Vísir - 12.09.1981, Blaðsíða 9

Laugardagur 12. september 1981
\Y\
VI *
VISIR
9
Um SlS-valdid
oo sættirnar
Morgunblaöið hefur gert mik-
ið veður út af fyrirhuguðum
kaupum Sambands islenskra
samvinnufélaga á fiskvinnslu-
og útgerðarfyrirtækinu Freyja
á Suðureyri. Blaðið hefur fléttað
kaupunum saman við rekstrar-
erfiðleika iðnverksmiðjanna á
Akureyri og hjálparbeiðni SÍS
forstjóranna til rikissjóðs vegna
ástandsins þar nyrðra.
Nú breytir það auðvitað engu
um rekstrarerfiðleika iðnaðar-
ins, hvorki hjá SÍS né öðrum,
þótt fiskvinnsluhús séu keypt
eða seld og fullljóst, að staða
iðnaðarins, sem útflutningsat-
vinnugreinar, veröur ekki leyst
nema með meiriháttar
aðgerðum til lengri tima. Út frá
þessum sjónarhóli eru viðræður
um kaup SIS á Freyju á Suður-
eyri sjálfstætt mál og iðnaðar-
vandanum óviðkomandi.
Hitt er rétt hjá Morgun-
blaðinu, að það vekur athygli,
að SÍS hafi bolmagn til um-
fangsmikillar fjárfestingar, á
sama tima og það verður fyrir
svo alvarlegu áfalli og gifurlegu
tapi i iðnaðardeild sinni. Það
vekur athygli, þegar þær skýr-
ingar eru gefnar, að fjármagnið
sé fengið úr „sérstökum sjóð-
um”. Samband islenskra sam-
vinnufélaga getur ekki kvartað
undan fjármagnsleysi, eða
óskað eftir fjárhagsaðstoð frá
hinu opinbera, meðan sjóöir
fyrirtækisins eru svo digrir, að
þeir standa undir meiriháttar
fjárfestingum.
Stugguraf SIS
En þótt Morgunblaðið gerist
ákaft i umfjöllun sinni um
málefni SÍS, er þar i sjálfu sér
fátt ofsagt. Alltof lengi hefur
Sambandið notið friðhelgi á
opinberum vettvangi. Alltof
lengi hefur veriö þagaö yfir
þeirri ósvifnu, en ráðnu stefnu
SIS aö sölsa undir sig atvinnu-
starfsemi og eignir um land allt.
Þeir sem unna frjálsum at-
vinnurekstri, heiðarlegri sam-
keppni og dugmiklu einkafram-
taki hafa átt erfitt með að sætta
sig við þá ójöfnu aðstöðu sem
einkarekstur hefur búið við
gagnvart samvinnurekstrinum.
Almenningur, einkum út á
landsbyggðinni hefur undrast
þá fjármagnsfyrirgreiðslu, sem
Sambandið og kaupfélögin
virðast hafa aðgang að i gegn-
um banka og opinberar stofn-
anir. Það vekur athygli, þegar
dreifbýlið er heimsótt, að sjálf-
stæðu dugmiklu fólki stendur
stuggur af SIS valdinu, ofur-
valdi þess og kaupfélaganna.
Sjálfstæðismenn I dreifbýlinu
lita nánast á það sem sjálf-
stæðisbaráttu að sporna gegn
þessu sterka valdi. Yfirráð yfir
atvinnutækjum, fjármagni,
landbúnaðarsamtökum, sveita-
stjórnum, öll á sömu hendi, hafa
ekki veriö til farsældar fyrir
byggðarlögin.
Harðsvírað f jármálavald
Nú er það gott og blessaö,
þegar aðstandendur og stjórn-
endur SIS hafa metnað fyrir
hönd sins fyrirtækis og vilja veg
þess sem mestan. En oft og
tiðum sýnist samvinnuhreyf-
ingin hafa misst sjónar á
tilgangi sinum, og haga sér eins
og harðsvirað fjármálavald,
girugt og fégráðugt. SIS,
kaupfélögin og dótturfyrirtækin
öll eru fyrir löngu orðin var-
hugaverður auðhringur á is-
lenskan mælikvarða.
