Vísir - 22.11.1980, Síða 16

Vísir - 22.11.1980, Síða 16
0z. r '/■r".'Z:ry}'>yf:^% ' - ■ " VlSIR Laugardagur 22. ndvember 1980 Laugardagur 22. nóvember 1980 VÍSIR 17 F ^■^yrsta verkið, sem ég man eftir að ég vann á Túnsbergi var það að negla úr heilum pappa- saumspakka í litið kringlótt skammel# sem mamma átti. Ég man þennan atburð líklega af því að mér var alltaf skap- raun að því að gestir sæu þetta skammel/ sem varla sást i fyrir naglahausum." Hann fæddist i húsi kaupfélagsins á Húsavík, Jaðri, fyrir áttatíu árum og það má heita að hann hafi verið hjá kaupfélag- inu síðan. Hann tók fyrstu sporin og sagði fyrstu orð- in á Jaðri, fluttist síðan að Túnsbergi og vann þar fyrsta verkið, sem eitthvað kvað að. Fáum árum síðar var hann farinn að vinna hjá kaupfélaginu. Að sjálf- sögðu tók hann nokkur hliðarhopp sem ungur maður, vann við hitt og annað, hér og þar á landi og sjó og sótti sér þekk- ingu, eins og ungra manna er háttur, sem eru að leita að sjálfum sér - og lifs- förunaut. Siðan settist hann við að færa bækur kaupfélagsins, i mannvirðingastiganum hét hann lengst af aðalbók- ari, og enn færir hann bæk- ur kaupfélagsins. Þetta er lífshlaup Birgis Steingrímssonar á Húsavik i hnotskurn. Hvað hefur hann þá unnið sér til frægðar aö vera kominn í viðtal við Helgarblað Vís- is? Ekkert, enda er hann ekki frægur. En þú kemst ekki langt á Húsavik án þess að verða hans var. Hann syngur þar sem hann kemur þvi við, hann leikur, hann skrifar sögur, hann veiðir lax, hann skýtur rjúpur og um árabil fór hann í selveiðar á föstudaginn langa. Söng- urinn er hans líf og yndi, hann byrjaði að syngja í Húsavíkurkirkjukórnum fyrir 65 árum — þetta er ekki prentvilla, það var fyrir sextiu og fimm árum — og hann syngur þar enn. Fyrst söng hann tenór, nú syngur hann bassa. Fjölskyldan hans Birgis er rómuð fyrir þátttöku sína í söng og leik þeirra Húsvíkinga, og samheldni sína. Sumir hafa reyndar orðið þekktir með þjóðinni. Aðalbjörg Jónsdóttir, kona Birgis var í áratugi helsta prímadonna leikfélagsins, sumir segja að það sé leit- un að annarri leikkonu betri, börnin,tengdabörnin og barnabörnin halda merkinu á lofti, en þekkt- astir utan Húsavíkur eru sennilega tengdasonurinn Sigurður Hallmarsson og dóttursonurinn Hallmar Sigurðsson. Birgir er ekki fyrir- ferðarmikill i daglegu amstri, en þegar hann hættir að syngja verða menn þess varir að bæjar- lífið er breytt. Viö hittumst I kaffistofunni inn- af bókabúöinni á Húsavik. Hann kom þarna, grannvaxinn,snyrti- legur maöur, sem ber aldurinn vel, og var i vandræöum meö hendurnar. Hvaö vildu blaöa- menn líka vera aö tala viö hann? Hann haföi ekki um neitt aö tala. ,,Þaö er kannski ekki úr vegi aö ég segi frá hvernig þaö gekk fyrir mér aö komast i heiminn. Mamma var búin aö vera veik i meira en sólarhring, þegar lækn- inum varö ljóst aö ég gæti ekki fæöst á venjulegan hátt. í Skógargeröi átti þá heima járnsmiöur sem hét Eggert. Hann var ágætur smiöur og lækn- irinn vissi hvernig fæöingarteng- ur áttu aö vera og fór til Eggerts og baö hann aö smiöa