hér á blaðsíðunni. Þetta
er hvalablástur og þá eru hvalirnir að blása
röku og hlýju lofti úr lungunum sínum, og fá
sér meira súrefni áður en þeir fara aftur á kaf.
Búrhvalur heitir sá hvalur sem getur kafað
dýpra en nokkur annar hvalur, alveg niður á
hafsbotn þar sem fjársjóðirnir leynast. Og svo
getur hann haldið niðri í sér andanum í 80
mínútur, sem eru tvær kennslustundir sam-
anlagt. Vá!
Hvíti risahvalurinn Moby Dick
Margar sögur hafa verið skrifaðar um hvali.
Hvalir koma t.d. oft fyrir í íslensku þjóðsög-
unum. Einnig segir frá Jónasi í hvalnum í
Gamla testamenti Biblíunnar. Gosi þurfti líka
einu sinni að bjarga Jakobi úr hvalsmaga, en
áreiðanlega er sagan um Moby Dick frægust
allra. Hún var skrifuð af rithöfundinum Her-
man Melville árið 1851, eða fyrir 152 árum síð-
an, og er alltaf jafnvinsæl.
Þar segir frá risastórum hvítum búrhval,
sem allir vildu veiða. Söguna segir drengurinn
mjög leiður og veikur. Þá var
safnað rosalega miklum pening-
um til að flytja hann aftur heim
til Íslands, en hingað kom hann
11. september 1998 og lenti á
Heimaey. Hann bjó í geysistórri
kví í Klettsvíkinni, en er nú aft-
ur frjáls ferða sinna um höfin
blá. En aumingja Keikó á víst
eitthvað bágt með að lifa einsog
villtur háhyrningur.
Ferð þú í hvalaskoðunarferð?
Það er margt hægt að finna
um Keikó og aðra hvali á Netinu.
Bestu síðurnar eru eflaust www.ruv.is/hvalir
og www.ismennt.is/not/musa. Á þessum
vefjum má læra allt um hvali, lesa sögur, ráða
krossgátur, föndra og hlusta á hvalahljóð.
Þeir eru rosa skemmtilegir.
Suma langar kannski að bregða sér í hvala-
skoðunarferð í sumar. Þá er meira en gráupp-
lagt að taka þátt í myndlistarkeppninni hér
fyrir neðan og þá getur þú kannski unnið
hvalaskoðunarferð. Vertu með!
Ishmael sem fer með í veiði-
leiðangur með skipstjóranum
Ahab sem er með staurfót úr
hvalabeini, en Moby Dick beit
nefnilega af honum fótinn. Nú
vill Ahab óður hefna sína á
hvíta risahvalnum. Áhöfnin
lendir í ótrúlegustu ryskingum
við Moby Dick, og að lokum
farast allir nema Ishmael.
Keikó kvikmyndastjarna
Bíómyndir hafa verið gerðar
um Moby Dick, en líka um aðra
hvali. Flipper heitir hvalur,
sem gaman gæti verið að leigja bíómyndir um
á myndbandi. Og líka myndirnar um háhyrn-
inginn Willy, sem heita Frelsum Willy (Free
Willy), en það er einmitt íslenski háhyrning-
urinn Keikó, sem leikur aðalhlutverkið í þeim,
og þess vegna er hann svona frægur.
Keikó var bara 2 ára þegar hann fór í flug-
vél til Bandaríkjanna til að vera sýningargrip-
ur á sædýrasafni mönnum til skemmtunar.
Hann var mjög mannelskur en varð síðan
Það er munur að vera hvalur!
Risaverurnar vinsælu
Keikó í hlutverki Willys.
+ Búrhvalur
+ Flipper
+ Heimaey
+ Háhyrningur
+ Hvalablástur
+ Höfrungur
+ + Keikó
+ Melville
+ Moby Dick
+ Steypireiður
Einn góður …