Sambandinu hefur verið
stjórnað af dugmiklum forstjór-
um, sem vilja veg fyrirtækisins
sem mestan. En styrkur SIS
liggur þó fyrst og fremst i hinni
pólitisku valdastööu, sem er
einstæð aö þvi leyti að fyr-
irtækið hefur á sinum snærum
sérstakan stjórnmálaflokk.
Framsóknarflokkurinn hefur
komiö sér vel fyrir i stjórnkerf-
inu, á tiðum sæti i rikisstjórn og
stendur dyggan vörð um hags-
muni SIS i stóru sem smáu.
Meöan aðrir stjórnmálaflokk-
ar leiöa Framsókn til valda, æ
ofan i æ, getur enginn búist við
þvi, að SÍS-veldið hnigni. Þvert
á móti er gengið á lagiö, þurrk-
uð upp öll samkeppni og
byggðalög og fyrirtæki lögð
undir Sambandið i skjóli dular-
fullra „sérsjóða”.
Og fólkiö i landinu — það situr
uppi með sláturhús SIS, stór-
verslun kaupfélagsins, f jarstýrð
fiskvinnsluhús og náðarsam-
lega fyrirgreiðslu i útibúi Sam-
ri£stjórnar
pistill
Ellert B..Schram
ritstióri ikrílar

vinnubankans. Kaupfélags-
stjórinn er sjálfsagt orðinn odd-
viti, ef þá ekki fréttaspyrill i út-
varpinu, þegar mikiö liggur við!
Hagnýtar rannsóknir
Rannsóknarráð hélt fróðlegan
fund i vikunni, um stefnu i
visinda- og tæknimálum.
Rannsóknarstörf eiga erfitt
uppdráttar að þvi er fjárveit-
ingar varðar, enda þarf mikla
þolinmæði og drjúgan skammt
af þrautseigju til að biða eftir
árangri af rannsóknarstörfúm
og visindalegum athugunum.
Bráðlæti stjórnmálamannsins
gerir það að verkum, að
rannsóknir eiga undir högg að
sækja, einkum ef þær eru svo-
kallaöar undirstöðurannsóknir.
Visindamenn hafa lengi viljað
skilgreina rannsóknir sinar,
annars vegar sem undirstöðu-
rannsóknir og hinsvegar hag-
nýtar rannsóknir. Fyrir venju-
legan leikmann er erfitt að géra
þar greinarmun á, þvi allar
rannsóknir hljóta að hafa hag-
nýtt gildi, fyrr eöa siðar. Auð-
vitað leiöa þær ekki allar til
jákvæðrar niöurstöðu, en hag-
nýtið er þá meðal annars fólgið i
þvi, að útiloka og beina at-
hyglinni frá einni leið yfir á
aðra.
Ekkert tæki, jafnvel ekki ein-
földustu handbrögð eru sjálf-
sögð, nema vegna þess að vis-
indamenn eða kunnáttumenn
hafa rannsakað, uppgötvað og
sannreynt ágæti aðferðarinnar.
Ekkert kemur af sjálfu sér,
þegar tækni er annarsvegar.
Stóriðjuskattur
Fjármagnsskortur hefur
staðið rannsóknum á Isiandi
fyrir þrifum. A ráðstefnu
Rannsóknarráðsins var at-
hyglisvert að sjá linurit og töfl-
ur, sem gefa til kynna, að um
90% alls fjármagns sem til
rannsókna rennur kemur frá
hinu opinbera, en litið sem ekk-
ert frá einkaaðilum. Þetta er
ólikt þvi, sem gerist annars-
staðar, þar sem einkaaðilar
styðja og efla rannsóknarstarf-
semi meö ráöum og dáð. öll
stórfyrirtæki hafa t.d.
rannsóknarstofur á sinum veg-
um.