töng, sem hann gæti notaö til aö ná i þennan óþægöarorm, sem þarna var aö þrjóskast viö aö koma I heiminn. Eggert brá hart viö, fór i smiöj- una, smiöaöi töngina og læknirinn kom meö hana og náöi mér.” Reyna að láta mig syngja sóló Niu ára gamall hóf Birgir nám i barnaskóla og minnisstæöast þaöan er aö „Þaö var eitthvaö veriö aö reyna aö láta mig syngja sóló þar”. Þrettán ára tók viö Lýöskóli, sem Benedikt Björns- son stóö fyrir á Húsavik. Þá var hann löngu byrjaöur aö vinna, vann meö fööur sinum i pöntunar- deildinni i kaupfélaginu frá þvi hann var 11 ára gamall og fékk auk þess sitt hvaö annaö aö fást viö. 1 sláturtiöinni „jós ég upp tunnur” __ ??????? — Þá var kjöt saltaö niöur i tunnur til útflutnings. Ég stóö viö lækinn og jós tunnurnar upp, þangaö til þær voru svo þéttar aö mig: Æi, þaö er best aö þú komir meö mér upp i brekku. Ég var aö ég held 13 ára þá, a.m.k. var ég ekki fermdur þegar þetta var. Hann tekur byssuna, mig var oft búiö aö langa til aö snerta þessa byssu, þaö var amerlkönsk byssa meö bógnum á hliöinni og ósköp létt og góö aö fara meö hana. Hann setur svo upp stein og svo stigur hann gott færi, liklega um 15 faöma, Hann lætur mig leggj- ast niöur og hafa byssuna á þúfu — hann var búinn aö sýna mér hvernig ég ætti aö halda á henni, þegar ég stæöi, en ég haföi aldrei lagst niöur til aö skjóta. Ég skaut og náttúrlega sundraöist steinn- inn. Svo setti hann annan stein og sagöi mér aö skjóta ööru skoti, sem ég geröi og hitti i þvi llka. Þetta var öll kennslan og þá fór ég aö ganga til rjúpna.” Feginn að hitta — Skaustu rjúpu i þetta fyrsta skipti? „Ég fékk nokkrar rjúpur, ég man ekki hvaö margar. En ég man þaö, aö þetta haust komst ég i eitthvaö 30-40 rjúpur.” — Manstu tilfinninguna þegar þú skaust fyrstu rjúpuna? ,, Nei, ekkert annaö en bara aö ég var feginn aö hafa hitt, og aö hún steinlá. Ég var alltaf viö- kvæmur fyrir þvi ef rjúpa ekki steinlá. Ef hún særöist reyndi ég alltaf aö vera fljótur aö skjóta hana aftur.” Siöan hefur Birgir gengiö flest ár til rjúpna, þegar eitthvaö hefur veriö aö hafa og siöast I hitteö- fyrra, en fékk nú bara eina rjúpu þá. „En ég á sömu Kongsberg byssuna ennþá, siöan 1918'.' — Ertu hættur? „Ég sé oröiö svo illa frá mér aö ég verö þá aö hafa einhvern meö sumarhýruna sina meö sér og gleymdi veskinu sinu undir kodd- anum i kojunni þegar hann fór frá boröi. Viö vorum fjórir i káetunni og viö hinir leituöum hann uppi og komum veskinu til skila. Ég var ekki reglulegur nem- andi i skólanum, en sótti ýmsa tima, en lagöi sérstaka áherslu á bókhaldstima hjá Stefáni Rafnar, þangaö til hann sagöi aö ég væri alveg upplagöur, ég þyrfti ekkert meira.” — Hvernig féll þér viö Jónas frá Hriflu? „Eins og hann væri pabbi minn, og konan hans lika. Þau voru ósköp indæl og buöu mér þó nokkrum sinnum i mat. Þaö sem vakti mesta athygli mina i fari hans var áhugi hans á öllum og öllu sem i kringum hann voru, hann þurfti allt aö vita.” — Svo kemuröu heim, menntaöur bókhaldari. Var þá ekki fint starf aö vera kontóristi? Hann var svo langt fyrir ofan