Morgunblaðið - 09.02.2004, Síða 10

F
jallað var um aukið valfrelsi í skóla-
kerfinu, einkaskóla og meiri sveigj-
anleika á öllum skólastigum á ráð-
stefnu Sambands ungra
sjálfstæðismanna um menntamál
sem haldin var í Hafnarfirði á laugardaginn.
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir menntamála-
ráðherra sagði að sú umbylting sem orðið hefði
á háskólastiginu í kjölfar aukinnar samkeppni
innan háskólastigsins gæti að hennar mati verið
ákveðið fordæmi í umræðu um framhaldsskóla,
grunnskóla og leikskóla.
„Mín trú er sú að fjölbreytt rekstrarform í
leikskóla, grunnskóla og framhaldsskóla leiði af
sér það sem við erum að sækjast eftir, sem er
öflugra skólastarf,“ sagði hún. Þorgerður Katr-
ín sagði að með fjölbreyttara rekstrarformi, þar
sem bæði einkaaðilar og hið opinbera kæmu að
skólamálum, ykist valfrelsi foreldranna og það
ýtti um leið undir að námið yrði einstaklings-
miðað. „Það er óskandi að þeir sem stjórna
sveitarfélögunum veiti þessari fjölbreytni tæki-
færi innan sinna vébanda. Ég tel óskandi að
sveitarfélögin fari að hugsa verulega um hvern-
ig hægt er að auka fjölbreytni í rekstrarformi
skóla innan sinna sveitarfélaga,“ sagði mennta-
málaráðherra.
Standi jafnfætis opinberu
skólunum varðandi framlög
„Ég sé fyrir mér að skólakerfið mæti þeim
breytingum sem átt hafa sér stað og verða á
næstu misserum og árum með auknum sveigj-
anleika á öllum sviðum, einstaklingsmiðuðu
námi og samvinnu nemenda. Mikilvægt er að
kennarar fylgi eftir þessum breytingum. Þeir
hafa sýnt að til þessa hafa þeir bæði metnað og
getu, þótt á stundum hafi maður haft á tilfinn-
ingunni að þeir lesi oftar kjarasamningana held-
ur en námskrána,“ sagði Þorgerður Katrín.
Menntamálaráðherra benti á að skv. grunn-
skólalögunum er heimilt að stofna einkaskóla
sem menntamálaráðherra löggildir. „Ráðuneyt-
ið hefur útbúið vinnureglur um staðfestingu á
skipulagsskrá einkaskóla og síðastliðið sumar
reyndi á þessar vinnureglur við
stofnun barnaskóla Hjallastefnunn-
ar í Garðabæ. Þá komu ekki fram
nein vandkvæði skv. grunnskólalög-
unum.
Hins vegar er skýrt tekið fram í
grunnskólalögunum eins og þau eru núna, að
einkaskólar eigi ekki kröfu til styrks af al-
mannafé. Sveitarfélögunum er alveg í sjálfsvald
sett með hvaða hætti þau hyggjast styrkja eða
styrkja ekki starfsemi einkaskóla. Einkaskólar
á grunnskólastigi eru hlutfallslega mjög fáir hér
á landi miðað við nágrannalöndin og þeim hefur
lítið fjölgað því miður á undanförnum árum en í
þeim eru falin tækifæri eins og við vitum. Rétt
er að rifja upp miklar deilur sem urðu vegna Ás-
landsskóla, en Kennarasambandið hélt því fram
að þáverandi ráðherra hefði ekki haft heimild í
lögum til að leyfa rekstur hans. Við teljum að 33.
grein grunnskólalaganna gefi svigrúm fyrir
þetta tilrauna- og þróunarstarf, en öll þessi
ákvæði í grunnskólalögunum, sem varða sjálf-
stæði skóla og einkaskóla á einn eða annan hátt,
eru orðin gömul að stofni til. Að mínu mati er því
eðlilegt að fara yfir með hvaða hætti sé best að
koma þessum málum fyrir í lögum. Ég hef nú
þegar sett í gang vinnu innan ráðuneytisins til
þess að yfirfara þessi mál með það fyrir augum
að tryggja stöðu sjálfstæðu grunnskólanna, at-
huga sjálfstæða leikskóla og síðan í kjölfarið að
athuga betur framhaldsskólana, þannig að þeir,
og þá sérstaklega grunnskólarnir, standi jafn-
fætis opinberu skólunum hvað varðar framlög,“
sagði hún.
