Morgunblaðið - 07.09.2003, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 7. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SIGURÐUR Pálsson hefur samið söng-
leikrit um Edith Piafsem frumsýnt
verður í mars á stóra sviði Þjóðleikhúss-
ins. Það er síðasta sýningin á stóra svið-
inu í vetur. „Ég hef lengi verið ákafur
aðdáandi Piaf og hef reyndar fyrir all-
mörgum árum stúderað ævi hennar og
tónlist þegar ég setti upp á Akureyri
breskt verk um hana. Síðan þá hefur
mig langað að komast svolítið á bak við
goðsöguna og fjalla um þetta furðulega
líf hennar og þau mögnuðu hamskipti,
liggur mér við að segja, sem verða á
manneskju sem er allt að því alin upp á
götunni. Hún er fædd 1915 en frá og
með þrítugsaldri og til dauðadags 1963
er hún einhver glæsilegasta söngkona
síns tíma, bæði í Evrópu og Ameríku og
um skeið trúlega ein hæst launaða
söngkona heims, en samt náði hún að
deyja skuldug. Hún skildi í raun eftir sig
skuldir sem síðasti eiginmaður hennar,
saklaus og góður drengur frá Grikklandi,
aðeins tuttugu og þriggja ára, sem allir
héldu að hefði gifst henni til fjár, einsetti
sér að borga. Þetta var góður drengur
en hann dó í bílslysi rúmlega þrítugur.
Þannig að það er allt jafndramatískt
sem kemur nærri lífi og ástmönnum
Piaf. Annar frægur ástmaður er hnefa-
leikakóngurinn Marcel Cerdan, en hann
dó í flugslysi á leiðinni til hennar degi
fyrr en áætlað var að þrábeiðni hennar.“
Sigurður segir lífshlaup Edith Piaf
hafa verið ekkert minna en ótrúlegt.
„Hún er í raun alin upp á vændishúsi og
sem barn var hún blind í tvö ár og
læknaðist að því er hún hélt fram fyrir
kraftaverk sem heilög Teresa frá Lis-
ieux gerði á henni. Maurice Chevalier,
sem ólst upp í sama fátækrahverfinu
Belleville, sagði „Ég ólst upp í fátækt,
en Edith Piaf ólst upp í eymd.“
Það er samt fyrri hluti ævi hennar
sem minnst er um fjallað sem ég ætla
að taka fyrir í verkinu, það er að segja
hvernig manneskjan Edith Gassion
varð þessi stórkostlega listakona Edith
Piaf. Það er frábær leikkona og söng-
kona sem leikur þetta hlutverk, Bryn-
hildur Guðjónsdóttir og Hilmar Jónsson
leikstýrir.“
Ótrúlegt lífshlaup
Hversu lengi hefurðu unnið að þessu
verki? „Þetta er auðvitað eitthvað sem
er búið að blunda mjög lengi með mér.
Lífshlaup hennar og þessi tengsl mann-
eskja-listamaður sem eru stundum í
togstreitu og samt í raun órjúfanleg, því
hver listamaður situr uppi með sitt líf
sem manneskja líka og það nærir lista-
manninn og truflar hann um leið. Lífs-
hlaup hennar og tengsl við aðra og
þessi ótrúlega tjáning, söngtjáningin
sem hún nær, þetta er búið að vera mér
umhugsunarefni mjög lengi. Þessi rödd
er ein af einkennisröddum tuttugustu
aldarinnar. Ef þú myndir velja topp tutt-
ugu, þá myndi hún vera á þeim lista.
Það er í raun ómögulegt að tala um
einhvern ákveðinn tíma sem þetta hef-
ur tekið, vegna þess að þetta hefur ver-
ið undirliggjandi svo lengi.“
Nú er hér um að ræða söngverk,
frekar óvenjulegt á íslenskum mæli-
kvarða, en í leikritinu verður ævi Edith
Piaf gerð skil bæði í söng og leik. „Tón-
listin verður auðvitað tónlist Edith Piaf.
Við eigum í raun ekkert orð yfir leikrit
með söngvum, nema hugsanlega ný-
yrðið söngleikrit, sem mér finnst
ágætt, því þetta er leikrit sem fjallar
um söngkonu og söngurinn er órjúf-
anlegur hluti af henni. Þarna er verið að
fjalla um raunverulega persónu og
hennar raunverulega tónlist notuð. Það
getur auðvitað vel verið að fleiri bresti í
söng, æfingarnar hefjast ekki fyrr en í
janúar, þannig að verkið er enn allt í
endanlegri mótun.“
Eru einhver önnur verk á borðinu?
