Morgunblaðið - 13.06.2003, Blaðsíða 27

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. JÚNÍ 2003 27
ATVINNUÁSTAND námsmanna er nú verra en oft áður. Þegar komið
er fram undir miðjan júní eru 320 stúdentar á biðlista hjá Atvinnumiðlun
námsmanna. Auk þess er mikil fjölgun umsókna um verkefnastyrki hjá Ný-
sköpunarsjóði námsmanna sem var stofnaður árið 1992 til
þess að útvega áhugasömum nemendum sumarvinnu við
metnaðarfull og krefjandi rannsóknarefni.
Nýsköpunarsjóður námsmanna sótti um styrk til Kópa-
vogsbæjar í vetur vegna verkefna nú í sumar. Upphaflega
lagði meirihluti Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks til
að veita 100 þús kr. styrk eða sem svarar 4 kr. á íbúa, en
bæjarfulltrúar Samfylkingarinnar töldu það alltof lága
upphæð til svo mikilvægs verkefnis. Til samanburðar má nefna að framlög
á íbúa í Reykjavík eru 222 kr. og 76 kr. í Garðabæ. Á bæjarstjórnarfundi
10. júní felldu bæjarfulltrúar Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks til-
lögu Samfylkingarinnar um 500 þús kr. styrk en samþykkti styrk að upp-
hæð 200 þús. kr. sem svarar til 8 kr. á hvern íbúa bæjarins.
Mikilvægi þess að unnið sé að nýsköpun og þróun hér á landi er óumdeilt
og hlutverk Nýsköpunarsjóðs námsmanna vegur þar þungt. Þegar þrengir
að sumarvinnu námsmanna á að sjálfsögðu að virkja þá þekkingu og þann
auð sem þeir búa yfir með því að gefa þeim kost á að vinna að krefjandi
verkefnum eins og þeim sem sjóðurinn er að styrkja. 200 þúsund króna
framlag frá öðru stærsta sveitarfélagi landsins sýnir lítinn skilning fram-
sóknar- og sjálfstæðismanna í Kópavogi á því metnaðarfulla starfi sem Ný-
sköpunarsjóður stendur fyrir.
Lítilmannlegt framlag
Kópavogsbæjar
Eftir Hafstein Karlsson
Höfundur er bæjarfulltrúi Samfylkingarinnar í Kópavogi.
SJÁLFSÁLIT og sjálfsvirðing
eru sennilega besta veganestið sem
maðurinn ber í mal sínum í gegnum
lífið.
Með barnaklámi
er fótunum kippt
undan fórnar-
lömbum þessa
geggjuðu helsjúku
einstaklinga. Það er í
slíku viðbjóðslegu
atferli gerandans sem botninum á
mannlegri lágkúru er náð. Trúleysi,
siðleysi og illmennska einkennir alla
þá sem viðhafa og geta framkvæmt
slík ódæðisverk, þ.e. að svipta börn
sakleysinu og sjálfsvirðingunni eða
réttara sagt að taka börn af lífi.
Það er krafa foreldra að litið verði
á þessi „djöfullegu“ brot sem morð
og að íslenska réttarkerfið líti alvar-
legri augum á morð en raun ber
vitni.
Er til eitthvað verra en að murka
lífið úr börnum og unglingum? Það
skiptir bara engu máli hvort ætlunin
hafi verið sú að drepa eða ekki.
Þegar einhver deyr af völdum at-
ferlis annars hlýtur það að vera
morð. Hvað er verið að flækja þetta?
Maður bregður ekki fæti fyrir fólk
nema taka áhættuna á að viðkom-
andi detti.
Svo búa lögmenn til skýringar
sem eru óskiljanlegar með öllu.
„Jú hann setti fótinn út en hélt að
hinn látni sæi það en þá hefði hann
getað hoppað og lifað af.“
Sá sem átti að sjá það er látinn og
ekki til frásögu sjálfur um hvatirnar
að baki „morðinu“ sem er ekki morð
af því að ætlunin var ekki að drepa.
Eða hvað vitum við venjulegt fólk?
Við skiljum þetta ekki. Við skiljum
hins vegar vel að samfélagið hefur
ekki þolinmæði fyrir ódæðinu og
botnar ekkert í veikri hegningu.
Það þarf að vera samræmi milli
siðferðisvitundar samfélagsins og
dómsyfirvalda. Réttarkerfið má ekki
vera svo langt frá rödd samvisk-
unnar að það verði óskiljanlegt.
Það má vissulega segja að barna-
klám hljóti að tengjast alvarlegum
geðröskunum þess sem slíkt aðhefst
en staðreyndin er sú að okkur hlýtur
í slíkum tilvikum að vera alveg slétt
sama. Í slíku tilviki er sjúkdómurinn
augljós og svo rosalegur að hann
hlýtur að vera ólæknanlegur. Legg
til að það verði ekki einu sinni reynt,
svo alvarlegur er hann.
Sjúklingurinn má vera í lífstíð-
arfangelsi mín vegna. Umburð-
arlyndinu í réttarríki gagnvart slík-
um sjúklingum hlýtur að ljúka á
einhverjum tímapunkti og ef dæma
má þolinmæði almennings í garð
morðingja þá er henni lokið.