Þorgerður Katrín sagði einnig mikilvægt að
fjármunir verði bundnir við nemendur, sem
stuðli að frjálsu vali nemenda og foreldra á milli
ólíkra skóla „og þá hugsanlega eins og margir
hafa bent á, m.a. bæjarstjórnin í Garðabæ, að
við reynum að rífa niður þessa múra og veggi
sem oft á tíðum eru á milli sveitarfélaganna,
þannig að við getum valið á milli skóla fyrir
börnin okkar líkt og t.d. Hollendingar hafa gert,
en 70% skóla sem reknir eru í Hollandi eru á
vegum einkaaðila,“ sagði Þorgerður.
Menntamálaráðherra fjallaði einnig um hug-
myndir um styttingu námstíma til stúdents-
prófs og sagði að um þessar mundir stæði yfir
mikil undirbúningsvinna vegna styttingar
námstíma til stúdentsprófs. Margir hefðu bent á
að ekki ætti bara að beina sjónum að framhalds-
skólunum, skoða þyrfti allt nám í heild frá leik-
skólanámi, grunnskólann og framhaldsskólann.
„Ég vil taka undir þessar raddir. Ég tel mik-
ilvægt að við skoðum skólagönguna sem eina
heild frá leikskóla að lokum framhaldsskólans
og miðum aðgerðir næstu ára við þá meginsýn
að þetta sé allt ein heild. Stytting námstímans til
stúdentsprófs er einungis einn liður af mörgum
í þessu starfi,“ sagði Þorgerður Katrín.
Þorgerður Katrín minnti á að í landsfund-
arályktun Sjálfstæðisflokksins um tengsl leik-
skóla og grunnskóla sé hvatt til þess
að komið verði á formlegum
tengslum á milli þessara skólastiga.
„Ég tel að sjálfsögðu það vera eitt af
mínum hlutverkum sem mennta-
málaráðherra að skoða vel hvernig
þessum formlegu tengslum geti verið komið á,“
sagði hún.
„Ég spái því að á næstu árum eigum við eftir
að upplifa enn sveigjanlegra skólakerfi, sjálf-
stæðari skóla. Líklega þvert á allar bæjarlínur
og bæjarmörk og mun fjölbreyttara rekstrar-
form þessara skóla en það er í dag. Þessi veru-
leiki kemur til með að skila okkur ánægðari fjöl-
skyldum, betri nemendum og auknum
lífsgæðum út í samfélaginu en til þess þarf
skýra stefnu sem hlúð er að og hana höfum við
sjálfstæðismenn,“ sagði Þorgerður Katrín.
Foreldrar velja skóla og fjármagnið
fylgir nemandanum
Ásdís Halla Bragadóttir, bæjarstjóri í Garða-
bæ, lagði í erindi sínu áherslu á að auka þyrfti
valfrelsi íbúanna til að velja um skóla óháð
hverfamörkum og sveitarfélagamörkum og til
að velja á milli opinberra skóla og einkaskóla,
þar sem fjármagnið fylgdi hverjum nemanda.
„Við þörfnumst ekki múra,“ sagði Ásdís
Halla. Hún sagði að einstaklingarnir ættu að fá
Miklar umræður um breytt rekstrarform skóla og aukinn sveigjanleika í námi á ráðstefnu SUS
Auka þarf valfrelsi
um skóla og nám
Rætt var um einkarekstur skóla og aukinn sveigjanleika í skóla-
starfi á ráðstefnu Sambands ungra sjálfstæðismanna um helgina.
Morgunblaðið/Þorkell
„Ég spái því að
á næstu árum
eigum við eftir
að upplifa enn
sveigjanlegra
skólakerfi,“
segir Þorgerð-
ur Katrín Gunn-
arsdóttir
mennta-
málaráðherra.
jöfn tækifæri til að velja sér opinbera þjónustu
óháð búsetu. Þannig ætti foreldri sem býr t.d. í
Hafnarfirði og starfar í Reykjavík að geta valið
sjálft hvort það vill senda barn sitt í skóla í
Reykjavík. Þetta er mjög einföld leið en það
eina sem þarf að tryggja er að fjármagnið fylgi
nemandanum,“ sagði hún.
Ásdís Halla sagði frábæran árangur hafa
náðst á umliðnum áratug, m.a. með raunveru-
legri samkeppni á háskólastiginu og auknum
sveigjanleika í framhaldsskólanáminu þar sem
hverfaskipting hefur verið afnumin.
Hún sagði að boltinn væri núna hjá sveitar-
félögunum og benti á að nemendur væru í 15 ár
undir verndarvæng sveitarfélaganna áður en
þeir hæfu framhaldsnám. Fjárframlög til allra
skólastiga hefðu aukist mikið frá því sem áður
var og ljóst væri að ekki yrði haldið áfram á
sömu braut. Hið opinbera hefði ekki fjárhags-
lega burði til að auka enn frekar fjárveitingar til
skólanna.
