Vísir - 12.09.1981, Side 4

Laugardagur 12. september 1981
VÍSIR
Joi: Þaó ma ekki setja mig a hæli.
Loa: Af hverju helduröu. aö þu veröir sendur
a hæli?
J o i: Afþviegerskrytinn. Eger öóruvisi.
Joi: Þu snyrö bara viö ras tim Dori: Ef viö erum sanngjorn, Pabbi: Eg bið ykkur ekki um
ans, Supermann. íaum viö hann til aö skilja aö gera mer þennan greiöa...
þetta.
ÞURFUM VIÐ A
LeikritiB Jói segir frá vangefn-
um dreng og nánustu fjölskyldu
hans: systur og bróöur, þeirra
mökum og föBur Jóa. Jói býr hjá
foreldrum sínum og nýtur góBs af
elsku systur sinnar og hennar
manns. Engir teljandi Þrándar i
Götu, fyrr en atvikin haga þvl
svo, aB Jói þarf aB setjast aB hjá
systur sinni og mági. BæBi f fullri
vinnu, hann listamaBur aB vinna
aB fyrstu einkasýningunni, hún
velmetinn félagsráBgjafi i fullu
starfi.
Jói þarfnast umönnunar, og
annaö þeirra neyBist til aB vera
ætiB heima. BæBi eru metnaöar-
full og vilja njóta þess sem llfiö
hefur aB bjóöa. AndstæBur virBast
ósættanlegar.
Átök fólks í millum
1 velflestum leikrita sinna
dregur Kjartan upp mynd af, aö
þvl er oft viröist, sakleysislegum
ásteytingarsteinum, og magnar
hana svo upp þannig aö úr veröa
hatrammar andstæöur. Og þaö er
ekki úr vegi aB spyrja Kjartan
fyrst, hvers vegna hann leikur sér
á þennan hátt meö andstæöa póla
I verkum slnum.
,,Mér finnst þaö eiginlega sjálf-
gefiö. Þaö er ekki eingöngu þægi-
legast aö stilla upp andstæöum
milli fólks til aB ná þessari
ákveönu leikrænu spennu, heldur
er llka hægt aö segja svo mikiB
meö þessum átökum fólksins,
Meira en væri hægt meö mörgum
oröum. Og til aö fást viB ákveöin
vandamál I leikriti er þetta nær-
tækasta leiöin: aö stilla upp þeim
andstæöu öflum sem fást viB
vandamáliö”.
— HvaB kom til aö þú tókst þér
fyrirhenduraö skrifa leikritiö um
Jóa, vangefinn dreng?
„Þaö veröur nú aö segjast eins
og er, aB Jói sem slikur, sem van-
gefinn drengur, er ekki kveikjan
aö leikritinu”.
.Aktiva'kynslóðin
„Þaö eru þau hjónin, systir
hans og mágur.sem óg haföi upp-
haflega í huga aö skrifa leikrit
um. Þau eru fólk sem hefur mikiö •
umleikis I samfélaginu, bæöi
stefna háttá sinu sviBioghvorugt
þeirra er beinlinis reiBubúiB aö
gefa eftir sinn hlut.”
— A þessi lýsing ekki viö um
stóran hluta fólks f okkar þjóöfé-
lagi?
„ÞaB er nú einmitt þaB, sem ég
haföi i' huga. Þetta er fyrst og
fremst leikrit um „aktívu” kyn-
slóBina, þá kynslóö sem þjónar
undir framleiöslu samfélagsins
og getur ekki sinnt neinu ööru svo
vel sé.”
Hér gri'pur Asdls aBstoBarleik-
stjóri Skúladóttir inn I samræö-
urnar:
„Meöan maöur er ungur,
inn á æfingu á Jóa -eftir Kjartan Ragnarsson s
Það er ekki ofsögum sagt, að islenskir leikhúsáhorfendur biði ávallt
spenntir, þegar von er á nýju, isiensku leikriti. Og varla er ofmælt heldur,
að spenningurinn er ivið meiri, þegar Kjartan Ragnarsson á i hlut — að öðr-
um höfundum óiöstuðum, hefur hann skilað hverju verkinu á fætur öðru,
hverju öðru betra, að þvi er fróðir menn segja, og verk hans njóta lýðhylli.