smælingjana „Nei, þaö var þaö sama og ég haföi alltaf verið, ég var alltaf I öllum verkum hjá KÞ. En þarVar fyrir Benedikt Jónsson á Auön- um. Ég haföi lengi þekkt hann. Hann haföi bókasafn hérna i litlu húsi, sem er þvl miöur fariö. Þeg- ar ég varö aöeins búinn aö fara yfir dönsku, datt mér i hug aö vita hvort ég gæti fengiö svo létta bók á dönsku aö ég gæti komist fram- úr henni. Ég fór og spuröi hann — ég þoröi þá ekkert aö tala al- mennilega viö hann, þvi hann var svo langt fyrir ofan svona smæl- ingja — hvort hann ætti ekki ein- hverja bók aö lána mér aö lesa. Ég held nú þaö, sagöi Benedikt, taktu þetta drengur og faröu meö þaö heim og lestu þaö þangaö til Heima i stofunni á Bergi meö primadonnunni sinni. mjög vel á orgel, svo alveg yndis- lega vel. Veturinn ’14-’15 ætluöum viö Bjarni bróöir minn, sem var tveim árum yngri en ég, aö fara að læra á orgel. Þaö var Bjarni sem læröi, en ég fór i fugl. Þaö var eitt mitt mesta glappaskot. Viö pabbi sungum mikiö af dú- ettum, vorum eiginlega hálfgerö- ur skemmtikraftur hér á sam- komum.” — Hvaö varstu gamall þá? „Ætli ég hafi ekki verið um 17 ára. Ég söng tenór en pabbi var bassi og var i kirkjukórnum og Þrym. Um það leyti var stofnaöur hér kvartett, meö okkur Bjarna bróöur minum og tveim bræörum öörum, Hauk og Siguröi Kristjánssonum. Siöan var fjölg- aö i hópnum og gerður kór úr þessu, en starfaöi stutt, liklega ekki nema einn vetur, ef ég man rétt.” Dottinn niður í bassann — Svo fórstu aö syngja i kirkj- unni? „Já, ég fór aö syngja þar og söng tenór þar þangaö til....” „1 65 ár,” skýtur Ingvar Þórar- insson bóksali, sem situr hjá okk- ur, inni. „Er þaö oröiö svo langt?” spyr Birgir, „getur þaö veriö?” „Jú,” fullyröir Ingvar, „en aö visu ekki tenór allan timann.” „Ég er dottinn svo langt, sem hægt er aö detta niöur og syng bassa núna.” — Af hverju ertu aö syngja? „Af hverju???? Hvers vegna ekki, heföi ég nú heldur spurt. Ég hef alltaf haft mesta ánægju af aö syngja, af öllu sem ég hef gert. Og einhverntíma var sú von til aö heimurinn yröi svo góöur aö allt fólk gæti sungiö i einum kór. Til þess eru vist ekki miklar likur núna.” — Hvaö ætlaröu aö syngja lengi? „Þangaö til ég verð rekinn, þaö er klárt.” Búinn að syngja það þús- und sinnum — Og svo hefur þú samiö lög, ekki satt? „Þaö er nú ósköp litið?” — Hvaö lítiö? „Tvö eða þrjú lög/ sem ég gæti kannski sagt aö ég hafi gert. En ég hef raddsett nokkur lög, aöal- lega þjóðlög og sum þeirra hafa verið sungin inn á plötur.” Birgir vill segja nánar frá sumum þeirra, en þaö vefst fyrir honum aö rifja upp fyrir sér uppruna þeirra. „Ég er oröinn svo minnis- laus að það er eiginlega ekki hægt aö tala viö mig,” segir hann svo vonleysislega, en heldur þó enn áfram aö reyna að rifja upp erindi, sem hann útsetti lag viö. „Nei, það er eins með þaö, þótt ég sé búinn að syngja það þúsund sinnum vill það ekki koma núna. Ef ég væri viö orgeliö, heföi ég getaö byrjaö á þvi.” Ingvar skaut hér inn fcrétt væri ’aö láta koma fram, aö Birgir hafi sótt æfingar I kirkjukórnum af óvenjulegri kostgæfni