Vísir - 12.09.1981, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 12. september 1981
VÍSIR
’ útgefandi: Reykjaprenth.f.
Ritstjóri: Ellert B. Schram.
Fréttastjóri: Sæmundur Guðvinsson. Aðstoöarfréttastjóri: Kjartan Stefánsson. Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammen Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
drup, Arni Sigfússon, Herbert Guðmundsson, Jóhanna Birgisdóttir, Jóhanna Ritstjórn: Siðumúli 14, sími 86611, 7 linur.
Sigþórsdóttir, Kristín Þorsteinsdóttir, Magdalena Schram, Sigurjón Valdi Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8, simar 86611 og 82260.
marsson, Sveinn Guðjónsson, Þórunn Gestsdóttir. Blaðamaður á Akureyri: Gísli .--Afgreiðsla: Stakkholti 2—4, simi 86611.
Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L. Pálsson, Sigmundur O. Steinarsson. Ljósmynd- Áskriftargjald kr. 85 á mánuði innanlands
ir: Emil Þór Sigurðsson, Gunnar V. Andrésson. og verð i lausasölu 6 krónur eintakið.
utlitsteiknun: Magnús Ölafsson, Þröstur Haraldsson. Visir er prentaður i Blaðaprenti, Siðumúla 14.
Safnvörður: Eirikur Jónsson.
Halelúja
Einhver kostulegasta uppá-
koma sem Ríkisútvarpið hefur
boðið upp á í langan tíma var við-
tal Kaupfélagsstjóra KEA við
viðskiptaráðherra í Vettvangs-
þætti í fyrrakvöld. I fyrstu var
hægt að álíta að hér væri um að
ræða gamanmál, nýjan skopþátt,
en fljótlega varð Ijóst að mönn-
unum var f ull alvara og þeir voru
þarna komnir í eigin persónu,
Valur Arnþórsson og Tómas
Árnason.
Grafalvarlegur kaupfélags-
stjórinn ávarpaði ráðherrann
eins og bláókunnugan mann og
varpaði fram spurningum, sem
sjálfsagt hafa verið samdar á
aðalskrifstofu SIS eða kontórn-
um hjá Framsókn. Ekki mátti á
milli sjá hvor var meira sam-
mála, ráðherrann kaupfélags-
stjóranum eða kaupfélagsstjór-
inn ráðherranum. Það kom ekki
á óvart. Framsóknarmenn hafa
ekki orð á sér fyrir að rífast inn-
byrðis, sér í lagi ekki þegar
Sambandið er annars vegar.
Hitt var undrunarefni margra
hlustenda, hvað fyrir Ríkisút-
varpinu vakti með þessu viðtali.
Allir vita, að Samband
íslenskra samvinnufélaga hefur
legið undir ámæli undanfarna
daga fyrir umdeildar en stórtæk-
ar f járfestingar á sama tíma og
forstjórar fyrirtækisins hafa
grátið hástöfum undan slæmri
f jármálastöðu og stórfelldu tapi
á verksmiðjum sínum. Upplýs-
ingar þeirra um „sérstaka sjóði"
og vitneskjan um gífurlega veltu'
kallar fram margvíslegar spurn-
ingar.
SíSerauðhringur, einokunar-
samsteypa, sem ógnar eðlilegri
samkeppni og heilbrigðri vald-
dreifingu í fjármála- og við-
skiptaheiminum. Allir vita að eitt
stórt samasemmerki er milli
Sambandsins og Framsóknar-
flokksins og aukin umsvif þess
fyrrnefnda tryggir pólitíska
stöðu flokksins. Á móti hefur
Framsóknarf lokkurinn það
markmið í pólitísku starf i sínu að
hlúa að SIS.
En einmitt þegar umræðan um
SIS, stöðu þess og f jármálavafst-
•ur er að komast á skrið, kemur
stærsti f jölmiðill þjóðarinnar til
skjalanna með sitt frumlega inn-
legg. Þar er ekki verið að taka
SÍS forstjórana á beinið, þar er
ekki verið að kref ja þá sagna um
„sérstöku sjóðina", þar er ekki
verið að spyrja um veltu Sam-
bandsins í hlutfalli við önnur
fyrirtæki i landinu. Nei, viðbrögð
Ríkisútvarpsins eru þau, að af-
henda kaupfélagsstjóra stærsta
kaupfélagsins, varaformanni
Sambandsins, afhenda honum
hljóðnemann svo hann geti lagt
nokkrar f ramsóknarspurningar
fyrir Tómas Árnason viðskipta-
ráðherra. Hvað kom svo fram í
viðtalinu? Það eitt, hvað Sam-
bandið var traust fyrirtæki,
hversu fráleitt það væri að reka
áróður gegn hinni algóðu sam-
vinnuhreyfingu og að tími væri
kominn til að Byggðasjóður hlypi
undir bagga með kaupfélögunum
þegar þau f járfestu í dreif býlinu.
