Vísir - 13.11.1980, Blaðsíða 27

Fimmtudagur 13. nóvember 1980,
27

vlsm
UPPREISN A BRUÐU-
HEIMILUM ÚTHVERFANNA
Kvennaklósettið
(The Women's Room)
eftir Marilyn French Þýð-
ing: Elísabet Gunnars-
dóttir
löunn, 1980
458 bls.
Þessi bók heitir á frummálinu
„The Women’s Room” og er sá
titill vandráöinn og vanþýddur.
The Women’s Room getur þýtt
allt i senn: Kvennaherbergi eða
dyngja, snyrtiherbergi kvenna
eöa eins og þýöandi hefur kosiö :
Kvennaklósettiö.
Mér þykir trúlegt aö höfundur
hafi meö titlinum viljaö minna
okkur á tima þegár stööu kvenna
var þannig háttað þegar karlar aö
loknum málsveröi (i sam-
kvæmum betri borgara) gengu i
bókaherbergi til að reykja og
ræða pólitik. Var þá til þess ætl-
ast aö konur færu til snyrtingar,
hyggöu aö útliti sinu. Reyndar er
mér tjáö aö þessi hefö finnist enn
á vissum stööum. — Ekki veit ég
hvort til þess er ætlast af höfundi,
en einhvern veginn vekur titillinn
The Women’s Room hjá mér
minningu um aðra bók, sem
einnig fjallar um stööu kvenna
þ.e. ,,A Room of One’s Own” eftir
Virginia Woolf. f þeirri bók er
vakin athygli á þeirri staöreynd,
aö konur jafnvel þótt þær séu veí
stæöar, eiga ekki vinnuherbergi
eöa afdrep til aö sinna hugöarefn-
um sinum. Woolf dregur af þessu
ýmsar niöurstööur, sem enn eru
gildar. Reyndar mætti yfirfæra
þær niöurstööur til fleiri undir-
okaðra samfélagshópa. Þeir eru
æði margir, sem ekki hafa staö
eöa tóm til aö sinna hugverkum.
En þetta var nú útúrdúr.
Söguþráðurinn
Kvennaklósettiö segir frá Miru
Ward og hennar kynslóö. Þ.e.
þeim konum sem á sjötta ára-
tugnum voru húsmæöur, en uröu
á áttunda áratugnum aö hasla sér
völl úti i samfélaginu og standa
sig sem konur og sjálfstæöir ein-
staklingar. Mira er dæmigerö
bandarisk stúlka eins og þær
gerðust fyrir kvennabyltinguna.
Hún giftist Norm, sem er aö læra
til læknis, flytur meö honum I út-
hverfi og gætir bús og barna
meöan eiginmaðurinn er aö klifa
þjóöfélagsstigann. Mira er um-
kringd af konum, sem likt er á
komiö meö. Þegar hennar ame-
riski draumur viröist vera aö ræt-
ast: hún er flutt i einbýlishús meö
þremur baöherbergjum og öllum
mögulegum þægindum og börnin
stálpast, — þá skilur maöurinn
viö hana.
Hún er um fertugt og hlutskipti
hennar fram aö þessu hefur veriö
aö laga lif sitt aö þörfum annarra
Nú stendur hún frammi fyrir þvi
aö skapa sér SITT eigiö líf. Hún
byrjar nám viö háskóla og heldur
áfram þar sem frá var horfiö
þegar hún gifti sig. Námiö veitist
henni létt, öllu erfiöara er þaö
viöfangsefni aö kynnast sjálfri
sér, hvaö hún er og vill vera, eftir
öll þessi ár sem lif hennar hefur
ákvaröast af öörum.
Bókin lýsir ekki aöeins Miru og
hennar hlutskipti heldur fáum viö
aö fylgjast meö lifi margra ann-
arra kvenna, fyrst i úthverfinu og
siðar i háskólahverfinu. Þetta
gefur bókinni meiri breidd.
Heift gegn karlaveldi
Bókin er skrifuö af heift gegn
karlaveldinu og heföbundnu
kvennahlutverki. Höfundi tekst
best upp, þegar hún er aö lýsa
daglegu amstri kvennanna hús-
verkum og útréttingum. Hér er
afhjúpuö þjóðsagan um heimiliö
sem friðsælt hreiöur, sem mæti
þörfum allra meölima kjarnafjöl-

skyldunnar. Eftir lestur þessarar
bókar ætti enginn aö ganga þess
dulinn, aö þaö blása oft kaldir
vindar ofan i hreiðriö og flestir
fjölskyldumeðlimir ala meö sér
vonir og væntingar til annara i
fjölskyldunni, sem ekki rætast.