og aö mætingar Birgis á æfingar viö krikjulegar athafnir, hafi sum ár- in veriö 100% og öil 65 árin mjög góöar, auk þess sem hann heföi sungiö i Karlakórnum Þrým, var formaðurhans um tima og þar aö auki heföi hann stjórnaö söng. Þá hiær Birgir. „Og”, heldur Ingvar áfram, „sungum viö saman I tvöföldum kvartett einu sinni, þar sem sjö söngmanna voru söngstjórar, ég var sá eini óbreytti.” „Nú höfum viö rabbaö um bók- verið og eru buröarásar i leik- félaginu, sonarsonur hans er viö nám I trompetleik vestur i Bandarikjunum, dótturdóttir hans er nú starfandi viö söngskól- ann I Reykjavik og Hallmar dóttursonur hans er kominn heim meö merkileg prof og farinn aö starfa aö leiklistinni.” — En hver er primadonnan i lífi þinu, Birgir? „Aöalbjörg Jónsdóttir Helga- sonar og Herdisar Benediktsdótt- ur Jónssonar frá Auönum. Þaöan er öll þessi lotning fyrir Bendikt.” Akaflega blómleg stúlka — Hefur þú eitthvaö viöraö þig upp viö leiklistargyöjuna lika? „Já, já, þaö var nú ekki hægt annaö.” Birgir þagnar og horfir þegjandi um stund inn i fortiöina og brosir. Svo byrjar hann aftur aö tala: „Þegar ég var ungur maöur, 20 ára gamall.fór ég á skip, færaskip og siöan á annaö skip á sild. Um haustiö kom ég svo heim og þá var ég staöráöinn I aö veröa skip- stjóri. En þaö er nú svona aö ör- lögin breytast þannig aö maöur veitekki af þvi. Þetta sama haust kom Aöalbjörg Jónsdóttir heim úr kaupavinnu I sveit, og var ákaflega blómleg stúlka. Eftir þaö datt mér ekki I hug aö fara burt frá Húsavik, fyrr en eftir aö viö vorum gift.” — Datt þér þá i hug aö skreppa eitthvaö? „Honum kann aö hafa dottiö i hug aö skreppa i rjúpu eöa lax, eða kannski i sel,” skaut Ingvar inn i. ókristilegt athæfi — Mér er sagt aö þú hafir hag- aö þér ákaflega ókristilega og fariö aö drepa sel á föstudaginn ianga. ,9Ég hef alltaf haft mesta ánægju af tyngji iföííu, ég t” segir Birgir Steingrimsson, söngvari, leikari,tónskáld,rithöfundur,bókariog veiöimaöurá Húsavik ekki kom borö á þær yfir nóttina. Þá tók ég þær á bakiö og bar þær niöur I Bjargskjallara. Sem er ekki lengur til, nema gólf, og þar var kjötiö hoggiö og saltaö I tunn- urnar. Þar stóö frændi minn, sem Jón Oddi var kallaöur, og hjó. Ég fékk stundum aö gripa i aö höggva hjá Jóni Odda. Þaö var vandaverk aö fylgja hryggnum, þegar þurfti aö höggva eftir miöj- um hrygg á rolluskrokk. Þaö var voöalega gaman, þegar ég gat fylgt hryggnum niöur. Hálfur eyrir á rjúpuna Annaö verk, sem ég vann var aö pakka rjúpur. Þá var mikil rjúpnaveiði hér um allt héraöiö, t.d. var einn bóndi sagöur hafa keypt jöröina sina fyrir rjúpna- innlegg. — Hvaö var aö pakka rjúpur? „Þaö var blaö, sirka þetta stórt,” segir hann og af- markar stæöina meö höndun- breitt. Maöur lagöi rjúpuna á þetta og vaföi þvi utan um rjúp- una, sneri svo uppá og lagði haus- inn meöfram. Siöan rööuöum viö þessu voöa vel I kassa. Þetta var smjörpappir og svona var gengiö frá rjúpunni til aö saltiö gengi ekki inn I kjötiö. Pappi haföi þetta starf I akkoröi og þaö var I mörg ár, sem viö strákarnir pökkuöum rjúpur. Þær