„Það er alltaf ýmislegt í undirbúningi
og vinnslu, um það tala ég aldrei. Hins
vegar er nú tilbúið síðasta bindi í tólf
ljóðabóka syrpu, sem hófst með Ljóð
vega salt árið 1975. Lokabindið, sem
kemur út í haust, heitir Ljóðtímavagn
og er þriðja bindið af ljóðtímabókunum,
en hinar heita Ljóðtímaskyn og Ljóð-
tímaleit. Alls eru þessar tólf bækur í
fjórum þriggja bóka seríum, þannig að
nú er hringnum lokað.“
Magnaðri listakonu og manneskju gerð skil
Sigurður Pálsson
Sleipiefni á sál og líkama
staddar á heimili í Reykjavík þennan
morgun. Fjórða persónan er týnd í
Bosníu. Það er Breiðholtsskelfirinn
Júlli Sækó. Hann hefur gengið til liðs
við friðargæslusveitirnar og er svona
Rambó-frík – á allar Rambó-
myndirnar og svoleiðis. Leikritið segir
frá samskiptum þessara þriggja vina í
Reykjavík. Um leið er reynt að gefa
innsýn í ástandið í Bosníu eins og vin-
irnir uppi á Íslandi halda að sé umhorfs
í þar. Nema hvað – hugmyndir þre-
menninganna um ástandið í Bosníu
eru miklu líkari því hvernig þeir þekkja
Víetnamstríðið og seinni heimsstyrj-
öldina úr alls konar bíómyndum heldur
en raunverulega ástandinu í landinu.“
Leikrit í báðum stóru húsunum
Forlagið gaf út smásagnasafn eftir
Jón Atla árið 2001. „Fyrir utan smá-
sagnasafnið hef ég skrifað kvikmynda-
handritið Strákarnir okkar fyrir Robert
Douglas og annað leikrit fyrir Borg-
arleikhúsið. Leikritið heitir Draugalest-
in og verður væntanlega sýnt ein-
hvern tíma eftir jól,“ segir Jón Atli og
upplýsir að Draugalestin fjalli um karl-
menn, tilfinningar og dauðarokk.
„Nokkrum mánuðum eftir að ég hafði
lokið við Draugalestina settist ég niður
og skrifaði Rambó 7. Ef mig misminnir
ekki var ég svona nokkrar vikur að vél-
rita leikritið upp en auðvitað hafði ég
verið að velta hugmyndinni talsvert
lengi fyrir mér áður.“
Jón Atli segir að þrátt fyrir að leikrit-
ið verði sett upp á vegum Leiksmiðj-
unnar hafi hann ekki gengið í gegnum
mótunarferli með verkið í leikhúsinu
eins og yfirleitt sé gert ráð fyrir í Leik-
smiðjunni. „Ég sendi handritið einfald-
lega til Þjóðleikhússins. Verkefnavals-
nefnd tók svo ákvörðun um að verkið
yrði sett upp á vegum Leiksmiðjunnar.
Hvenær af því verður fer svolítið eftir
því hvenær rætist úr húsnæðisvanda
Leiksmiðjunnar. Enn hefur ekki verið
tekin ákvörðun um hvaða leikarar leika í
verkinu. Aftur á móti er búið að ákveða
að Egill Heiðar Anton Pálsson leikstýrir
því þegar þar að kemur. Ég reikna með
að hann fái mig bara í heimsókn svona
af og til enda finnst mér það fínt. Ég er
enginn leikstjóri og hef ekkert vit á leik-
stjórn.“
Jón Atli segist hafa fengið tækifæri
til að vinna með leikhúsfólki í Royal
Court-leikhúsinu í London í sumar.
„Royal Court er höfundaleikhús. Leik-
skáldin koma á allar æfingar og hafa
mikil áhrif á endanlega útkomu leik-
verksins. Þessi leið er náttúrulega dálít-
ið sérstök og mun algengara að farin sé
þessi evrópska leið þar sem leikstjórinn
er í fyrirrúmi, t.d. get ég ímyndað mér að
Rimas, leikstjóri Ríkharðs III., eigi eftir að
bæta inn fullt af atriðum við upphaflega
textann eða taka út þegar hann setur
verkið upp í Þjóðleikhúsinu,“ segir Jón
Atli en hann er einmitt að skrifa leikrit
fyrir höfundasmiðju Royal Court núna.
„Ég vann heilmikið í því með leikurum
úti í sumar. Núna er ég mikið að vinna í
því með Ragnari Kjartanssyni tónlistar-
manni. Hann sér um tónlistina.“
„ÉG byrjaði að skrifa Rambó 7af því að
mig langaði til að skrifa verk um ungt
fólk í íslenskum samtíma. Hugmyndin
var að fanga andrúmsloft aldamótakyn-
slóðarinnar, velta því upp hvernig hún
hugsar, talar og í rauninni hvað hún vill,“
segir Jón Atli Jónasson um verk sitt
Rambó 7.
„Eftir þessar pælingar komst ég að
því að aldamótakynslóðin mótast aðal-
lega af því sem hún vill ekki vera og þar
er nærtækast að líta á ’68-kynslóðina.
