Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.2001, Síða 17

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. JANÚAR 2001 17
P
ÁLL byrjar á því að sýna blaða-
manni forláta steinhörpu sem
hann hefur búið til og er án efa
eitt af nýstárlegustu verkum
sýningarinnar. Harpan er eins
og risavaxið nótnaborð frá stein-
öld, en það er unnið úr líparít-
hellum sem lagðar eru yfir hola
trjálurka. Harpan nær yfir tæpar fjórar átt-
undir og hljómar vel hvort sem er í dúr eða
moll. Páll naut aðstoðar systurdóttur sinnar,
Ástríðar Öldu Sigurðardóttur, við gerð hljóð-
færisins en það tók hann langan tíma að safna
öllum tónunum í hörpuna. ,,Ég gafst ekki upp
fyrr en ég var búinn að finna hreinu tónana í
allt verkið. Besta h-ið sem ég gat fundið reynd-
ist til dæmis vera ein af steinmyndunum mín-
um þannig að ég notaði hana í hörpuna. Þetta
er mjög fínt h,“ segir Páll og leikur tóna úr Ní-
undu sinfóníu Beethovens máli sínu til stuðn-
ings.
Áskell Másson tónskáld hefur samið tónverk
fyrir steinhörpuna og víólu sem verður frum-
flutt á opnuninni sem hefst kl. 14, en á sýning-
artímanum mun gestum gefast kostur á að
leika á hljóðfærið.
Fjöllin og náttúran
Sýningin ber heitið „Fjöll rímar við tröll“ og
eru öll verkin sótt í fjöllin og bæjargilið í kring-
um heimahaga Páls, hvort sem er í efnislegri
eða innblásinni mynd. Er þar um að ræða stór-
ar og smáar höggmyndir, mósaíkmynd, og tíu
metra langa vatnslitamynd sem sýnir fjalla-
hringinn eins og hann blasir við Páli út um
gluggann á vinnustofu hans að Húsafelli. Verk
Páls eru valin saman við verk eftir Ásmund
Sveinsson, „en hann leitaði mjög til náttúrunn-
ar í verkum sínum, sérstaklega fjallanna,“ seg-
ir Páll. Hann hefur auk þess valið nokkrar
skissur og teikningar eftir Ásmund til sýning-
ar en þar gefur m.a. að líta myndir af hljóð-
færaleikurum.
Þjóðsögur og sagnir hafa einnig orðið lista-
mönnunum drjúgt viðfangsefni. Eitt af
stærstu verkum Páls er steinskúlptúr sem ber
heitið „Sörli er heygður Húsafells í túni“, og er
mikill grjóthnullungur þar sem mótar fyrir
hestshausi öðrum megin og mannsandliti hin-
um megin. „Við bróðir minn vorum að stækka
farveginn í bæjargilinu þegar þessi steinn kom
upp. Hann vegur rúm sjö tonn og í honum eru
Skúli og Sörli úr kvæðinu Skúlaskeið.“ Auk
þess gefur að líta ýmsar kynjaverur á borð við
marbendil og ísbjörn.
Myndir í berginu
Páll hefur ekki eingöngu fundið hreina tóna í
líparíthellunum, heldur eins konar leynimynd-
ir sem hann hefur gert úr listaverk sem hann
kallar „steinsamlokur“. Þar er um að ræða
klofna steina með myndum sem koma í ljós sín
hvorum megin þegar þeir eru opnaðir. Í einu
verkinu er að finna portrettmynd af Halldóri
Laxness og á móti honum er sjálfur Snorri
Sturluson. ,,Þetta er alveg náttúrulegt,“ segir
Páll og vísar þannig til þeirrar miklu visku sem
býr í náttúrunni. Í einni líparíthellunni fann
Páll síðan vísi að sjálfsmynd, sem hann hefur
dregið fram. Hann bendir á mosann í berginu
sem myndar skeggbrodda á andliti hans í verk-
inu.
Að lokum bendir Páll á tenginguna við Ás-
mund Sveinsson sem honum þykir einna vænst
um. ,,Hallsteinn bróðir Ásmundar bjó í Borg-
arnesi og við vorum miklir vinir. Hann var
mikill listunnandi og kom oft heim að Húsafelli
og skoðaði myndirnar mínar. Ég gerði af hon-
um höggmynd árið 1985 og vann hana í kjall-
aranum hjá gamla manninum. Þessa högg-
mynd hef ég á sýningunni,“ segir Páll frá
Húsafelli að lokum.