voru fluttar bæöi til Englands og Noregs. Mig minnir aö viö höfum fengið hálfan eyri fyrir rjúpuna.” Það væri voðalegt lögbrot núna. — Hvenær byrjaöir þú aö skjóta rjúpu? „Ég veit ekki hvort ég má segja frá þvl,” hann hlær, „þaö væri voöalegt lögbrot núna. Þaö var einn sunnudag aö pabbi segir við mér til aö sjá fyrir mig. Þaö er þó ekkert útilokaö aö ég fari ein- hverntima, ég fór a.m.k. i lax i sumar.” Allt í sundur og ónýt línan — Hvenær byrjaöir þú aö fást viö laxinn? „Ætli þaö hafi ekki veriö uppúr 1920. Ég man vel, þegar ég fékk fyrsta stóra laxinn, hann hefur sjálfsagt veriö ein sextán, átján pund, á flugu i Brúarhyl. Ég fór nokkrar feröir yfir og svo pysshhh og allt I sundur, ónýt lin- an — ég var þá kominn út meö dá- litla linu, en þetta er nú svo stutt þarna yfir.” — Var þetta sá fyrsti stóri, sem þú misstir? „Ja, sá fyrsti sem ég man eftir nokkrum bardaga viö.” — Feröu enn i lax á hverju sumri? „Já, já, tólf daga minnst. Viö fengum lltiö i sumar, 28 held ég. Ég á alnafna hérna, Birgi Stein- grimsson, hann er sonarsonur minn. Viö förum alltaf saman, hann var ekki nema eins og svona, „Birgir heldur hendinni um þaö bil i boröhæö, „þegar hann fór aö fara meö mér. Flesta höfum við fengiö 63 á sumri, þaö var i hitteöfyrra.” Kristmann týndi sumar- hýrunni — Nú skulum viö halda áfram meö lifshlaupiö. Hvenær byrjaöir þú aö vinna á skrifstofunni i Kaupfélaginu? 1924 fór ég til Reykjavikur og var þar i Samvinnuskólanum. Ég fór skömmu eftir nýáriö og varö reyndar samferöa Kristmanni, þegar hann var aö byrja á sinum rithöfundarferli. Hann var aö fara suöur og var meö alla þú getur lesið þaö alveg reiprenn- andi. Þetta var mjög skemmtileg bók og eftir aö ég var búinn aö fara tvisvar yfir hana alla, hef ég getaö lesiö flestar danskar bæk- ur. Svona var þessi kennsla.” — Af hverju var Benedikt langt fyrir ofan smælingjana? „Aö visku, viti og fróöleik. T.d. fór hann alltaf á fætur kl. 6 á morgnana. Ævinlega haföi hann lesiö i dönskum, þýskum eöa enskum blööum áöur en hann kom á kontórinn og byrjaöi á aö segja okkur einhverjar fréttir einhversstaðar lengst utan úr heimi. Þess vegna var hann langt fyrir ofan okkur, en þaö var fjarri honum aö setja sig á háan hest.” Með löngum registrum og borði eins og píanó. — Nú skulum viö snúa okkur aö músikkinni. „Þá byrjum viö á byrjuninni. Pabbi átti orgel. Ég hef ekki verið nema 5-6 ára, þegar hann eignaö- ist þaö. En svo eignaöist hann annaö orgel 1918. Þaö var eitt af þessum amerisku orgelum, sem hann Þórarinn i Baldursheimi flutti inn, og ég á eitt þeirrar teg- undar ennþá.” Og Birgir býöur undirrituöum heim til að skoða orgeiiö. — Hvaö var sérstætt viö þau? „Þau eru svo fullkomin, meö löngum registrum og eins löngu boröi eins og pianó. En þetta sem pabbi átti fyrst, var litiö. Hann spilaöi töluvert og eitt þaö fyrsta sem ég man var aö heima i Túns- bergi var alltaf veriö að syngja, flest kvöld. Mesta glappaskotið A þessum árum var hér Þórdis Asgeirsdóttir, hún var ættuö sunnan af Mýrum, og var ákaf- lega góöur kennari og spilaöi