Morgunblaðið - 23.11.2003, Side 12

12 | 23.11.2003
G
uð lokaði sig af í einkavinnustofu sinni heima í Svítunni og ætlaði
að skapa nýjan mann til að setja á Jörðina. Hann kom sér vel fyrir í
djúpum hægindastól og smellti fingrum vinstri handar. Útkoman
var fremur veiklulegur maður á sextugsaldri (fatlaður leikari) með
visinn fótlegg sem lést áður en fyrsti sólarhringur hans var liðinn.
Næsta tilraun fór enn verr. Guð sá það strax sjálfur, hann hafði skapað samkyn-
hneigðan mann (David Spade). Samkynhneigt mannkyn var í sjálfu sér athyglisverð
hugmynd en varð að bíða betri tíma.’’
(úr Herra Alheimur).
Það er yndislega brjáluð bók, um eilífðina, amen. Kápan er einsog hulstur á
spólu á næstu vídeóleigu, þekktir og óþekktir leikarar í öllum hlutverkum, og þá
meina ég öllum hlutverkum. Þú hlýtur að vera dauðuppgefinn eftir alla þessa
sköpun Hallgrímur?
Núna er maður eiginlega orðinn of þreyttur til að hafa skoðun á bókinni. Manni
er jafnvel orðið sama um það þegar prófarkalesararnir vilja fara að breyta sam-
kvæmt Orðabókinni. Það er auðvitað hættulegt ástand en góð tilfinning engu að
síður. Þá veit maður að maður hefur lagt allt í þetta.
Þetta er heldur engin smávegis stórmyndabók. Marlon Brandó sjálfur er Guð.
Það hefur sjálfsagt enginn annar komið til greina í það hlutverk?
Nei. Hann hefur rétta útlitið og er
ennþá stærsta stjarnan í bransanum og
svo eiga menn líka svo erfitt með að ná í
hann og fá hann til að gera eitthvað fyr-
ir sig. Hann bænheyrir menn ekki svo
glatt, fremur en Guð. Að setja hann í
hlutverk Skaparans var lykillinn að
bókinni. Persónan er meira og minna
skrifuð út frá honum. Og það er einnig
svo um margar aðrar persónur bókar-
innar, að þær eru byggðar á leikurun-
um sem leika þær. Aðstoðarmaður
Guðs er leikinn af Woody Allen og
maður þurfti í raun lítið að gera annað
en að hlusta á hann; hvað myndi Allen
segja í þessum og hinum aðstæðunum.
Svo er það konan frá Kvennaplánet-
unni, Rox. Hún er leikin af Júlíu Ro-
berts og er í raun skrifuð undir áhrifum
af hennar leikstíl. Sömu sögu er að
segja um Salman Rushdie, Mike Tyson
og Arsene Wenger og fleiri sem einnig
leika bitastæð hlutverk í sögunni. Ég
mæli eindregið með þessari aðferð við
að skapa persónur; höfundurinn þarf
ekki annað en að setja nafn leikarans í
sviga aftan við nafn persónunnar og þá
veit lesandinn nákvæmlega hvernig
hún lítur út; hann sér hana alveg fyrir sér. Í upphafi átti þetta að vera stutt gam-
ansaga um Guð, en svo óx hún og breyttist og varð kannski alvarlegri en ég ætlaði.
Ég var búinn að ganga með fyrstu setninguna í maganum í nokkur ár og hlakkaði
satt að segja mikið til að fá loks tíma til að setja hana á skjáinn. En þegar til kom var
þó heilmikið átak að skrifa hana:
„Guð (Marlon Brando) var í símanum“.
Þetta hljómaði bara svo einkennilega. Ég þurfti að bíða fram yfir hádegi áður en
næsta lína kom, en smám saman varð til heill heimur út frá þessari einu setningu,
svona eins og heil siðmenning verður til úr einu frjókorni. Ég lagði út frá hugmynd-
inni um að þetta yrði heimsendir séður með augum Guðs, skrifaður í galsafengnum
stíl, svona „Biblían eins og ef Eminem myndi endurskrifa hana“. Á tímabili hét
bókin svo „Guðspjallamaðurinn Grim“ og ég leit á hana sem einskonar „Aldamóta-
skaup“, þar sem Biblían er notuð sem gríngjafi, en núna veit ég satt að segja ekki
hvað þetta er.
En ertu að skopast svo mikið að Biblíunni? Mér finnst þetta líka vera bók um
hvernig hægt er að öðlast trú á nýjan leik. Í sögu Yann Martel, Sagan af Pi, er
fjallað um hvernig hægt er að finna Guð og ef maður finnur hann ekki, eftir mán-
aða vist með tígrisdýri í litlum björgunarbáti, eða eftir ferðina til helvítis í bókinni
þinni, þá er maður svo gott sem dauður.