Ekki meira! Ekki meira!
Ég skora á réttarkerfið og yf-
irvöld að láta mæður já eða börnin
sjálf dæma í slíkum málum sem upp
koma gegn barnaníðingum og morð-
ingjum barna og unglinga og sjá
hvort rödd samviskunnar og vernd-
arengill hins góða hljómi ekki að
nýju.
Er svona hryllingur afleiðing
stöðugleika í velferðarkerfinu? Svari
því þeir sem vilja og sérstaklega þeir
sem geta. Eini stöðugleikinn í vel-
ferðarkerfinu er að við borgum alltaf
til þess. Velferðarkerfið er ein rjúk-
andi rúst ef marka má samfélags-
vandann, fyrir utan auðvitað sér-
hönnuð „slot elítunnar“ og verndaða
vinnustaði stjórnarherranna. Ekki
að furða að þeim þyki umræðan
óþægileg. Það hljómar svo illa sam-
an hvítflibbar og kampavín og svo
barnaklám og unglingamorð.
Sjúkt samfélag er ekki lögmál,
það er afleiðing slakrar stefnu
stjórnvalda í velferðarmálum og
óskiljanlegra dóma í glæpamálum,
svo auðvitað vanrækslu foreldra og
skóla í stefnuföstu uppeldi. Slök
stefna stjórnvalda endurspeglast í
óskiljanlegum dómum í fjölda mála
tengdum kynferðislegum glæpum á
börnum, slökum dómum gegn þeim
sem verða öðrum að bana og um-
fram allt slakri stefnu í að fyr-
irbyggja endurtekningar á brotum.
Fylgir síafbrotafólki ekki meiri
kostnaður umfram byggingar með
agnarsmáum klefum með rimlum,
steingólfi og rökum veggjum, svo ef
til vill matarbökkum tvisvar á dag?
(Tek það fram að fréttin um barna-
klámið færði undirritaða talsvert frá
boðskap Biblíunnar um að bjóða
hina kinnina.) Já og dýnulausum
járnrúmum? Eða er stefnan að allir
fái ný rúm sem fremja glæpi?
Vanræksla í uppeldi opinberast
mest í afskiptaleysi foreldra og
stefnuleysi í að setja börnum og
unglingum ramma til eftirbreytni.
Því verki lýkur aldrei.
Börn sem verða fyrir ofbeldi þurfa
að horfa upp til þess eins að sjá botn-
inn ef þau þá á annað borð lifa af
glæpina, en glæpamennirnir ganga
lausir.
Það er hlutverk samfélaga að
„ganga frá“ barnaníðingum þannig
að þeir komi ekki nálægt bráðinni
sem eru börnin okkar. Mér er í dag
nokk sama hvernig það er gert.
Flýtið ykkur bara!
Minni á Regnbogabörn, þau voru
„heppin“ að lifa af glæpina, lík-
amlega að minnsta kosti, en synda
nú lífróður af botninum og biðja ekki
um neitt nema súrefni til að geta
andað, hvað þá að finna sjálfsvirð-
inguna og lífsviljann aftur. Hvernig
getur nokkur manneskja orðið svona
ógeðsleg? Við þurfum að finna svar-
ið við því og fyrirbyggja að það end-
urtaki sig. Strax! Einn áfanginn
hlýtur að vera hertir dómar þar sem
það á við.
Botninum náð
Eftir Jónínu Benediktsdóttur
Höfundur er íþróttafræðingur.
LEIÐARI Morgunblaðsins 12.
júní fjallar um Leikfélag Reykjavík-
ur. Þar er hvatt til vakningar um fé-
lagið og er það vel.
Fáeinar at-
hugasemdir finnst
mér þó nauðsynlegt
að gera við þessi leið-
araskrif. Þar segir
um byggingu Borg-
arleikhúss: „Fram-
lagi Leikfélags Reykjavíkur má þó
ekki gleyma enda lögðu leikararnir á
sig ærna vinnu til að afla fjár í leik-
húsbygginguna árum saman. Þá
vinnu má ekki bara meta til fjár.
Meiru skiptir að hún endurspeglaði
metnað til stórra verka og ást á þessu
félagi og sögu þess.“
Leiðarahöfundur getur þess ekki
hvað orðið er um þetta framlag, hvort
heldur það er metið til fjár eða á ann-
an mælikvarða. Það er horfið í tíð nú-
verandi stjórnenda LR, án heimilda,
samþykkta eða annarra viljayfirlýs-
inga félagsmanna! Það gufaði ekki
bara upp. Því var eytt í hallarekstur
þrátt fyrir ótal viðvaranir. Þar fóru
ekki einungis fjármunir heldur sú
hugsjón sem þar lá að baki og „metn-
aður til stórra verka“. Leikfélag
Reykjavíkur var ríkt félag þegar nú-
verandi leikhússtjóri tók við, ekki
bara af eignum, heldur af sögu sem
fólk var stolt af þrátt fyrir þreng-
ingar og basl oft á tíðum. Öllu hefur
því verið eytt í hallarekstur þrátt fyr-
ir rýmri fjárhag en nokkru sinni í
sögu þessa félags. Ekki er nóg með
að fjármunum hafi verið eytt, heldur
hefur lítilsvirðingin við söguna komið
berlega fram gagnvart fólki, meðal
annars því fólki sem barðist fyrir
byggingu Borgarleikhúss og fram-
gangi félagsins sem atvinnuleikhúss.
