Morgunblaðið - 01.02.2004, Blaðsíða 4

4 B | Morgunblaðið | Heimastjórn 100 ára
Þ
egar ég fæddist stjórn-
aði Hannes Hafstein
landinu. Þannig byrj-
ar fyrsta smásagan;
Snúist til varnar Ís-
landi, í fyrra smá-
sagnasafni Davíðs Oddssonar, for-
sætisráðherra; Nokkrir góðir dagar
án Guðnýjar. Nú stjórnar Davíð
Oddsson landinu úr því húsi, sem
byggt var yfir íslenzka fanga, en
hýsti svo fyrsta ráðherrann og odd-
vita stjórnarinnar allar götur síðan.
Smásaga Davíðs, þótt hann færi
hana frá sér í tíma og rúmi, geymir
mynd af Hannesi Hafstein, sem
greypzt hefur í huga höfundarins.
Þess má nefnilega sjá víða merki,
að forsætisráðherrann vitnar í
ræðu og riti til fyrsta ráðherrans.
– Af hverju þetta dálæti á Hann-
esi Hafstein?
„Ég hreifst af Hannesi Hafstein
strax sem barn.
Föðuramma mín talaði töluvert
um hann, en hún og Hannes voru
þremenningar. Hún fann mikið til
þessa skyldleika við sig og þá mig
líka.
Ég vissi snemma, að Hannes var
óvenjulegur maður; hann var fyrsti
ráðherrann okkar, hann var leiftr-
andi baráttumaður. Og hann var
þjóðskáld. Það var eitthvað
heillandi við hann. Ég er enginn
sérfræðingur í honum, en ég hef
sterka tilfinningu fyrir því að hann
hafi verið góður maður, örugglega
ekki gallalaus, en ég held að það sé
ekki bara fjarlægðin, sem gerir
þetta fjall í mannsmynd svo blátt.“
Karlmennska og ögrun
– Er dálæti þitt á Hannesi Haf-
stein að einhverjum hluta sprottið
af hlutskiptum ykkar í stjórnmál-
um og skáldskap?
„Það hangir nú í því að nefna
skáldskapinn mín megin. Ég verð
alltaf órólegur, þegar menn taka sér
skáldanafn í munn um mig.“
– En þú ert eini ríkisoddvitinn
sem auk hans hefur fengizt við fag-
urbókmenntir.
„Á okkur Hannesi er augljós
munur hvað skáldskapinn varðar.
Ég hef gaman af skáldskap. Hann
aftur á móti var og vissi að hann var
þjóðskáld.
En ég hugsa að í gegnum áhuga á
skáldskap almennt megi segja að
ég finni til eins konar samkenndar
með honum.“
– Hvað heillar þig í ljóðum hans?
„Í ljóðum hans og skáldskap er
svo bullandi bjartsýni og oft mjög
stutt í kímni og glettni.“
– Hvaða kvæði stendur þér næst?
„Kvæðið Stormur hefur alltaf
staðið mér nærri. Þar finnast mér
fara saman karlmennskuviðhorf og
kraftmikil ögrun við óvinnandi öfl.
Annars mætti velja mörg önnur
kvæði, til dæmis eftirmælaljóðin,
sem sýna svo vel tryggð hans og
væntumþykju í garð samferða-
mannanna.
Og hann er hvergi með vol eða
víl. Samt fór hann ekki varhlutann
af alls konar djöfulgangi, þótt við
höldum öðru á lofti nú.“
– En hvað um pólitíkina?
„Ég tel mig geta borið mig saman
við hann sem stjórnmálamann, að
því leytinu sem ég sinni stjórnmál-
unum af ákefð og ábyrgð.
Hann var ráðherra í upphafi ald-
ar og ég í lok hennar.
Hins vegar var hann annálað
glæsimenni, en ég hef nokkrum
sinnum verið valinn verst klæddi
maður þjóðarinnar!“
Ekki maður smælkisins
– Hvernig maður telur þú að
Hannes hafi verið?
„Hann var glaðvær og naut sín
vel í góðra vina hópi.
Hann var fjölskyldumaður og
ríkulega tengdur við maka sinn,
eins og sjá má af kvæðum hans og
því, hversu honum fór aftur við að
missa konuna.
Hann var stór í sniðum, á engan
hátt maður smælkisins eða titt-
lingaskítsins, sem flækist fyrir svo
mörgum í íslenzkri umræðu fyrr og
síðar og Hannes Hafstein fékk svo
sem að kenna á.
En menn heilluðust af honum og
það hefur án efa aukið honum
sjálfstraust.
Ég hef ekki fengið þá tilfinningu,
að hann með alla sína hæfileika
hafi verið hrokafullur; hann hafi
ekki hreykt sér úr hófi fram, þótt
hann hafi farið nærri um getu sína
og stærð.
Það er sagt að í riti Kristjáns Al-
bertssonar um Hannes sé ekkert að
finna nema lof og prís, hann fjalli
ekki um neina galla. Kristján svar-
aði þessu sjálfur á þá leið, að hann
hefði svo gjarnan viljað segja bæði
kost og löst á manninum, en bara
ekki fundið neina lesti í hans fari.
Eitt nefnir Kristján Albertsson
þó. Hann segir að Hannesi hafi ekki
verið sýnt um skjalavörzlu. Og fyrst
Kristján orðar það svo má ætla að
Hannes hafi verið afskaplega léleg-
ur á þessu sviði. Af þessu hef ég
gaman, því mér er afskaplega ósýnt
um þetta sjálfum. Starfsfólkið þarf
að passa vel upp á mig, að ég labbi
bara ekki með skjölin út úr stjórn-
arráðinu.
Menn sjá við þessu með því að
láta mig bara hafa ljósrit!
Mér finnst gott að eiga þó þetta
sameiginlegt með fyrsta ráðherran-
um!“
– Hvernig stjórnmálamaður telur
þú að Hannes hafi verið?
„Hann var réttur maður, á rétt-
um stað, á réttum tíma.
Hann var mikið
happaverk
Morgunblaðið/RAXForsætisráðherrann | Davíð Oddsson segir, að Hannes Hafstein ráðherra hafi verið réttur maður, á réttum stað, á réttum tíma.
Eftir Freystein
Jóhannsson