Hún sagði að svarið við þeirri spurningu hvað
hægt væri að gera til að auka gæði náms og
bæta þjónustuna við nemendur væri að auka
frjálsa valmöguleika hvers og eins. Gerði hún
grein fyrir þeim árangri sem náðst hefði í skóla-
málum í Garðabæ t.d. með starfsemi fyrsta
einkarekna grunnskólans í Garðabæ, Barna-
skóla Hjallastefnunnar. „Við höfum verið að
stíga fyrstu skrefin í Garðabæ á undanförnum
misserum. Við tókum t.d. þá ákvörðun fyrir um
þremur árum að fjármagnið fylgdi leikskóla-
nemum. Afleiðingin er sú að einkaaðilar fara að
sýna áhuga á að reka leikskóla í Garðabæ. Á síð-
astliðnum fjórum árum hefur ekkert pláss bæst
við í leikskólum Garðabæjar á vegum sveitarfé-
lagsins. Öll plássin eru á vegum einkaaðila og
þriðjungur leikskólanema er nú í einkaskólum.
Fyrsti einkarekni grunnskólinn, Barnaskóli
Hjallastefnunnar, var tekinn í notkun síðastliðið
sumar og með hverjum nemanda fylgir sama
upphæð og nemendurnir fengju með sér ef þeir
færu í Flataskóla, sem er sá skóli í Garðabæ
sem er rekinn með hagkvæmustum hætti. Við
tókum þá ákvörðun fyrir jólin að þessa reglu
ætluðum við að nota gagnvart öllum einkarekn-
um skólum, hvar sem þeir eru, óháð því hvort
þeir eru utan bæjarfélagsins eða innan. Þannig
fengi t.d. barn sem kýs að fara í Ísaksskóla
sömu upphæð frá Garðabæ og barn sem kýs að
fara í okkar skóla,“ sagði Ásdís Halla.
Sveitarfélögin þurfa að gera skólastigin mun
sveigjanlegri en nú er að mati hennar, til að ná
því markmiði að hver einstaklingur geti nýtt sér
tímann sem best. Auka þarf sveigjanleika innan
leikskóla, á milli leikskóla og grunnskóla, í efstu
bekkjum grunnskóla og framhaldsskóla og
markmiðið ætti að vera að nemendur gætu t.d.
lokið námi 18 eða 19 eða 20 ára eftir því sem
hverjum og einum hentar best.
„Það skiptir langmestu máli að þarfir einstak-
linganna séu hafðir að leiðarljósi en ekki þarfir
kerfisins.
Einstaklingarnir eiga að fá tækifæri til að
njóta menntunar á þeim forsendum sem þeim
hentar best og að þeim líði vel í skólanum,“ sagði
Ásdís Halla.
Einkareknum skólum hefur fækkað
Fram kom í máli Sigríðar Á. Andersen, lög-
fræðings Verslunarráðs Íslands, að innan við tíu
einkaskólar á grunnskólastigi störfuðu á höf-
uðborgarsvæðinu og sagði hún að nemendum
við einkarekna grunnskóla í Reykjavík hefði
fækkað á seinustu árum, enda hafi það verið
stefna borgaryfirvalda að auka ekki umsvif
einkarekinna skóla. Sagði hún einnig nauðsyn-
legt að auka fjölbreytni í kennaranámi. Tölu-
verðar umræður urðu á fundinum um andstöðu
kennarasamtaka við breytt rekstrarform skóla
og að fjölga þyrfti skólum sem önnuðust kenn-
aramenntun hér á landi.
Menntamálaráðherra benti á við umræðurn-
ar að Kennaraháskólinn þyrfti að vísa frá tveim-
ur þriðju allra umsækjenda um skólavist á
hverju ári. „Það er lag til þess að koma með
fleiri kennaraháskóla. Ég held að það sé einfald-
lega tímaspursmál og spái ég því að við eigum
eftir að sjá fjölbreyttara nám á sviði kennara-
náms. Ég held að það sé nauðsynlegt fyrir okk-
ur,“ sagði Þorgerður Katrín.
Magnús Gunnarsson, fyrrv. bæjarstjóri í
Hafnarfirði, sagði við umræður á fundinum að
bæjaryfirvöld í Hjafnarfirði hefðu ótrúlega víða
mætt mótstöðu þegar einkaaðilum var veittur
aðgangur að skólastarfi. Sagði hann kennara-
samtökin einhver forpokuðustu samtök sem
hann hefði kynnst þegar kynna ætti nýjungar.
