Vísir - 12.09.1981, Blaðsíða 20

20
Laugardagur 12. september 1981

VISIR
Boðin komu of seint
Þá var svo mikil jaröanauö hér
i hreppnum aö hann fékk hvergi
ábýlisjörö, nema aö hann var hér
á tveim grasbýlum eftir þaö. Þau
voru hérna i fimm ár samtals.
Síöast flutti hann I eitt af
húsupum hérna niöri viö sjóinn,
sem heitir Melstaöur, og var þar í
tvö ár. Þá var þaö hús boöiö til
sölu. Hann haföi, sem leigjandi,
forkaupsrétt, en treysti sér ekki I
kaupin.
En svo kom orösending frá
Gisla bónda á Fifustööum um aö
honum væri óhætt aö ráöast I
kaupin, þvi hann mundi lána
honum þaö sem hann þurfti aö
snara út. Valdimar reri hjá Gisla.
En orösendingin kom hálftima of
seint, og hann flutti aftur noröur i
Djúp, fyrst i Hnifsdal og svo til
Isafjaröar. Heföi hann setiö hér
um kyrrt, þá er alveg óvist hver
heföi oröiö ævi þeirra systkina,
barna hans.
Siöast gerist þaö, aö faöir minn
ákveöur aö fara I kennaranám og
gerist kennari. Svo viö ákveönar
aöstæöur I ákveönu þorpi fer hann
úti verkalýösmálin og þaöan úti
stjórnmál. Hann haföi aldrei
ætlaö sér annaö en aö vera
kennari og ef til vill skólastjóri og
skólamaöur.
Svo þegar langt er liöiö á hans
ævi, þá vill svo til aö þessi
hreppur, sem hann haföi alist upp
i, i fimm ár, kannski mestu
mótunarárin, aö hann er hérum-
bil allur á lausu, allar jaröir aö
leggjast I eyöi. Þá tekur hann
þessa jörö á leigu.”
Ættgeng stjórnmál
— Eru stjórnmálin ættgengt
áhugamál, eöa sjúkdómur eöa
hvaö viö eigum aö kalla þaö?
„Nei, ég hef mjög mikinn
áhuga á stjórnmálum og ég hugsa
aö þaö sé uppistaöan I minum
áhugaefnum. Ég les til dæmis
sögu, heimspeki og slikt, útfrá
pólitiskum áhuga.”
— Tekuröu þátt I stjórnmálum
sveitarinnar?
,,Já, viö gerum þaö nú eigin-
lega allir. Þaö eru óbundnar
kosningar hér og þeir sem veröa
fyrir valinu veröa aö taka aö sér
verkefnin.
— Hefuröu oröiö fyrir valinu?
„Já, ég var kosinn i hrepps-
nefnd i slöustu kosningum og
siöan kosinn oddviti i hrepps-
nefndinni.”
Hvi skyldi ég
ekki teikna hús
ef ég get það?
Viö vikjum ögn aö hinni tækni-
legu hliö búskaparins og hvernig
Ólafur bóndi var undir þaö búinn
aö takast á viö vélmenninguna.
Slikan undirbúning haföi hann
ekki, utan þaö sem unglingur 1
sveit kynntist á hans uppvaxtar-
árum. Þá var önnur tiö og önnur
tækni I notkun, en þó ekki meö
öllu gagnslaus undirbúningur
undir nútimatæknina. En Ólafi
þykir illa staöiö aö menntun
manna nú til dags, aö handtök til
almennra verka eru ekki kennd.
„Ég held þvi til dæmis fram, aö
hluti af, viö skulum segja, eölis-
fræöi og efnafræöi kennslu, ætti
aö vera aö láta alla nemendur,
bæöi stráka og stelpur taka 1
sundur einföldustu vélar og læra
lögmál fræöanna útfrá þvi hvaö
gerist i þessu tæki, ef ég geri
þetta eöa hitt.”
—Færi þaö ekki i bága viö lög
verndaöan rétt faglæröra manna
til aö gera viö alla skapaöa hluti?
„Þaö getur vel veriö, en á aö
vera nokkur slikur lögverndaöur
réttur? Ég held ekki. Ég held aö
eigi aö þjálfa alla uppi aö geta
bjargaö sér sjálfir. Viö skulum
taka dæmi. Arkitektar eru alltaf
aö rifast yfir þvf aö fleiri fái aö
teikna hús heldur en þeir. Mér
finnst eiginlega sjálfsagt aö allir
fái aö teikna hús, eins og þeim
sýnist. En þaö er þá hlutverk
bygginganefnda aö skera úr um
þaö, hvort teikningin sé hæf til aö
byggja hús eftir henni. Ef ég get
teiknaö hús, án þess aö hafa arki-
tektsréttindi, af hverju má ég þá
ekki teikna þaö?”