Sú kynslóð hafði dug til að hópa sér
saman um ákveðna hugmyndafræði og
fylgja henni svolítið eftir. Fulltrúar alda-
mótakynslóðarinnar í Rambó 7 eiga
svolítið erfitt með að skuldbinda sig –
hvort heldur er hugmyndum,
ákveðnum lífsstíl eða hvort öðru. Engu
virðist líkara en að þau hafi borið á sig
sleipiefni bæði á sál og líkama. Þau vilja
ekki festa sig við eitthvað eitt heldur
eitt í dag og annað á morgun. Þetta
unga fólk virðist hafa komist að því í
gegnum ’68-kynslóðina að fáránlegt sé
að festa sig við einhverja eina hug-
mynd,“ segir Jón Atli hugsi. „En það
sem mér finnst athyglisvert er að ef þú
skuldbindur þig ekki einhverju þá endar
þú svolítið einn.“
Rambó 7 fjallar um fjórar persónur á
aldrinum 25 til 27 ára. „Þrjár eru
Jón Atli Jónasson
LEIKRIT Kristjáns Þórðar Hrafnssonar
heitir Böndin á milli okkarog verður
frumsýnt seinni hluta leikársins á litla
sviðinu í Þjóðleikhúsinu. Leikritið fjallar,
að sögn Kristjáns Þórðar, um vald og
valdleysi í mannlegum samskiptum.
„Það fjallar um þessi bönd sem eru á
milli okkar, eins og vináttubönd, fjöl-
skyldubönd og tilfinningabönd. Ég velti
upp spurningum um það hvenær þessi
bönd eru tengsl sem við treystum á og
hvenær þau verða fjötrar sem halda
okkur föstum. Mig langaði að fjalla um
hvernig ein manneskja getur náð valdi
yfir annarri og spurningar eins og
hversu langt er hægt að ganga til að
láta að vilja annarrar manneskju og
hvað það er að hafa stjórn á eigin lífi.
Einnig velti ég fyrir mér tilfinningum
eins og ábyrgðartilfinningu, sekt-
arkennd og meðlíðan og fleiri tilfinn-
ingum sem mannleg samskipti kveikja.
Það má segja að þetta sé sálfræðilega
dramatískt verk.“
Kristján Þórður segir að grunn-
hugmyndin að leikritinu hafi kviknaði
árið 1998. „Égvar búinn að ganga með
þessa hugmynd í kollinum mjög lengi
og þróa hana, en ég fór svo á fullt að
skrifa á síðasta ári og var að vinna að
verkinu allan síðasta vetur. Ég var bú-
inn að vera að hugsa um þetta efni
mjög lengi áður en ég settist niður við
að skrifa leikritið.“
Vald og valdleysi
Böndin á milli okkar fjallar í meg-
inatriðum um tvær persónur: „Í for-
grunni er ung kvikmyndagerðarkona,
með stóra drauma, sem er tilbúin að
leggja allt undir og ungur leikari sem
nýtur velgengni og vinsælda en á í
mikilli innri baráttu við eigin hugsanir
og tilfinningar. Þessar manneskjur eru
gamlir æskuvinir og leiðir þeirra liggja
aftur saman þegar þau eru rétt um
þrítugt og þá fer af stað ákveðin at-
burðarás sem við getum sagt að hafi
ófyrirsjáanlegar afleiðingar. Í kringum
þetta fólk eru síðan fleiri persónur
sem leikritið fjallar einnig um, en þess-
ar tvær eru í forgrunninum. Alls eru
persónur leikritsins fjórar.“
Aðspurður hvað liggi að baki þessu
vali viðfangsefnis segir Kristján Þórður
margar ástæður koma til. „Í rauninni
langaði mig að fjalla um þetta fyr-
irbæri, vald og valdleysi í mannlegum
samskiptum. Við getum sagt að heim-
ur kvikmyndagerðar og leikhúss sé
ákveðinn bakgrunnur. Kvikmyndagerð-
in er listform sem talar mjög til ungs
fólks, hún er í senn listform og mjög
mikil framkvæmd, þar sem miklir pen-
ingar eru oft í spilinu og þar af leiðandi
á vissan hátt dramatískt umhverfi.
Þetta er þó fyrst og fremst persónu-
saga, saga um mannleg samskipti,
þótt veröld kvikmynda og leikhúss sé
bakgrunnur sögunnar.“
Fylgir þú verkinu eftir í leikhúsinu á
æfingatímabilinu? „Ég mun auðvitað
fylgjast með, en fyrst og fremst hlakka
ég til að sjá hvaða tökum leik-
húslistamennirnir taka verkið. Hilmir
Snær Guðnason leikstýrir því og aðal-
hlutverkin leika Rúnar Freyr Gíslason
og Sólveig Arnarsdóttir.“
Litla sviðið hefur löngum verið vett-
vangur skapandi leikhúss með lág-
markaða sviðsmynd, þar sem meira er
lagt upp úr persónunum og sam-
skiptum þeirra og leikið með ímynd-
unaraflið. „Það sem er skemmtilegt
við Litla sviðið er að þar er mikil ná-
lægð á milli leikaranna og áhorfenda
og ef vel tekst til getur það skapað
mjög rafmagnað andrúmsloft.“
Þegar spurt er hvað sé næst á dag-
skrá hjá Kristjáni Þórði gerist hann
hógvær. „Ég er að vinna að næstu
skáldverkum, en sú vinna er á miklu
mótunarstigi,“ segir hann varfærinn.
Hvenær verða tilfinningabönd að fjötrum?
Kristján Þórður Hrafnsson