Smábörn eru t.d. ekki fyrst og
fremst litlar hjalandi verur, sem
leika sér aö tánum á sér. Mamma
er ekki alltaf góö og skilningsrik.
Og þegar börn hafa náö vissum
þroska — komist á „vandræða-
aldurinn” gera þau uppreisn gegn
þessu lifi, sem er dæmt til aö mis-
lukkast. Maöur og kona hætta aö
hafa gaman hvort af ööru, án þess
þó aö vita hvers vegna, og fjöl-
skylduböndin bresta.
Of bandarísk?
Þessi bók sem kom út i Banda-
rikjunum áriö 1977 byggir á
bandariskum forsendum. Þetta
er fyrsta bók höfundar, sem á
margt sameiginlegt með höfuö-
persónunni Miru. Marilyn French
er fædd 1930 i Brooklyn, New
York. Eins og Mira giftir hún sig
ung og eignast tvö börn. Eftir
skilnaö byrjaöi hún nám viö Har-
vard háskólann á 6. áratugnum.
Doktorsritgerö hennar fjallaöi
um Ulysses eftir James Joyce.
Kvennaklósettiö er þó engin sjálf-
ævisaga og rennur mér i grun, aö
vinkonan Val i bókinni standi höf-
undi nær en Mira.
Eftir lestur bókarinnar er mér
engan veginn ljóst hvort hún er
jákvætt innlegg til Islenskrar
kvenréttindabaráttu. Ég dreg i
efa aö bókin spegli veruleika sem
likist þeim Islenska. Sjálf á ég
erfitt meö aö hafa samúö meö
hjálparleysi Miru og vinkvenn-
anna I allsnægtum. Þau vanda-
mál sem ég hef átt viö aö strlöa
hafa verið önnur og áþreifanlegri.
Eöa er þetta þaö sem koma skal,
þegar brauöstritiö er ekki lengur
aðalatriöiö i lifinu? Mig grunar aö
viö Islenskar konur heföum haft
meira gagn af annarri bók, sem
tæki miö af islenskum aöstæöum.
Leiðindalesning
Ég viöurkenni aö ég er I vafa
um efni bókarinnár. Aftur á móti
er ég ekki I nokkrum vafa um
hvernig mér geöjast hún. Mér
finnst hún leiöinleg og heföi llk-
lega aldrei enst til aö lesa hana, ef
ég hefði ekki fengiö borgaö fyrir
þaö. Bókin er óskipuleg og
sundurlaus og ef viö undan-
skiljum þá góöu spretti, sem lýsa
daglegu amstri húsmæöranna, er
bókin blaður. Sérstaklega eru
þeir kaflar sem velta fyrir sér
heimspeki og félagsfræöi, bæöi
leiðinlegir og yfirborðslegir. Ekki
bætir úr skák að höfundur hefur
greinilega gleypt „menntun” og
„menningu” I of stórum bita og
fer bæöi rangt meö og misskilur
veigamikil atriöi.
Þýöingin bætir heldur ekki úr
skak. Þýöandi hefur greinilega
komist I timahrak, þvi þó oft tak-
ist vel til er þýöingin full af ósam-
ræmi og fljótfærnislegum villum,
sem auövelt heföi veriö að lag-
færa meö meiri vinnu. Reyndar
öfunda ég ekki þýöandann af
þessu verki og tel vafasamt aö
hægt sé að þýöa lélega ensku á is-
lensku svo vel sé. Sérstaklega á
þetta viö um blót og klúryrði, sem
e.t.v. hljóma eðlilega á enskunni
en veröa afkáraleg i islensku
þýöingunni og þjóna þar varla til-
gangi slnum.
i bókinni kemur fyrir fjöldi
skammstafana, sem mér finnst
ótrúlegtaö islenskur lesandi viti
hvaö þýöa, t.d. SDS, MIT, MTA.
Þetta og fleira heföi mátt bæta
meö þvi aö láta oröalista og skýr-
ingar fýlgja.
Bergþóra Glsladóttir
svo mœlir Svarthöfði
í kveilustund Jðhannesar Snorrasonar
Um þaö bil sem Jóhannes
Snorrason var aö renna sér í
svifflugu inn f Eyjafjarðardöl-
um ásamt félögum sinum, sem
litu meira á þetta sem leik en
sem undirbúning undir ævi-
starf, datt engum f hug aö flug
og flugrekstur gæti oröiö um-
talsveröur atvinnuvegur á
islandi. Alexander Jóhannesson
og fleiri höföu aö vfsu stofnaö
flugfélag upp úr fyrra strlöi, en
Vatnsmýrin var blaut og erfitt
um alla aöstööu viö flugrekstur
og brátt dó þaö félag viö lltinn
kost og enn minni eftirtekju.