Morgunblaðið/Ásdís
Páll frá Húsafelli við höggmyndina „Sörli er heygður Húsafells í túni“
FJÖLLIN SEM
EFNIVIÐUR OG
INNBLÁSTUR
Í berginu sem Páll Guðmundsson frá Húsafelli notar til
listsköpunar býr ekki aðeins myndræn fegurð heldur
einnig tónlist og leyndardómar. HEIÐA JÓHANNS-
DÓTTIR heimsótti Pál þar sem hann undirbjó sýningu
sína í Ásmundarsafni sem opnuð verður í dag.
Í LISTASAFNI Reykjavíkur – Hafnarhúsi
verður nú opnuð í fyrsta sinn sýning í útiport-
inu. Myndlistarmaðurinn Robert Dell sýnir
útilistaverk sem m.a. eru unnin úr kopar, stáli
og kristal. Um þau streymir heitt vatn, auk
þess sem birta, vindar og úrkoma munu stuðla
að því samspili ljóss, vatns og hita sem lagt er
út af í verkunum. Sýningin verður opnuð í
dag, laugardag, kl. 16 og mun standa í tvo
mánuði.
Náttúruöflin
gerð sýnileg
Dell hefur unnið með höggmyndahug-
myndir sínar allt frá 1988, þegar hann fékk
Fulbright-rannsóknarstyrk til að þróa jarð-
hitatengda höggmynd sem var sett upp tíma-
bundið í Krýsuvík en stendur nú við Perluna í
Reykjavík. Þá hefur hann m.a. aflað sér nokk-
urrar verkfræðikunnáttu til þess að geta leyst
tæknilegar hliðar hugmyndanna. Með högg-
myndum sínum leitast hann við að gera nátt-
úruöflin sýnileg og áþreifanleg, en hann telur
mikilvægt að verkin vinni í sátt og samlyndi
við náttúruna og gangi ekki á hana á neinn
hátt. „Ein af meginhugmyndunum með verk-
unum er að benda á hversu dýrmæt náttúran
og efnið sem í henni finnst er. Hún er lifandi,
breytileg og viðkvæm.“ Höggmyndir Dells tjá
þennan breytileika, en efnið sem þær eru
gerðar úr tekur á sig ólíkar myndir og liti eft-
ir vind- og veðrabrigðum. Þannig ráðleggur
Dell fólki að koma og skoða skúlptúrana oftar
en einu sinni, því upplifunin breytist eftir því
hvort það er bjart eða dimmt, heitt eða kalt.
„Skúlptúrarnir hafa sitt eigið „líkamskerfi“
og það bregst við veðrabrigðum og lögmálum
náttúrunnar.“
Þegar Dell er spurður hvers vegna hann
velji að sýna verk sín á Íslandi segir hann hinn
óskýranlega kraft landsins höfða til sín. „Þeg-
ar ég kom hingað fyrst fannst mér ég vera
kominn heim,“ segir hann. „Auk þess búa Ís-
lendingar yfir mjög þróaðri jarðhitanýtingu
en það er mikilvægur þáttur í verkum mínum,
þar nýti ég jarðhitann til að gera þá orku sem
býr í jörðinni sýnilega.“ Í verkunum leitast
Dell t.d. við að persónu- og efnisgera þessa
orku, og gera hana um leið sýnilega og skilj-
anlega. „Verkin eru ekki yfirþyrmandi eða
ógnandi heldur hlý, róandi og persónuleg. Ég
hef t.d. séð börn ylja sér upp við höggmyndina
við Perluna,“ bætir hann við. Dell notar einn-
ig kopar talsvert í þeim verkum sem hann
sýnir í útiporti Hafnarhússins. „Koparinn er
svo lifandi, hann bregst hratt við hita- og
kuldabreytingum og skiptir litum. Hann er
eins og húðin.“ Þá notar hann kristalla en þeir
miðla ljósi auk þess að vísa til samþjöppunar-
orku jarðarinnar. Dell segir verk sín mjög
vandlega unnin með tilliti til fagurfræðilegra
markmiða sinna. Þannig mynda þau nákvæm,
tæknileg og efnisleg kerfi sem mynda eins
konar gervilífheild. ,,Þetta er fyrir mér nú-
tíma goðafræði, sem nýtir nútímatækni til að
tjá virðingu fyrir jörðinni sem er stoðkerfi til-
veru okkar. Ég vil hins vegar ekki þröngva
henni upp á neinn, tjáningin er hér og fólk
getur komið og hlustað ef það vill. Það nægir
mér,“ segir Robert Dell að lokum.
HÖGGMYNDIR
SEM HÆGT ER AÐ
YLJA SÉR VIÐ
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Robert Dell vinnur með samspil vatns, ljóss og hita í verkum sínum.