Morgunblaðið - 20.04.2004, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 ÞRIÐJUDAGUR 20. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
„ÞIÐ eruð á leið frá Herat til Kabúl.
Þið voruð að vinna við hjálparstörf í
Herat og eigið að mæta eftir 60 mín-
útur á flugvöllinn í Kabúl þar sem
þið eruð að yfirgefa Afganistan.
Mikil átök hafa verið á þessari leið
og má vænta sveita vopnaðra
manna.“ Svona hljóðaði lýsingin á
einu verkefnanna sem friðargæslu-
liðarnir tilvonandi áttu að spreyta
sig á. Stuttu síðar birtist ófrýnilegur
maður íklæddur felulitunum, með
sprengjuvörpu í höndunum.
Engin hætta var þarna á ferðum,
heldur stóð utanríkisráðuneytið fyr-
ir verklegri þjálfun á kynningar- og
öryggisnámskeiði fyrir íslenska frið-
argæsluliða. Sérsveitarmenn ís-
lensku lögreglunnar settu þar á svið
aðstæður sem íslenskir friðargæslu-
liðar eiga vonandi aldrei eftir að
lenda í, en sem betra er að vera bú-
inn undir ef í harðbakkann slær.
Þetta var annað námskeiðið af
tveimur sem haldin voru fyrir þá
sem eru á viðbragðslista Íslensku
friðargæslunnar og hafa þannig gef-
ið kost á sér til að fara til friðar-
gæslustarfa erlendis á vegum ís-
lenska ríkisins.
Samningatækni við skæruliða
Fyrr um morguninn höfðu samn-
ingamenn sérsveitar lögreglunnar
frætt nemendur um samtals- og
samningatækni og mikilvæg atriði
lendi fólk í erfiðum aðstæðum eins
og t.d. gíslatöku.
Á öðrum pósti, þar sem einnig
reyndi á að hugsa rökrétt undir
álagi, léku sérsveitarmennirnir afg-
anska lögreglumenn sem vildu fá
peninga og verðmæti áður en þeir
hleyptu hópnum í gegnum vega-
tálma sem þeir höfðu komið fyrir.
Þar var hver nemandinn á fætur
öðrum tekinn út úr bílnum og látinn
krjúpa með hendur á höfði á meðan
grímuklæddir lögreglumennirnir
heimtuðu dollara.
Það var vissulega óþægileg tilfinn-
ing að hafa byssuhlaup miðað að
höfðinu og heyra skothljóð einhvers
staðar fyrir aftan sig þar sem ég lá á
grúfu ofan í grasinu, þótt ég vissi að
undir grímunni væri íslenskur lög-
regluþjónn og að byssan væri ekki
hlaðin. Það er þó eflaust mikill kost-
ur, ef maður stæði einhvern tímann
frammi fyrir slíkri ógn, að hafa í
huganum farið í gegnum hvernig er
best að bregðast við slíkum aðstæð-
um.
Á stríðshrjáðu svæði er mikilvægt
að þekkja hætturnar og vita hvar
hægt er að leita skjóls. Sérsveitar-
menn sýndu einnig mótstöðuafl
járns, steinsteypu, múrsteins og
timburs við mismunandi skotfærum.
Sýndu þeir hvernig skot sem skotið
var á bíl úr um 30 metra fjarlægð fór
í gegnum bílflak sem skotið var á.
Öruggasti staðurinn er á bak við vél-
ina eða hjólfelgu bílsins.
Í lok námskeiðsins var bílhræið
sprengt í loft upp. Aðeins 400 g af
dínamíti voru notuð en þakið rifnaði
af bílnum og rúðan þaut einhverja
tugi metra. Algengt er að hryðju-
verkamenn noti tugi kílóa af
sprengiefni og getur maður rétt
ímyndað sér áhrifin af slíkri spreng-
ingu.