Viðtalið var eitt stórt halelúja.
Ef Ríkisútvarpið ætlar að
halda áfram á þessari braut er
ekki úr vegi, að fá Inga R. til að
ræða við Svavar um árásir
Alþýðublaðsins á þann síðar-
nefnda og síðan má fá Ölaf G.
Einarsson til að spyrja Geir
Hallgrímsson um svik Gunnars
Thor.
Fyrir þá sem í dreif býlinu búa
og sitja uppi með hin tíhöfðaða
þurs SlS og Framsóknar eru
ánægjulegir tímar framundan.
Þeir slátra skjátunum í slátur-
húsi SíS, og fá afurðarlánin með
SIS tékka, þeir gera heimilisinn-
kaupin í kaupfélaginu, því hinar
búðirnar eru komnar á hausinn.
Þeir geta opnað reikning í Sam-
vinnubankanum og gengið í
Framsóknarf lokkinn.
Og síðast en ekki síst, þá hef ur
oddvitinn, kaupfélagsstjórinn og
varaformaður SÍS tekið að sér að
taka viðtöl við flokksbræður sína
þegar mikið liggur við. Hringn-
um hefur verið lokað, halelúja!
Konur frá
Finnlandi
■ Þjóðleikhúsið:
' Kvinnorna pá Niskavuori
! eftir Hella Wuolijoki
■ Sænsk þýöing: Annie Sundmann
■ Tónlist: Kaj Chydenius
| Leikstjórn/Endursk. handrits:
■ Kaisa Korhonen
i Leikmynd: Thomas Gripenberg
| Búningar: Maija-Lilia
- Thomenius
I Sýningarstjóri: Per Wager
Hvisiari: Dolores Mikander
Leikmunir: Peter Blom
I Leikhljóö: Mans Fors
■ Lýsing: Torolf Söderquist
I Ekki vil ég þykjast fróöari um
| finnskt/sænskt leikhús en ég er
meö því aö fara mörgum orö-
| umum höfundinn aö kvinnorna
| pa Niskavuori, Hella Wuolijoki
1 finnskt leikhús almennt eöa
| þetta leikrit sérstaklega i þvi
- samhengi. Satt best aö segja
I imynda ég mér, aö auki, aö hafi
■ leikhdsskrif einhvern tilgang,
þá sé hann ekki hvaö sist sá aö
| kynna leikritfyrir væntanlegum
I gestum og örva þá til umhugs-
I unar, þegar þeir fara i leikhús.
| Leikhússkrif geta, þó ekki sé
_ nema meö þvi aö stinga upp á
1 annars konar skirskotun leik-
| verks en þeirri, sem ljósust
liggurfyrir — svo dæmi sé nefnt
I — þröngvaö áhorfanda til aö
| taka afstööu, i staö þess aö
horfa nær meövitundarlaust á
| þaö sem er aö gerast á sviöinu.
■ Hugmyndir — fráleitar eöa
ekki, geta af sér nýjar hug-
| .myndir.
Aö leikhússkrif snúi fyrst og
■ fremst aö áhorfandanum kann
vel aö vera misskilningur eöa
e.t.v. minn einkaskilningur. En
hversu mjög sem leitast er viö
aö greina leiksýningu i þætti
leikstjórnar, leiks, sviösmyndar
o.s.frv. er þó, þegar öllu er
hvolft á botninn, þaö sjálf leik-
sýningin i heild sinni, sem
skiptir máli. Og viöbrögöin eru
persónubundin og tilfinningaleg
á minum bæ alveg eins og á öör-
um. Þaö er nú þaö góöa viö leik-
hús, rétt eins og aörar list-
greinar. Þaö veröur ekki mælt i
metrum eins og vegalengdir.
Nema e.t.v. sú kunnátta og
tækni, sem listamaöurinn
veröur aö hafa á valdi sfnu. Og
þá er ég aftur komin aö Kvinn-
orna p3 Niskavouri. „Vönduöog
skemmtileg sýning”.
„Skemmtileg” er tilfinningaleg
lýsing en „vönduö”, þaö orö
lýtur aö hinu sem á einhvern
hátt er mælanlegt.