Heiðursfélögum LR hefur verið sýnd
dæmalaus lítilsvirðing og flestir eldri
listamanna félagsins hafa verið rekn-
ir, þar á meðal allir þeir sem andæft
hafa óábyrgum hallarekstri núver-
andi stjórnenda.
Í leiðara Morgunblaðsins segir:
„Nú stendur Leikfélag Reykjavíkur á
ákveðnum tímamótum og ekki í
fyrsta sinn í sögu sinni. Svo virðist
sem erfiðleikar þess við að halda
rekstri Borgarleikhússins gangandi
með þeim fjármunum sem Reykja-
víkurborg leggur félaginu til sé að
verða yfirþyrmandi. Það má ekki
verða.“ Hér lítur leiðarahöfundur
fram hjá því að félagið hefur aldrei
haft rýmri fjárhag en nú. Vissulega
væri æskilegt að fjárframlög væru
hærri. En fyrir tveimur og hálfu ári
var gerður samningur við Reykjavík-
urborg sem fól í sér fast framlag til
félagsins til tólf ára. Það framlag
nemur að núvirði vel á þriðja milljarð
króna. Auk þess tók borgin að sér
margháttaðar skuldbindingar varð-
andi leikhúsið. Fjárhagsramminn
hefur því verið mjög skýr og rýmri en
áður. Stjórnendur félagsins hafa hins
vegar ekki hagað verkum þannig að
starfsemin héldist innan hans. Þrátt
fyrir aukafjárveitingar frá borginni
umfram áðurnefndan samning hafa
stjórnendur LR nú eytt á aðeins
þremur árum vænlegum höfuðstól
upp á vel á annað hundrað milljónir
og eru samt í tapi. Þetta er einstakt í
sögu félagsins og að því leytinu til
stendur það vissulega á tímamótum.
Þarna hefur ráðið ferðinni óábyrg
stjórn, sem komið hefur félaginu nán-
ast í þrot.
Í leiðara er vitnað í grein eftir Sig-
urð Grímsson gagnrýnanda, sem
skrifuð er á 50 ára afmæli félagsins.
Þar ræðir hann um þröngan fjárhag
og önnur vandamál sem steðjað hafa
að félaginu. Og vissulega er það satt
og rétt að þessum rekstri hafa ætíð
verið þröngar skorður settar. En
menn hafa þó reynt að sætta sig við
það sem þeir hafa og hagað starfsem-
inni eftir því, þar til nú.
Að reisa á rústum
Leiðarahöfundur hvetur fé-
lagsmenn LR til þess að taka til-
lögum stjórnar um lagabreytingar
fagnandi og galopna félagið. Opnun
félagsins er vissulega athyglisverð
hugmynd og reyndar áður verið
rædd innan þess. Í þessum breyt-
ingatilögum er hins vegar að mörgu
að hyggja, til dæmis er þar sú tillaga
að banna hluta félagsmanna að taka
þátt í stjórnarstörfum!
En vilji menn opna félagið er ekki
óeðlilegt að opna umræðu um það
ráðslag sem ríkt hefur við stjórn
þessa mikilvæga menningarfélags að
undanförnu. Núverandi stjórn LR
hefur setið þegjandaleg undir rök-
studdri gagnrýni og ábendingum
varðandi þennan rekstur, fund eftir
fund, og lítið aðhafst til þess að reyna
að koma honum í horf. Stjórnendur
félagsins undanfarin þrjú ár hafa
siglt þessu metnaðarfulla menningar-
félagi í strand þrátt fyrir aðvaranir
og þrátt fyrir aukafjárveitingar frá
borginni og eru búnir að eyða arf-
inum sem þeim var fenginn til þess að
gæta. Og það voru ekki einungis fjár-
munir.
Leiðarahöfundi Morgunblaðsins
gengur sjálfsagt gott til að hvetja fólk
til þess að styðja Leikfélagið og vel
má vera að ný hreyfing skapist í
kringum það, þannig að það geti reist
sig við aftur á þeim rústum sem nú-
verandi stjórnendur skilja eftir sig.
En ætli menn að hefja slíka sókn dug-
ir ekki að segja hálfan sannleikann
um núverandi ástand. Opin umræða
um það er í hæsta máta eðlileg og þar
er af mörgu að taka, sem ekki er efni
til þess að tíunda hér.
Vegna leiðara-
skrifa um
Leikfélag
Reykjavíkur
Eftir Jón Hjartarson
Höfundur er leikari og félagi
í Leikfélagi Reykjavíkur.
Nýbýlavegi 12 • 200 Kópavogi • Sími 554 4433
Opið virka daga 10-18, laugardaga 11-15
Föt fyrir
allar konur