Innreið tækninnar
— Lituröu öll störf sömu
augum? Ef þú treystir þér til aö
skera upp mann, hvers vegna
skyldir þú þá ekki skera hann
upp?
„Já, ef sjúklingurinn er fús til
aö láta mig skera sig upp — og
aöstandendur hans, skulum viö
segja hvers vegna skyldi ég þá
ekki skera hann upp?
Tökum innreiö tækninnar á
þetta land til dæmis. Þegar fyrstu
bátavélarnar koma hér 1904, þá
er hér ekki nokkur maöur, sem
kann til nokkurs hlutar. Menn
settust bara niöur og lásu sér til
og aörir fylgdust meö, og áður en
viö vissum af, vorum viö búnir aö
vélvæöa allan flotann. Sama er aö
segja um fyrstu rafvirkjunina.
Menn eins og Bjarni I Hólmi og
þessir snillingar þarna i Skafta-
fellssýslunum, þeir náöu sér i
danska bæklinga, fóru sjálfir aö
smiöa hlutina og fóru svo aö setja
upp rafstöövar hingað og þangaö
um allt landiö.”
Fótfestulausir
menn og fatlaðir
— Er eftirsjón aö þeim tima?
„Ég held að þaö sé eftirsjón aö
þeim tima, vegna þess aö maöur
sem er þrengdur svo strax I upp-
hafi aö hann passar ekki nema
inni eitthvaö ákveöiö starf, hann
missir eiginlega alla fótfestu I
lifinu ef þróunin eöa eitthvaö
annaö veröur til þess aö taka
þetta starf frá honum. Að minu
áliti er sá maöur eiginlega fatl-
aöur. Hann er geröur fatlaöur af
þjóöfélaginu.”
— Er þá meiri hlutinn af
fslendingum fatlaöir i þessum
skilningi?
„Þaö er aö minnsta kosti unniö
aö þvi aö þrengja sviöiö, bæöi at-
hafnasviö og þaö sviö sem ein-
staklingurinn getur fundiö full-
nægju á. Ég held aö fæstum dugi -
aö vinna eitt þröngt starf alla
ævina. Menn eiga aö geta leitaö á
mismunandi miö. Ahugamálin
breytast og þroski manns, eftir
þvi sem árunum fjölgar. Hvers
vegna eiga menn þá ekki aö geta
leitaö inná ný sviö, nema meö
einhverjum óskapa harmkvæl-
um. Aö þurfa til dæmis aö hafa
fjögra ára nám aö baki, til þess aö
fá aö greiða náunganum eöa
klippa hann.”
Að geta verið
allt mögulegt
— Ertu aö brjótast undan þvi
sviöi, sem þér var útmarkaö,
hérna?
„Já, ég hef alltaf haft áhuga á
aö vera bóndi, vegna þess aö ég
tel þaö vera siöasta sviöiö, sem
býöur einstaklingnum uppá þetta
svigrúm, aö geta eiginlega veriö
allt mögulegt. Og maöur veröur
aö lieyja sér þekkingar á talsvert
mörgum sviöum, til þess aö geta
veriö sæmilegur bóndi. Þaö er
ekki nóg aö kunna bara á vélar, i
nútimabúskap verða menn lika
aö hafa ákveöna liffræöilega
þekkingu og þar á meöal á efna-
fræöi. Menn veröa aö gera sér
grein fyrir hvaö er aö gerast á
öllum sviöum, i jaröveginum, I
skepnunum og svo framvegis, ef
mönnum á aö búnast sæmilega.”
— Attu von á aö þú eigir eftir aö
láta til þin taka á viöari vettvangi
I þjóömálum, heldur en þú hefur
gert fram aö þessu?
„Nei, ég held aö ég hafi enga
köllun til þess.”
— Helduröu aö hún eigi eftir aö
koma?
„Ég veit þaö ekki, ég er svo
upptekinn viö þaö sem ég þarf aö
gera hér á þessu athafnasviði, -
sem ég hef valiö mér, aö ég held
og muni ekki hafa neina löngum
til þess aö fara aftur yfir á allt
annaö sviö.
Metnaðurinn er eini
hæfileiki sumra
stjórnmálamanna
— Ef grannar þinir og félagar
þrýstu fast á þig aö sinna ykkar
sameiginlegu málum á vettvangi
„Mér er sagt aö svona fari fyrir
Matthiasi Jóhannesen”.
„Aörir en þeir, sem olnboga sér
rúm meö kjafti og klóm, komast
ekki áfram f pólitik".
„Ég trúöi einlæglega aö menn
meintu slagoröin: bætt kjör hinna
lægst launuðu".
„Ég hef heimt mina Paradis”
þjóömála, mundir þú láta undan?