Það er vonandi hægt að finna marga fleti á þessari sögu. Maður er víst búinn að
lifa nógu lengi til þess að vita að maður veit lítið annað en það að eitthvað er yfir
okkur. Menn hafa kallað það Guð og gert honum heimili í himnaríki. Það er auðvit-
að ákaflega loðin hugmynd. Mjög skeggjuð hugmynd. Í raun er ótrúlegt að við séum
enn að burðast með þá klisju að Guð sé búsettur fyrir ofan skýin, við sem fljúgum
þann mjúka veg sex sinnum ári. Mér fannst alveg kominn tími á að flytja Guð í nýtt
húsnæði og innrétta handa honum sæmilega nútímalegt himnaríki, gera englana að
tenglum, endurholdgunarkenninguna að endurholdgunarkerfi, og segja hreinlega
frá hlutunum eins og þeir eru í raun og veru. Það hefur til dæmis lengi verið lenska
hér á Jörðinni að láta eins og við Jarðarmenn séum einu þegnar Drottins. Þetta er
auðvitað af og frá og svo óralangt frá veruleikanum. Í himnaríki eru fulltrúar 714
mannkynja sem Guð skapaði í árdaga. Mér fannst þetta endilega verða að koma
fram. Í sögunni vildi ég líka sýna hversu smá við í raun erum, í hinu stóra samhengi.
Ég vildi segja söguna frá sjónarhóli Guðs. Þegar hann horfir á Jörðina úr sinni
miklu fjarlægð eru mennirnir ekki mikið stærri en maurar. Þess vegna kallar hann
Jarðarmanninn alltaf Jarðmaurinn.
Guð heldur einskonar hirð af fólki, þeim sem á einhvern hátt hafa komist á
spjöld mannskynssögunnar, þannig að það eru ekki bara stórleikarar í þessari
bók, heldur flestöll stórmenni sögunnar líka.
Já. Allar persónur bókarinnar eru framliðnar, fyrir utan Guð náttúrlega, sem
sumir vilja þó telja til þess hóps. Ég virðist vera í einhverskonar eftirlífsfasa þessi ár-
in; hef bara skrifað um látið fólk að undanförnu. Fyrst kom leikritið Skáldanótt, síð-
an Höfundur Íslands og nú þetta. Öll þessi verk gerast meira og minna fyrir hand-
an. En næsta bók mun örugglega gerast hér og nú. Þetta er vissulega poppuð
hugmynd, poppuð bók. Helsta tog-
streitan í þessu verki var að finna rétta
jafnvægið. Sagan er skrifuð eins og hún
væri Hollywood-stórmynd þar sem
klisjan gengur út á það að einn maður
reynir að bjarga plánetunni frá aleyð-
ingu. En um leið og maður gantast með
Hollywood blundar auðvitað í því viss
aðdáun líka. Ég nota þessar stjörnur til
að skrifa um stjörnurnar. Einvíð írónía
er alltaf leiðinleg, rétt eins og einhliða
pólitískur áróður. Og gríninu verður að
fylgja alvara. Listaverk eiga helst að
vera á mörgum plönum og geta vísað í
margar áttir.
Já takk, bókin vísar í mjög margar
áttir, hún minnir á Infernó Dantes, síð-
ustu myndina í Matrix flokknum, og
margt margt fleira. Það er líka eitthvað
íslenskt við hana, kannski afþví að
Guð minnir svolítið á lífsleiðan ís-
lenskan framsóknarmann?
Mig langaði að skrifa bók sem hefði
ekkert með Ísland að gera. En þegar
upp er staðið hefði kannski enginn get-
að skrifað þessa bók nema Íslendingur.
Því í þessu „samfélagi hnattanna“ er
mannkynið í raun gert að Íslendingum.
Jörðin er ein smæsta plánetan í Alheiminum og íbúar hennar ekki ýkja margir mið-
að við stóru hnettina Pengar, Lucas og Dolby. En þetta mannkyn er samt stolt og
kröftugt, og vílar ekki fyrir sér að berjast gegn Guði ef því er að skipta. Það þykist
geta allt, svona rétt eins og við Íslendingar. Ef menn vilja svo finna eitthvað meira ís-
lenskt í þessu þá væri það kannski helst í lýsingunni á Helvíti sem minnir óneit-
anlega á Halló Akureyri.
Það finnst mörgum að þú skrifir alltof langar bækur Hallgrímur, laglegar í stíl,
skemmtilegar og allt það, en óþarflega langar. Herra Alheimur er aðeins tæpar
þrjúhundruð síður. Þetta er næstum smásaga?
Ég hef lengi fengið að heyra að þetta sé alltaf of langt hjá mér. Það er helsta gagn-
rýnin sem ég fæ. Og maður reynir alltaf að læra af aðfinnslunum og vondu dóm-
unum. Maður er alltaf að reyna að bæta sig. Mig langaði til að sýna að ég gæti líka
skrifað svona týpíska íslenska jólabók, en það virðist vera mikil krafa hér að fólk nái
að klára bækurnar á jólanótt svo það geti tjáð sig um þær í boðinu daginn eftir. Ég
veit ekki hvort mér hefur tekist þetta.
Nú, svo er ekkert að því að skrifa langar bækur?
Alls ekki. Þetta er náttúrlega visst úthaldsleysi og aumingjaskapur í Íslendingum
að geta ekki skrifað langar bækur. Allt yfir 180 síðum telst vera of langt. Og svo þykj-
umst við vera hin mikla sagna- og lestrarþjóð. Í Bandaríkjunum er skrifað mikið af
doðröntum og þykir sjálfsagt enda bókmenntalíf þar náttúrlega miklu öflugra en hér.
Svo er verðlagningin líka annað spursmál. Hér er enginn verðmunur hafður á fimm
hundruð síðna bók sem tók þrjú ár að skrifa og hundrað blaðsíðum sem voru skrif-
aðar á þremur vikum. Um síðustu jól var ég til dæmis 18 mínútur að lesa smásagna-
safn Davíðs Oddssonar. Sú bók kostaði fjögur þúsund krónur. Það gerir mínútugjald