Ragnheiður Ríkharðsdóttir, bæjarstjóri í
Mosfellsbæ, sagði grundvallaratriði að efla
sjálfstæði skóla og til þess þyrfti að breyta
grunnskólalögunum. Sagðist hún taka undir það
sjónarmið að breyta þyrfti menntun kennara.
„Ég fagna þeirri hugmynd að Háskólinn í
Reykjavík vilji koma inn á það því einokun í
menntun kennara getur aldrei verið af hinu
góða,“ sagði hún.
Miklar umræður urðu um
fjölbreyttari rekstrarform
og aukinn sveigjanleika í
skólakerfinu á ráðstefnu
SUS um menntamál um
helgina. Menntamálaráð-
herra lýsti stuðningi við
aukið valfrelsi foreldra og
nemenda með fjölbreyttara
rekstrarformi skóla. Ómar
Friðriksson fylgdist
með umræðunum.
Fjölga þarf
kennara-
skólum
omfr@mbl.is
FRÉTTIR
10 MÁNUDAGUR 9. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FJÁRHAGSSTAÐA Ísaksskóla var orðin svo
slæm á síðasta ári að engu mátti muna að
skólastarfið yrði lagt niður. Voru stjórn-
endur farnir að skoða möguleika á að selja
húsnæði skólans en skuldir hans námu þá
rúmlega 70 milljónum kr. Þetta kom fram í
erindi Árna Péturs Jónssonar, formanns
skólanefndar Ísaksskóla, á ráðstefnu SUS.
Gagnrýndi hann borgaryfirvöld þar sem
fjárframlög til skólans hefðu engan veginn
staðið undir kostnaðarhækkunum við rekstur
hans.
„Í það stefndi í alvöru að skólanum yrði
lokað ef ekkert yrði að gert. Skólanefndin
var farin að ræða af fullri alvöru að hefja
ekki núverandi skólaár. Þessi staða átti ekki
að koma neinum á óvart, allra síst borgaryf-
irvöldum,“ sagði hann.
Neyddust til að hækka skólagjöld
Fram kom í máli hans að Ísaksskóli hefði
neyðst til að hækka skólagjöldin þegar svona
var komið, sem leiddi til þess að foreldrar
fjölmargra nemenda hefðu tekið börn sín úr
skólanum og nemendum við Ísaksskóla því
fækkað.
Árni Pétur rakti reynsluna af starfsemi Ís-
aksskóla frá stofnun hans 1926 og sagði eng-
an hafa efast um að faglega væri að öllu
skólastarfi staðið og athuganir sýndu að
börnum úr Ísaksskóla farnaðist sérstaklega
vel í námi fram eftir öllum aldri, en í Ísaks-
skóla eru börn á aldrinum 5 til 8 ára.
Þegar skólamál heyrðu undir ríkið hefði
styrkur frá ríkinu til skólans verið með þeim
hætti að ríkið greiddi öll laun kennara við
skólann. Breyting varð á þegar sveitarfélög
tóku við rekstri grunnskólanna og fljótlega
varð Ísaksskóli var við afstöðubreytingu
borgaryfirvalda til hlutverks skólans.
Sagði hann að sú afstöðubreyting hefði síð-
an komið fram í verki 1998 þegar Reykjavík-
urborg breytti samningi sínum við skólann á
þann veg að styrkja skólann með því að
greiða fast framlag með hverjum skólaskyld-
um nemanda. „Framlag þetta var að okkar
mati ákveðið verulega lágt,“ sagði hann.
Kostnaðarliðir skólans fóru vaxandi m.a.
vegna einsetningar grunnskóla en framlag
Reykjavíkurborgar hækkaði mun minna en
sem nam kostnaðarhækkunum og fór því
fljótlega að halla undan fæti í rekstri skólans.
„Skólanefndin ákvað, sem algert neyð-
arúrræði, að hækka skólagjöldin vegna þess
að skólinn var einfaldlega að fara í þrot,“
sagði hann en skólagjöldin hækkuðu um 40%.
Skv. skýrslu starfshóps í maí í fyrra var
bágborin rekstrarstaða skólans slík að hann
átti rétt fyrir vikuútgjöldum. Hækkaði borg-
in síðan framlag til Ísaksskóla á hvern nem-
anda úr 220 þúsundum í 302 þús. á ári. Sagði
hann að talið væri að meðalkostnaður við
nemanda í almenna skólakerfinu í Reykjavík
væri á bilinu 420–450 þúsund kr. á ári. Hér
muni því 120–130 þús. kr. á hvern nemanda
ár hvert. Auk þessa lagði borgin til 50 millj-
ónir kr. til skólans vegna uppsafnaðs vanda.
Mátti engu muna
að Ísaksskóli
kæmist í þrot