Enn er talað um frumraun Kjartans: Saumastofuna og áhugafélög leika
hana viða um land og allar götur siðan hefur Kjartan setið við skriftir, auk
alis annars. Týnda teskeiðin, Blessað barnalán, Ofvitinn, Peysufatadagur-
inn. Og nú er enn eitt leikrit að lita sviðsins ljós eftir Kjartan: Jól. Jói
verður frumsýndur i kvöld hjá Leikfélagi Reykjavikur i leikstjórn höfund-
ar, en Ásdis Skúladóttir, leikari og ieikstjóri, hefur stýrt æfingum á loka-
sprettinum. Kjartan hefur nefniiega verið i Finnlandi að stýra Barnaláninu
sinu ásamt Borgari Garðarssyni, en blm. Visis hitti hann og nokkra fleiri
aðstandendur Jóa á æfingu i vikunni.
hraustur og i fullu f jöri, þá geng-
ur tilveran eins og vera ber. En
svo bjátar eitthvaöá, annaö kem-
urupp á teninginn, og þá hrynur
tilveran.”
Hinir minni máttar
„Þannig er þaö t.d. meö börn-1
in”, segir Kjartan. „Þau eru
minnimáttar, þau verBa aö
treysta á fullorBna fólkiö sér til
bjargar, rétt eins og Jdi, en um
leiö og hinir „aktivu”, þeir sem
eru I fullu fjöri, þurfa aB hafa af-
skipti af þeim sem eru minni
máttar.þá veröur úr þvl eitt alls-
herjar vandamál”.
— Þiö taliö hér um börnin.
Heföi þá ekki veriö nærtækara aö
skrifa leikrit, þar sem börn hefBu
komiö i Jóa staö?
„Þegar talaö er um minni
mdttar í samfélaginu I þessu
samhengi, þá dettur llklega flest-
um börnin I hug,” svarar Kjart-
an. „En ég gat fjallaö um miklu
meira meö þvl aö hafa Jóa. Hann
er dramatisk stærö I okkar þjóö-
félagi, vandamál, sem er meira
brennandi, en samt állka mikiö
og bömin fjötur um fót þvl fdlki
sem telst til vinnukynsldöarinnar.
Og til þess aB geta búiB til leikrit
um þá kynslóB fannst mér á allan
hátt heppilegra aB notast viö jaB-
artilfelli, vandamál sem er ekki
of algengt, til aö sýna hvaö um
væri aB tefla”.
Hjónabandið
Um tfma a.m.k. virBist hjóna-
bandiö I leiknum ramba tæpt á
gjdrbarminum. Siguröur Karls-
son og Hanna María Karlsdóttir,
(Nei, þau eru ekki systkin ) leika
hjdnin, Dóra og Lóu, en hún er
systirjóa. Og hvers vegna eru
hjónabandsslit yfirvofandi?
„Vandamáliö er Jdi”, segir
Hanna Maria. „Jói dvelur á
heimili þeirra, og hann þarfnast
þaö mikillar umhyggju, aö þaö er
nauösynlegt aB þau skipti degin-
umá millisIn.Hún fórnarhálfum
degi af sínu félagsráögjafastarfi,
og hann styttir sinn vinnutima aö
sa.ma skapi”.
— Þetta eru þá kannski megin-
andstæöur verksins: verkaskipt-
ingin á heimilinu. En má ekki
ætla aö þau hjón heföu samt deilt
grimmt, þóttenginn Jóiheföi ver-
iö?
Heyrir öðru leikriti til
Siguröur veröur fyrir svörum :
„Ég held aö þaö sé nú ekkert i
verkinu sem segi, aB hjónabandiB
gæti ekki veriö ágætt, ef Jtíi kæmi
ekki til. Þaö sem viö sjáum hins
vegar i verkinu er aöeins hvernig
þau lenda f og bregöast viB þessu
vandamáli”.