Kongsberg-byssan frá 1918,listagóöur gripur. haldarann, rjúpnaskyttuna, lax- veiöimanninn, söngvarann og tónskáldiö. Eigum viö aö heyra um rithöfundinn næst? „Ég skal segja þér eina sögu um rithöfundinn. Þaö var um vor aö ég kom fram aö Laxamýri. Heimamenn höföu skotiö tófu, sem var i varpinu niöri i mónum. Hún lá á hlaöinu, þegar ég kom aö Laxamýri. Ég horföi á hana dá- litla stund. Ég sá aö hún haföi hvitt örá hausnum, auösjáanlega eftir hagl, sem haföi skoriö húö- ina og eitthvaö fleira sá ég á henni. Þetta ásamt reynslu minni af aö elta tófur um fjöllin, varö til þess aö ég komst ekki hjá þvi aö fara og skrifa um þessa tófu, ein- mitt þessa tófu. Ég kallaöi söguna „Refurinn” og hún birtist I Sam- vinnunni.” — En hvað færöu annars al- mennt út úr þvi að skrifa? Birgir hikar, svo: „Þaö veit ég ekki.” — Færöu eitthvaö svipaö út úr þvi og aö syngja? „Þaö er allt ööru visi. En það er eitthvaö samt i þessa sömu átt. Þaö er eitthvaö afl, sem maöur ræöur ekki viö, sem veröur til þess að maöur fer aö skrifa.” Fjölhæf fjölskylda í söng og leik Nú kemur Ingvar inn 1 samtaliö meö frekari upplýsingar um Birgi og segir aö hann hafi sótt alla konserta og allar leiksýningar á Húsavik I 65 ár. „Nei, nei, nei,” segir Birgir. „Þetta er satt, segir Ing- var.,,En það sem ég ætlaöi aö koma aö er aö konan hans var um árabil aöalleikkonan á Húsavik og niöjar hans hafa verið megin- stoöir leikfélags og tónlistarlifs. Dóttir hans og tengdasonur hafa „Karl Einarsson hét fyrsti kennari minn I selaveiöi. Hann haföi einu sinni fariö i sel á föstu- daginn langa. Hann fór aö morgni hérna fram, kom aftur með sjö seli og kom ekki meiru i bátinn, rétt eftir miðjan dag, fór svo aftur og kom meö tvo. Eftir þaö haföi hann ekki trú á neinum öörum degi en þessum. Ég hef aldrei veriö sterkur i aö bera viröingu fyrir dögum.” — Kom þetta seladráp á þess- um degi ekki illa viö einhverja? „Jú, þaö var alltaf illa séö, en þetta var algengt hérna.” — Hvaö sögöu prestarnir viö þvi? „Prestarnir. Þeir hafa aldrei viljað aö menn væru aö fara á sjó og ekki aö menn væru aö eiga viö nokkurt verk á hátiöisdögum. En þaö er nú einu sinni svo meö okk- ur Islendinga aö viö getum aldrei sleppt þvi aö gera ýmis verk, alla daga. Og svo er nú aftaka Krists svo langt i burtu frá manni, aö maöur skilur einhvernveginn ekki aö svona grimmd hafi veriö til, þessi aö láta menn kveljast til dauöa hangandi uppi á krossi i langan tima.” Líklega Tómasar-ættar — Ertu trúaöur maöur? „Ég veit ekki hvaö ég á aö segja um þaö. Mér hefur gengið mjög erfiölega aö trúa á annað lif, ég er liklega Tómasar-ættar. Samt sem áöur er likiega innra meö mér mjög sterk þörf til aö mega treysta þvi aö annaö lif sé til eftir dauöann.” Viö röbbum enn um sinn og Birgir skilgreinir trú sina nánar, og þá veröur ljóst aö hann er trú- aður maöur, hann trúir eftir eigin skiiningi á ritningunni en er ekki bókstafstrúar. Slðan förum viö aö taka mynd- ir, heima i Bergi og úti. Texti og myndir: Sigurjón Valdimarsson

x

Vísir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.