Auk almenns skilningsleysis
hér á landi, er hægt aö kenna
slæmri fjárhagsstöðu einkafyr-
irtækja á tslandi um litið fram-
lag af þeirra hálfu til
rannsóknastarfsemi. Jónas
Haralz benti á, að meðan sú
stefna væri ráðandi á tslandi, aö
fyrirtæki mættu ekki skila
hagnaði, sfð aröur væri af hinu
illa, þá væri ekki viö þvi aö
búast að atvinnulífiö gæti lagt
stóran skerf af mörkum, jafnvel
þótt fullur skilningur væri á
mikilvægi rannsókna.
A ráðstefnunni voru menn þó
bjartsýnir á að betri timar væru
framundan og sett var fram sú
hugmynd, að á móti hverju
framlagi frá atvinnulifinu eða
einkaaöilum, kæmi jafn stórt
framlag frá rikinu. Ennfremur
skutu sérfræðingar OECD fram
hugmynd um stóriöjuskatt, sem
rynni beint til rannsókna- og
visindastarfa. Undir þessar
tillögur var tekið af ráðherrum,
sem mættu á ráðstefnuna.
Ingvar Gislason sat lengi i
Rannsóknarráði, Steingrimur
Hermannsson var fram-
kvæmdastjóriráösins um árabil
og Hjörleifur Guttormsson hef-
ur sjálfur unnið að visindaleg-
um rannsóknum. Ahugamenn
um rannsóknir i þágu atvinnu-
lifsins mega þvi reikna með
góðum stuðningi af hálfu rikis-
valdsins.
Þeir fara sjálfir
Það hefur ekki fariö framhjá
neinum, að forysta Sjálfstæðis-
flokksins hefur setið á svoköll-
uöum sáttafundum aö undan-
förnu. Fyrir hinn almenna sjálf-
stæöismann eru það góö tlöindi,
ef forystumennirnir tala saman
og er það raunar ekki vonum
fyrr. Orðeru til alls fyrst. Engin
lausn er i þvi fólgin, að blása sig
út yfir svikara og sökudólga
árum saman og hóta brott-
rekstrum og bönnum i tima og
ótima. Sjálfstæðisflokkurinn er i
eöli sinu margbrotinn og
viðfemur flokkur og meðan
hann neglir ekki stefnu sina
niður og setur menn i flokkslega
spennitreyju eftir niöurnjörvuð-
um forskriftum, þá verður
flokkurinn að búast við og
viöurkenna svigrúm og fram-
hjáhlaup. Flokkur sem boöar
frelsi einstaklingsins, getur ekki
sett þv* frelsi svo fastar skorður
i innra starfi, að það sé i mót-
sögn við inntak stefnunnar. Hitt
er annað, að þeir sem kjós, að
hlaupast undan merkjum, taka
upp samstarf við aðra flokka
eða bjóða fram sjálfstætt i striöi
við flokkinn sjálfan, geta ekki
búist við þvi að fá lárviðar-
sveiga I þakklætisskyni. Enginn :
hefur talað um að reka þá, en
þeir sem sjálfir kjósa að bjóöa
fram sjálfstætt eða hlita ekki
meirihlutaákvörðunum, segja
sig einfaldlega úr lögum við
flokk sinn. Þeir fara sjálfir.
Viðræðúrnar 'sém fram hafa
farið i vikunni skipta hinsvegar
engum sköpum. Þær eru meira
til aö sýnast eins og að þeim er
staðiö. Það fer enginn að efna til
fundar I ráðherrabústað með
pompi og pragt, eöa efna til
heiðarlegra sáttatilrauna
frammi fyrir augunum á alþjóð.
Sættir ber ekki þannig aö. Sjálf-
sagt geta menn sæst á að vera
ósammála og ákveðiö að tala
saman engu aö siður, en það er
deginum ljósara, að meðan nú-
verandi rikisstjórn situr, getur
engin sameining eöa bræðralag
átt sér stað i Sjálfstæðisflokkn-
um. Svo einfalt er það.
EllertB. Schram.