Kvinnorna pá Niskavouri er
gamanleikur, sem snýst upp i
harmleik. Þaö er leikrit um
samfélag sem er gegnum-
stungiö þröngsýni og heföafestu
og höfundurinn segir sögu af
hinum eilifa þrihyrningi til aö
koma lýsingunni til skila. Ung
kona birtist á sjónarsviöinu,
ólik, ekki aöeins I útliti heldur
lika I viöhorfum, þvi fólki, sem
þar er fyrir. Hún finnur þó sam-
herja meöal þess, giftan mann
og rlgbundinn i ættaróöalsband-
inu lika. Honum vekur hún ást,
öörum fordæmingu. Leiknum
lýkur meö þvi aö elskhuginn
stenst ekki þá freistingu aö
hrista af sér ok uppruna, um-
hverfis og eiginkonu. Móöir
hans, imynd og boöberi rótfest-
unnar og þess, sem hann er aö
flýja, bitur á jaxlinn og mun
ekki láta deigan siga. Eiginkona
hans, niöurbrotin og vandlæt-
ingafull, kiknar. 1 mjög stuttu
máli sagt.
Mér þótti þetta leikrit ekki
stórbrotiö hvaö þaö varöar aö
sitja eftir löngu eftir aö tjaldiö
fellur. Né i þvi aö vekja mér
nýjar hugmyndir eöa segja mér
ný sannindi. Á meöan á sýning-
unni stóö kom mér ýmislegt i
hug um hjónaband, samband
einstaklinga hvor viö annan og
þátt uppruna i hverjum og ein-
um. Ég efaöist um réttmæti
þess aö gera eiginkonuna svo
fyrirfram dauöadæmda, og fann
aldrei hversu sterkt samband
eiginmanns og ástkonu hlýtur
þóaö hafa veriö, mér hryllti viö
þvi þegar eiginkonan notaöi
börnin sin sem si"öasta hálm-
stráiö I baráttunni um hjóna-
bandiö. Og ég dáöist aö Hella
Wuolijoku fyrir aö hafa skrifaö
þetta leikrit áriö 1936.
En, samt sem áöur, þegar
tjaldiö féll, var mér sjálf sýn-
ingin, dcki leikritiö, minnistæö-
ast. Sviöiö var nýtt til hins itr-
asta (tókuöu eftir simalinunum
sem suöuöu nær óhugnanlega?)
og snjölllýsing breyttistund og
staö átakalaust. Atriöin flæddu
inni hvert annaö skilmerk en þó
án skila. Leikararnir báru allir
meö tölu meö sér fádæma kunn-
áttu og tækni, raddir þeirra
komu úr iörum likamanna og
bárust um allt hús án þess aö af-
skræmast, látbrögöum var
aldrei ofaukiö, og hver hreyfing
var I takt viö oröin sem féllu.
Mér dettur i' hug samspil texta
og hreyfinga nuddkonunnar svo
dæmi sé nefnt. Eöa þá næmi
sem ið aö baki atriöinu, þegar
eiginkonan kemur i herbergi
ástkonunnar um miöja nótt og
rúmiö er enn volgt eftir leiki
manns hennar og „hinnar kon-
unnar”. í staö þess aö beina
oröum sinum aö henni, eöa aö
öörum nærstöddum, staröi
eiginkonan á óumbúiö rúmiö
allan timann, sem hún talaöi.
Þannig mættiáfram telja atriöi,
sem lýstu af kunnáttu og næmi
fyrir þeim tilfinningum sem
veriö var aö túlka. Lýstu af
þessu tvennu, sem má ekki án
hins vera.
Ég sé varla ástæðu til að
nefna einstaka leikara. Og þó.
Marta Laurent I hlutverki
móðurinnar, gömlu húsfreyj-
unnar, sem tókst aö koma til
skila bæöi skilningi og andúð,
Laila Björkstam i hlutverki
eiginkonunnar var oft og tiðum
makalaus, ekki sist hvemig
henni tókst aö túlka innibyrgöar
tilfinningar, sem brjótast fram
án þess aö nokkuð sé hægt viö
því aö gera. Elskendurnir, Tom
Wentzel og Johanna Ringbom.
Af smærri hlutverkunum,
Gerda Ryselin i hlutverki
prófastfrúar. Allteru þetta leik-
arar, sem ég myndi hlakka til
aö sjá aftur á sviöi. Og hvaö sem
er, sem Kaisa Korhonen, leik-
stjórialls þessa, dettur I hug aö
taka sér fyrir hendur.
1 upphafi þessarar greinar
sagöist ég ætla aö min leikhús-
skrif snúi fyrst og fremst aö
áhorfendum. Þegar sá er til-
gangurinn, eru slik skrif e.t.v.
marklaus ef væntanlegir áhorf-
endur eru engir til, þe. þegar,
um gestaleiki er aö ræöa. Þess-
um er þó ætlaöur sá tilgangur aö
hvet ja alla til aö sjá gestaleiki.
Og aö láta sýningu frá Sænska
leikhúsinu i Helsingfors ekki frá
sér fara, ef annaö tækifæri
býöst. Þaö gefur nýjar hug-
myndir um, hvernig hægt er
aö gera hlutina. Fyrir þaö er
sjálfsagt og kurteist aö þakka.
Ms

J