„Þessi hjón”, segir Marla
„ræöa opinskátt um sln vanda-
mál”.
„En þaö má kannski hugsa sér«
aö þau myndu veröa sér úti um
eitthvert annaö vandamál, ef
þetta kæmi ekki til”, bætir Sig-
uröur viö um leiB og hann býst til
aö fara. Og bætir viö: „En þaö
heyrir bara ööru leikriti til, þaö
kemur þessu ekkert viB”.
Og Jói er þar meö oröin staB-
reynd, sem persónur leiksins fá
ekki umflúiB,,,vandamáliö”,sem
verkiö snýst um. Og vikjum þá
aBeinsaö Jóa.Hann ervangefinn,
en þó ekki meira en svo, aö hann
getur stundaB vinnu.
Jói og Súpermann
Jói er leikinn af Jóhanni Sig-
urössyni, sem er nýliöi á fjölun-
um og þreytir nú frumraun slna I
Iönó. Og hvernig gekk honum aö
tileinka sér Jóa? AB samsama sig
persónunni?
„Þaö var nú misjafnt,” segir
hann. „Sumtlá beturopiB fyriren
annaö, eins og gerist og gengur.
Þaö var ýmislegt, sem maöur
kom þannig fyrr auga á en annaö
ihlutverkinu eins og þaB er skrif-
aö.”
— Jói er i nokkur skipti einn á
sviöinu meö Súpermann. Slepp-
um þviab ræöa um Súpermann og
Áslds Skúladóttir.
Texti:
Jakob S.
Jónsson
Myndir:
Gunnar V.
Andrésson
látum áhorfendum eftir aö brjóta
heilann um hann, og vfkjum aö
Jóa þess i staö: Er Súpermann
imyndun eöa raunveruleiki?
„Hann er náttúrulega Imynd-
un”, svarar Guömundur. „Hugs-
anagangur fólks eins og Jóa hlýt-
ur aB vera talsvert ööruvisi en
þeirra sem sagöir eru vera
„normaP’. En svo er auðvitaö
hitt, aö dagdraumar fólks hljóta
aö vera því raunveruleiki, a.m.k.
meðan á þeim stendur”.
Sterkasti maður i heimi
Kjartan höfundur hefur sitt aö
segja um dagdraumana hans
Jóa:
„„Súpermann er dagdraumur.
En Jói er aö ákveönu leyti bara
barn, og eins og tltt er um börn
hefur hann ekki fullt vald yfir sin-
um dagdraumum. Það kemur t.d.
fram f oröaskiptum þeirra um
styrkleikann: „Hver er sterkasti
maöur I heimi?” spyr Súper-
mann, og Jói spyr á móti: „Er
þaö ekki ég?”. Þá svarar SUper-
mann: „ÞU ert bara sterkari,
þegar þú færð aö ráöa leiknum”.
Þetta”, bætir Kjartan viö, ,,held
ég aö segi sitt”.
— Ef viö vikjum aöeins aö
leiknum I framhjáhlaupi: Er ekki
erfittaöná þessum skiptum milli
Imyndunar og raunveruleika I
leiknum, Jóhann?
„Þaö er geróllk stemmning
sem rikir f þessum tveimur heim-
um, og þaö þarf gertílíka tilfinn-
-ingu til aö koma þvi yfir, sem
segja þarf. En við reyndum aö
marka skýrt þaö bil, sem þarna
er á milli.
Jói hefur tileinkaö sér mjög
ákveöiö viðmót eöa'fas I sam-
skiptum slnum viö annað fólk,
sem hjálpar honum áleiöis”.
Umhverfi Jóa
Elfa Glsladóttir, sem einnig er
nýliði á fjöiunum I Iðnó, leikur
mágkonu Jóa, Maggý. í einu atr-
iöi leiksins eru þau saman ein a
sviöinu.ogþaömá e.t.v.segja, aö
I þvi atriði birtist einna skýrast
vandamal Jóa gagnvartumhverfi
slnu, en Maggý er tiltölulega ný I
fjölskyldunni og þekkir ekki Jóa