Morgunblaðið - 17.08.2003, Qupperneq 18

Mikið er kóngulóin þín með stutta fætur.
Hvað meinarðu? Þær ná alveg niður á gólf.
 Ormurinn á myndinni er boðinn í mat til moldvörp-
unnar sem er þegar sest til borðs. Það er bara verst að
hann ratar ekki niður í holuna hennar. Getið þið hjálpað
honum svo að hann verði ekki allt of seinn?
Flókið heimboð
 Það sem þarf:
kóngulóarvefur
málning í spreybrúsa
blað í öðrum lit
skæri
 Svona farið þið að:
1. Finnið fallegan kónguló-
arvef úti í náttúrunni.
2. Spreyið hann með hvítri
eða svartri málningu en
gætið þess að halda sprey-
brúsanum ekki of nálægt
vefnum svo að hann skemmist ekki.
3. Leggið blað í öðrum lit aftan við vefinn þannig að
blaut málningin límist við blaðið.
4. Klippið vefinn lausan frá greininni sem hann
hangir á.
5. Spreyið vefinn og blaðið með litlausu lakki.
 Flestar kóngulær spinna nýjan vef á hverjum
degi þannig að það ætti ekki að valda þeim miklum
skaða þótt þið rænið einum þeirra og varðveitið
hann.
Varðveitið kóngulóarvef
Fjör að föndra
RÉTT eins og það hefur verið óvenju mikið
af geitungum á sveimi vegna veðurblíðunn-
ar í sumar er útlit fyrir að það verði mikið
af berjum í sumar. Þeir sem fylgjast með
berjasprettunni segja að berin hafi þrosk-
ast um tveimur vikum fyrr nú í sumar en á
venjulegu sumri og að óvenju mikið sé bæði
af krækiberjum og bláberjum. Þið eruð
kannski þegar farin að fara í berjamó? Ef
svo er rákust þið þá nokkuð á kónguló?
Það er nefnilega til gamalt rím sem seg-
ir: „Kónguló, kónguló, vísaðu mér á berja-
mó.“ Ætli það sé samt ekki sennilegra að
berin vísi okkur á kóngulærnar en að þær
vísi okkur á berin þar sem það er mjög lík-
legt að við rekumst á kóngulær og skordýr
þegar við erum að tína ber úti í náttúrunni.
Geta drepið menn
Kóngulær eru reyndar ekki skordýr þar
sem þær hafa átta fætur en ekki sex en öll
skordýr hafa sex fætur. Kóngulær tilheyra
því flokki áttfætla og eru því í raun skyld-
ari sporðdrekum en skordýrum, eins til
dæmis járnsmiðum.
Kóngulær eru líka rándýr en þær kóngu-
lær sem eru á Íslandi éta aðallega skordýr,
orma og aðrar kóngulær. Íslensku kóngu-
lærnar eru alls ekkert hættulegar mönnum
en sums staðar í útlöndum eru til kóngulær
sem geta drepið menn með biti sínu.
Það er svolítið skrýtið en það eru alls
ekki stærstu kóngulærnar sem eru hættu-
legastar. Það er til dæmis til fræg kónguló
sem heitir svarta ekkjan. Hún er frekar lít-
il en samt er hún ein af hættulegustu
kóngulóm í heimi – fyrir menn. Annars er
svarta ekkjan aðallega fræg fyrir það að
kvendýrið étur stundum karlinn sinn eftir
að hafa átt með honum börn.
Spinna ekki allar vef
Vissuð þið að það eru til 35.000
kóngulóategundir í heiminum og að þær
kunna alls ekki allar að spinna kónguló-
arvef?
Margar kóngulóategundir búa í holum
undir laufblöðum eða í götum á trjáberki
og veiða sér til matar með því að hlaupa á
eftir bráðinni og ráðast á hana án þess að
flækja hana fyrst í vef sínum.
Flestar kóngulóategundir spinna þó vef
og veiða skordýr í hann en það eru líka til
tegundir sem spinna nokkurs konar göng
sem mjókka í annan endann. Þá fela þær
sig í mjórri endanum og bíða þess að bráð-
in villist inn í göngin. Svo eru líka til
kóngulær sem spinna silkinet sem þær
varpa yfir bráðina.
Sterkari en stál
Kóngulærnar, sem við þekkjum best,
spinna hins vegar silkivef sem er eins og
ósýnilegt net. Það eru margs konar þræðir
í þessum vefjum en silkiþráður sumra
kóngulóa er stekari en jafngildur stál-
þráður. Mikilvægasti þráðurinn í kónguló-
arvefjum er þó límkenndur þráður sem
flugur og önnur smádýr festast í þegar þau
snerta vefinn.
Þetta er mjög hentugt fyrir kóngulóna
því þá komast þau ekki undan þegar hún
kemur að athuga um vefinn.