Flugfélag Akureyrar var siöan
stofnaö af ábugamönnum um
rekstur lftiliar sjóflugvélar. Þar
komu m.a. viö sögu þeir aöilar,
sem geröu út á bila, og má vfst
telja aö þeir hafi ekki viljaö
missa af neinu sem til mann-
flutninga horföi. Menn voru
teknir í eina eöa tvær hringferö-
ir yfir Akureyrarbæ og svo var
leitaö aö siid.
Meö tilkomu meiri kynna af
útlendingum og tækni þeirri,
sem þeir höföu tileinkaö sér,
einkum á striösárunum seinni,
varö mönnum ljóst aö vegir
loftsins voru færir fyrir þá sem
áttu vélar og kunnu meö þær aö
fara. Og á örskömmum tfma,
svo jafnvel var hægt aö tala um
aö isiandingar hafi stigiö af
hesti upp i flugvélar I bókstaf-
legri merkingu, uröum viö þjóö f
flugvélum, sem fluttu okkur
bæöi milli staöa innaniands og
til annarra landa. Strákarnir,
sem höföu haft fyrir æskuleiki
aö æfa svifflug I Eyjarfjaröar-
dölum voru fyrr en varöi haldn-
ir vestur um haf i skipalestum
til aö læra vélflug hjá „Konna
Jóhannsson” I Kanada, eöa
hvar annars staöar þar sem
ungir menn meö flugdellu voru
tekniri læri. Heimafyrir biöu þó
engir flugvélafiotar. Þaö var
aöeins eins og æskuleikirnir
heföu veriö framlengdir um
stund.
Sföan voru fyrstu skrefin I
farþegaflutningi tekin i Dakota-
vélum, Katalina-sjóvélum og
Grummanbátum og þaö varö aö
spá i veöur og vinda meö öörum
hætti en nú, helst aö afgreiöslu-
maöur hlypi út á götu og liti til
iofts áöur en hann hringdi til aö
segja flugmanni i öörum lands-
hluta aö honum sýndist mundi
koma gat i skýjaþykkniö. Og f
flugtaki ólgaöi sjórinn fyrir utan
glugga Katalinunnar ef maöur
sat aftarlega. Allt haföi þetta
keim af æskuleikjum og var
raunar æskutfmabiliö sjálft f al-
vöruflugi i landinu.
Svo komu aörir timar, stórir
timarfyrir flugið. Og flugmenn,
sem höföu lært fyrstu handtökin
á pinna svifflugu meö stráka-
hópinn hlaupandi niður ein-
hverja fjallshliöina viö aö koma
flugunni á loft, enduöu feril sinn
meö þvi aö stinga kassettu f
mælaborö á þotu, sem sföan
stýröi sér sjálf langleiöina til
London, Kaupmannahafnar,
Luxembourg eöa New York. Og
meö þessum breyttu tfmum
kom ógnarleg fyrirtækjasam-
steypa og stórir hlutafjáreig-
endur, sem sátu sveittir yfir
gróöa eða tapi í einhverjum
skrifstofubyggingum, sem stóöu
djúpt í jörö á undirstöðum járn-
bentrar steinsteypu. Ævintýriö
og æskublærinn var horfinn en í
staöinn kominn þörfin fyrir gull
og speglasjónir. Og þvilikar
speglasjónir.
Hlutafélag er aumasta form
ágóöalausra fjárframlaga, sem
fyrirfinnst á tslandi. Hlutabréf
hlaðast upp 1 bankahólfum og
hafa ekkert fylgifé nema at-
kvæöisrétt vilji menn nýta
hann. Aftur á móti er hægt aö
eiga svo mikiö f hlutaféiagi. aö
hægt sé aö hafa af þvf nokkur
friöindi og stunda þar nokkra
ráðsmennsku. Nú er svo komiö
fyrir hiutafélagi flugsins i land-
inu, aö rlkiö krefur um tak-
mörkuö vöid þeirra, sem eiga
mikiö af hlutabréfum. Þetta er
pent eignamám, sem byggist á
framlagi rfkisins til flugsins.
Þeir sem áttu aidrei neinn
draum, og stunduöu aldrei
neina æskuleiki I svifflugum yfir
fjallahliöum krækja nú meö
bognum puttum i þau flök. sem
eftir standa.
Svarthöföi.