„Ég held aö, hlutirnir gerist
ekki þannig hér á landi. Annaö-
hvort telja menn sig hafa
einhverja köllun til þess aö leita
eftir völdum og áhrifastööum og
hella sér I þann slag, og ég held aö
þaö komist ekki aörir áfram I
pólitikinni en þeir sem eru reiöu-
búnir til þess aö olnboga sér rúm
meö kjafti og klóm.”
— Er þaö hæfileiki númer eitt,
sem til þarf til aö vera stjórn-
málamaöur?
„Þaö er ég ekki aö segja, enda
segi ég ekki aö viö fáum endilega
hæfustu stjórnmálamennina til
forustu. Mér sýnist að I nútim-
anum sé metnaöurinn þaö eina,
sem sumir þessara manna hafa
til brunns aö bera.”
Of marga ber af leið
— Er þá oröin þörf á aö koma á
einhverju ööru formi til aö velja
menn til forustu?
„Já. En ég held aö þú rekir þig
á þaö viöa, og þú sérö það nokkuö
oft koma fram i fjölmiölum, aö
þeir menn, sem aö sumu leyti eru
hæfari til þess aö taka aö sér
stjórn ákveðinna mála eöa viö-
fangsefna, aö þeim óar viö þess-
um tima, sem þarf aö fara i aö
slást fyrir þvi sem þarf aö komast
á til aö þeirra áhrifa fari aö gæta.
Svo er þvi ekki að leyna, aö i
þessum pólitisku átökum ber ef-
laust marga menn af þeirri leiö,
sem þeir upphaflega mörkuöu
sér. Menn byrja kannski þátttöku
i þessu sem einlægir hugsjóna-'
menn, en tapa áttum i slagnum.
Og þegar þeir loks komast upp I
þá stööu, sem þeir gætu fariö aö
beita áhrifum sinum á, þá eru
þetta útbrunnin kerti. Þá er þeim
nóg aö klæöa stööuna og hafast
ekki aö.”
Þreytandi blabla og
f jölmiðlakjaftæði
— Varstu oröinn þreyttur á aö
hrærast innan um þessi kerfi fyrir
sunnan? Ertu i skjóli hérna?
Já. Já, ég var þaö. Ég var
oröinn þreyttur á öllu þessu
biablabla, öllu þessu kjaftæöi,
sem er I kringum alla hluti,
fundum, ráðstefnum, fjölmiöla-
kjaftæöi sem aldrei kemur þó
neitt útúr, aldrei er fylgt eftir.
Mér finnst vera oröiö alltof mikiö
af blaöurskjóöum, sem vasast
uppi i skjóli þess aö hér er lýö-
ræöi, málin þurfi aö ræöa og svo
framvegis. En svo er aldrei gert
annaö en aö ræöa, málin aldrei
leidd til neinnar niöurstööu. Og
þaö er kannski þjóöarlöstur
Islendinga, aö þó að málin séu
leyst, þá er haldið áfram aö rifast
um þau eins og ekkert hafi gerst.
Menn eru ennþá aö rifast um þaö
hvort hafi verið rétt aö byggja ál-
verksmiöjuna. Menn eru ennþá
aö rifast um hvort þaö hafi verið
rétt aö ganga I NATO, eöa hvort
viö höfum verið blekktir i þaö,
Eina spurningin sem gæti átt rétt
á sér I sambandi við þaö er hvort
viö ættum aö ganga úr NATO. Og
þá veröum viö aö gera okkur
grein fyrir hvaöa afleiöingar þaö
heföi fyrir okkur ef viö gengjum
úr NATO.”
— Eigum viö aö ganga úr
NATO?
„Þótt viö ætluöum okkur ekki
annaö en aö veröa algjörlega
hlutlaus þjóö, þá dettur mér ekki i
hug aö halda aö þaö yröi tekið
þannig af nágrannaþjóöunum i
kringum okkur.
Fjandskaparaðgerðir
Þvi aö þaö, aö ganga úr
ákveönu bandalagi, raska þvi
jafnvægi, sem menn teldu sig
hafa skapað. Þaö hlyti aö leggjast
út sem fjandskaparaðgerö, hvort
sem hugarfar okkar væri þannig
eöa ekki. Þaö gæti mjög hæglega
komiö niöur á okkar mörkuöum
og aöstööu á mörkuöum.
— Úrsögn þin úr þessu sam-
félagi þessara blaörara þarna
fyrir sunnan, var þaö fjand-
skaparaögerö?
„Ég held aö blaöriö sé nú ekki’
bundiö viö vinstri hópana.”
— Ég átti ekki viö úrsögn þina
úr Alþýðubandalaginu, heldur aö
þú yfirgafst stjórnmálavafstriö
og fluttir hingaö?