Hægt að koma fyrir
sprengju í hverju sem er
Sprengjusérfræðingar Landhelg-
isgæslunnar fræddu friðargæslulið-
ana um sprengiefni og hættuna af
jarðsprengjum, sem er mikið vanda-
mál víða um heim. Sýndu þeir mis-
munandi gerðir af jarðsprengjum
svo nemendur viti hvernig þær líta
út og geti þekkt þær og vitað hvern-
ig á að bregðast við.
Sprengjusérfræðingarnir sýndu
að hægt er að hafa sprengju í nánast
hverju sem er. „Eins og bara þessi
taska hérna gæti verið sprengja,“
sagði Sigurður Ásgrímsson sprengi-
sérfræðingur og beygði sig eftir
tösku sem lá á gólfinu. Mikill hvellur
heyrðist þegar hann lyfti töskunni
þannig að allir hrukku í kút. Sig-
urður sýndi nemendum m.a. heima-
tilbúna sprengju í geisladiskahulstri,
bréfasprengju og símsprengju.
Sprengjusérfræðingarnir Jónas
Þorvaldsson og Adrian King, sem
dvöldu um tíma á vegum Íslensku
friðargæslunnar í Írak, sýndu búnað
sem menn nota við eiturefnavopnum
og hvernig þeir leituðu að sprengj-
um á bílnum sínum með spegli, í
hvert sinn sem þeir þurftu að yf-
irgefa bílinn. Það er ljóst að víða er
betra að hafa vaðið fyrir neðan sig
og tefla ekki í neina hættu.
Búin undir
það versta
nina@mbl.is
Morgunblaðið/Nína Björk
Sérsveitarmenn sýndu mótstöðuafl hinna ýmsu efna við byssukúlum.
Byssukúlurnar þutu jafnvel í gegnum járnplötu.
Hann var ógnandi „afganski lögreglumaðurinn“ sem miðaði byssu á nem-
endur sem sátu í bíl og veltu fyrir sér hvernig væri best að taka á málunum.
EINAR S. Arnalds rit-
höfundur lést 18. apríl sl.
54 ára að aldri. Einar
var fæddur í Reykjavík
6. febrúar árið 1950, son-
ur hjónanna Ásdísar
Andrésdóttur Arnalds og
Sigurðar Arnalds, útgef-
anda.
Einar lauk stúdents-
prófi frá Menntaskólan-
um í Reykjavík árið 1970
og BA-prófi í ensku og
sögu frá Háskóla Íslands
árið 1980. Hann réðst til
starfa hjá Bókaútgáfunni
Erni og Örlygi og vann
við gerð Ensk-íslenskrar orðabók-
ar (útg.ár 1984) og Íslensku al-
fræðiorðabókarinnar (útg.ár 1990)
og var ritstjóri bókaflokksins
Reykjavík – Sögustaður við Sund í
samvinnu við Pál Líndal sem var
höfundur fyrstu þriggja bindanna
en Einar var höfundur fjórða og
síðasta bindisins sem kom út
1989.Hann var einnig ritstjóri bók-
arinnar Akureyri, höfuðborg hins
bjarta norðurs og ritaði bókina
Stýrimannaskólinn í Reykjavík í
100 ár, en þær voru báðar gefnar
út af Erni og Ör-
lygi. Í framhaldi af
störfum Ásgeirs S.
Björnssonar og Ei-
ríks Jónssonar sá
hann ásamt Eiríki
um gerð Lykilbók-
ar, nafnaskráa fyrir
Annála 1400–1800,
sem Hið íslenska
bókmenntafélag
gaf út 1998–2002.
Hann ritaði bókina
Mannslíf í húfi,
sögu Slysavarna-
félags Íslands sem
Mál og mynd gaf út
2001. Hann var að undirbúa sögu
björgunarsveita og slysavarna-
starfs á vegum Slysavarnafélags-
ins Landsbjargar þegar hann
veiktist á síðastliðnu hausti. Árið
2001 sendi Einar frá sér ljóðabók
sem nefndist Lífsvilji en kveikjan
að henni var reynsla Einars af
krabbameinsmeðferð fáum árum
áður.