Kóngulóin verður þó að passa sig á því
að festast ekki sjálf í vefnum því límið í
þessum þráðum er svo sterkt að það getur
hæglega límt kóngulóna fasta. Kóngulærn-
ar vefa því hluta vefjarins úr annars konar
þráðum og búa þannig til brýr sem þær
nota þegar þær ferðast um vefinn sinn.
Alltaf að spinna
Kóngulær spinna líka hýði utan um egg-
in sem kóngulóarungarnir koma úr en hver
kónguló verpir allt að 3.000 eggjum í einu.
Það fer svo eftir veðri hversu lengi ung-
arnir eru í hýðinu en þegar veðrið er gott
opnast hýðið og ungarnir skríða út.
Stundum geyma kóngulær líka bráðina
þar til síðar og þá spinna þær utan um
hana hjúp. Það má því segja að kóngulær
séu alltaf að spinna.
Vísaðu mér á kónguló . . .
Stafarugl
k h b m þ v b
s ó u e r e e
p h n g á f r
i ý g g ð u j
n ð a i u r a
n i r n r l m
a o r m a r ó
kónguló
berjamó
vefur
ungar
hýði
spinna
þráður
ormar
eggin
Orðin eru:
KRAKKARNIR í Sumarskóla Þróttar voru uppi í
Indíánagili í Elliðaárdal þegar Barnablaðið rakst á
þau í vikunni. Krakkarnir voru með háva, sigti og
dollur að reyna að veiða síli.
Annars eru krakkarnir í Sumarskólanum mest í
boltaíþróttum eins og fótbolta, handbolta, körfu-
bolta og blaki. Þau fara samt líka í keilu, sund og
badminton og í ferðalög eins og í Nauthólsvíkina
og Elliðaárdalinn.
Krakkarnir í sumarskólanum eru fimm til tólf
ára og þeim er skipt niður í hópa eftir aldri.
Þegar þau eru ekki í ferðalögum um borgina eru
þau í Laugardalnum þar sem þau geta m.a. æft á
gervigrasinu en ef það rignir mikið fara þau inn í
sal.
Dögg Lára Sigurgeirsdóttir, sem vinnur á nám-
skeiðinu, segir að það hafi verið aðeins færri
krakkar í skólanum í sumar en í fyrrasumar. Í júní
hafi þó verið 60 til 70 krakkar í skólanum í hverri
viku en að þeim hafi fækkað þegar leið á sumarið
og nú séu um 20 til 30 krakkar í skólanum í einu.
Ætli hinir krakkarnir séu ekki flestir í ferðalögum
með fjölskyldum sínum?
Fjör í íþróttaskóla
 Ormarnir á myndinni virðast í fljótu bragði allir vera eins en í
raun eru það bara tveir þeirra sem eru nákvæmlega eins. Getið
þið hjálpað vísindamönnunum á myndinni við að finna þá sem
eru alveg eins?
Ormaþraut Kóngulóin á myndinni er örugglega að vona að
flugan fljúgi beint í vefinn hennar. Ef þið viljið hjálpa
flugunni að forðast hann getið þið litað kóngulóna
og vefinn hennar í skærum litum þannig að flugan
taki betur eftir þeim. Ef þið viljið hins vegar hjálpa
kóngulónni við að veiða fluguna litið hana þá í svip-
uðum lit og bakgrunninn þannig að hún falli betur
inn í hann.
Hverjum viltu hjálpa?
Litið listavel
HÉR kemur svolítið kóngulóar-stafarugl fyrir ykkur að ráða fram úr. Lesið línurnar
hægt og athugið hvort þið getið fundið orðin á orðalistanum. Stafirnir eru allir í réttri
röð og flest orðin liggja lárétt eða lóðrétt. Aðalorðið liggur hins vegar á ská
MARGA krakka dreymir
um að eignast gæludýr en
hefur ykkur nokkurn tíma
dottið í hug að kónguló
gæti verið skemmtilegt gæludýr? Þið ættuð
kannski að prófa það því það er auðvelt að
hugsa um þær og gaman að fylgjast með
þeim.
Þið getið haft glerkrukku fyrir búr en verð-
ið að gæta þess að loka henni ekki með loft-
þéttu loki. Þess í stað getið þið lokað krukk-
unni með viskustykki eða fallegum klút sem
þið festið með bandi eða teygju.
Setjið síðan blautan svamp í krukkuna
þannig að kóngulóin fái vatn að drekka og litl-
ar blóma- eða trjágreinar til að hún geti klifr-
að á þeim og ofið vefinn sinn utan í þær.
Einu sinni í viku þurfið þið síðan að setja
flugu, orm eða lítið skordýr í krukkuna til
þess að kóngulóin fái eitthvað að borða.
Kónguló sem
gæludýr