„Vissulega þýddi þaö þaö, aö ég
gaf eiginlega upp alla von um aö
maöur gæti nokkru breytt meö
þvi til dæmis aö öðlast meiri
áhrif.
öll þjóöfélagsþróun á Vestur-
löndum finnst mér hafa einkennst
af svokallaöri útfærslu lýöræöis-
ins, sem hefur I rauninni ekki
breytt neinu verulegu, ööru en aö
þaö er miklu, miklu meira blaöur.
Kjaftæöi og þvaöur, sem okkur
kemur ekkert viö. Endalaus yfir-
hellingur úr fjölmiðlum.
Meiningarlaus
slagorð
Meöal fjölmiöla tel ég þá þær
stéttir manna, sem hafa aö viö-
fangsefni aö búa til fréttir og alls-
konar ráöstefnur, og vesen, sem 1
rauninni kemur ekkert útúr.
Og til aö taka eitt dæmi úr
raunveruleikanum þá get ég sagt
aö þegar ég byrjaöi i Alþýöusam
bandinu 1971, þá trúöi ég þvi ein-
læglega aö þaö ætti aö taka þaö
verkefni alvarlegum tökum, aö
þoka heldur i jafnréttisátt i
launum og menn meintu þetta
fræga slagorö um „bætt kjör
hinna lægst launuöu.” En þegar
ég var búinn aö starfa þar i
nokkur ár, þá sýndu tölur þaö
óyggjandi aö þróunin var öll
heldur á hinn veginn. Ég held, aö
þegar til kastanna kom, þá vildu
menn engu breyta.
Þeir lægst launuðu ná aldrei
neinu fram, i hlutfalli viö aöra
hópa þjóðfélagsins, fyrr en menn
gera sér grein fyrir þeirri spurn-
ingu, eru launahlutföllin rétt i
dag? og breyta þá samkvæmt þvi.
Eöa, ef þau eru ekki rétt, hvernig
ætliö þiö þá aö vinna aö þvi aö
breyta þeim? Þetta hafa alþýðu-
samtökin gersamlega neitaö að
horfast i augu viö.”
Lykill að vanda-
málum tilverunnar
— Hvaö réöi vali þinu á náms-
efni, þegar þú valdir hagfræöina
og haföir þú þá ekki gert þér grein
fyrir löngun þinni til aö fást viö
þaö sem þú gerir núna?
Jújú, ég haföi alltaf gert þaö,
enda haföi ég aldrei hugsaö mér
aö veröa embættismaöur, á neinn
hátt. Ég hef frá þvi ég man eftir
mér, spekúlerað i lifinu og til-
verunni. A sinum tima tók maöur
trú á aö efnahagslifið væri undir-
rót alls I þjóöfélaginu, marxiska
trú, sem sagt á aö efnahagsmálin
væru afgerandi um framvindu
þjóðfélagsins. Ég vildi bara
reyna aö ná tökum á aö skilgreina
þessi lögmál.
Hinsvegar sannfæröist ég um
þaö, þegar frá leiö aö Marxism-
inn er eins og önnur spekikerfi,
tilgáta en ekki visindi.”
— Er þaö yfirleitt svo um flest-
ar stjórnmálastefnur eöa kerfi?
„Já, ég held aö öll heimspeki-
og trúarbragöakerfi — og
marxisminn fellur auövitaö undir
þaö — og pólitisk kerfi, ef þau eru
nokkuö annað en angi af heim-
spekikerfum eöa trúarbragöa-
kerfum, þetta er kannski allt þaö
sama, aö þetta eru engin óbrigöul
visindi á borö viö þyngdarlög-
máliö eöa afstæöiskenninguna
eða eitthvaö slikt.
En þetta geta veriö ágætar
vinnutilgátur, sem settar eru
fram til þess aö glöggva skilning
manna á vissum sviöum, meöan
menn taka þær ekki alvarlegar en
svo aö þeir fari ekki aö trúa þvi aö
þeir hafi fengið lykil aö öllum
vandamálum tilverunnar.”
Paradísarheimt
— Hefur þú, Olafur Hannibals-
son, heimt þina Paradis?
„Paradis. Já, ég held aö ég
megi segja þaö. Siðan ég komst til
vits og ára hef ég lagt svipaöan
skilning I lifiö, eins og mér viröist
Laxness vera aö lýsa meö þessari
för Steinars I Steinahliöum. Aö
ménn fara langt yfir skammt og
leita þess, sem er heima. En þar
fyrir veröur leitin aö eiga sér
staö. Steinar heföi sennilega
aldrei oröiö hamingjusamur meö
þvi aö vera heima og hlynna aö
garöbroti alla tið, hann þurfti aö
fara alla leiö til Utha til þess aö
vita hvar Paradis var.
Já, ég hef heimt mina Paradis.
—SV
Texti og
myndir:
Sigurjón
Valdimarsson