Einar var kvæntur Sigrúnu Jó-
hannsdóttur og eignuðust þau
þrjár dætur, Dagnýju, Ólöfu Helgu
og Klöru Jóhönnu.
Andlát
EINAR S.
ARNALDS
„ÞÓ AÐ búast megi við því að
fæstir friðargæsluliðar lendi í að-
stæðum eins og þeim sem farið var
yfir á þessu námskeiði, er nauð-
synlegt að menn hafi ákveðna
nasasjón af því hvað gæti gerst.
Annað væri óábyrgt í ljósi reynsl-
unnar,“ segir Þorbjörn Jónsson,
sendiráðunautur í utanríkisráðu-
neytinu, um kynningar- og örygg-
isnámskeiðið á vegum ráðuneyt-
isins, sem haldin voru nýlega og á
sjöunda tug tilvonandi frið-
argæsluliða sótti.
Þorbjörn segir að það hafi sýnt
sig þegar upp úr sauð í Kosovo ný-
lega, þar sem Íslendingar voru að
störfum, að þótt ástandið á fyrrum
átakasvæðum sé talið öruggt geti
fljótt skipast veður í lofti.„Það er
nauðsynlegt að menn átti sig á því
að þeir geta lent í óþægilegum að-
stæðum og það hjálpar að hafa
farið í gegnum það á æfingu hvað
getur komið upp. Þó menn verði
auðvitað engir sérfræðingar í
þessu, hjálpar að hafa farið í
gegnum svona námskeið.“ Hann
bendir á að t.d. geti það reynst
gagnlegt að vita hvar hægt sé að
leita skjóls lendi menn í því að á
þá sé skotið.
Núna eru um 10 manns að störf-
um á vegum Íslensku friðargæsl-
unnar, en mun sú tala hækka í 25
á næstunni þegar Ísland tekur við
stjórn flugvallarnis í Kabúl í Afg-
anistan 1. júní næstkomandi. Á síð-
asta ári voru að jafnaði um 20
manns að störfum við friðargæslu,
en alls eru um 200 einstaklingar á
viðbragðslista Íslensku friðargæsl-
unnar. Þorbjörn segir að stefna
ráðuneytisins sé að senda fólk ekki
til svæða þar sem átök standa yfir.
Grunnviðmiðunin sé hvort Samein-
uðu þjóðirnar telji öruggt að hafa
starfsfólk á svæðinu.
Óábyrgt að
fræða ekki um
hvað gæti gerst
TILLAGA að breytingu á deiliskipu-
lagi við Staldrið í Breiðholti verður
lögð fram í skipulags- og byggingar-
nefnd Reykjavíkurborgar í vikunni.
Að því búnu verður tillagan lögð fyrir
borgarráð og síðan auglýst, hljóti hún
samþykki.
Salvör Jónsdóttir, forstöðumaður
skipulags- og byggingarsviðs
Reykjavíkurborgar, segir mikilvægt
að hafa í huga, að skipulags- og bygg-
ingarlög hafi ekki verið brotin þegar
heimild var veitt fyrir byggingu
sjálfsafgreiðslustöðvar fyrir bensín.
Reglurnar frá 1995 og
eldri en skipulagslög
„Heimildin var veitt í samræmi við
deiliskipulag og því ekki verið að
brjóta lög eða reglugerðir. Hins veg-
ar má túlka reglur um bensínstöðva-
og bensínsölulóðir sem samþykktar
voru í borgarráði árið 1995 þannig, að
sérstaklega þurfi að taka fram í
skipulagi þegar veita á leyfi fyrir
bensínafgreiðslu á verslunar- og
þjónustulóðum. Þrátt fyrir að skipu-
lag heimili slíkt. Þessar reglur voru
samþykktar þegar Irving félagið var
hér á ferðinni og áður en núgildandi
skipulags- og byggingarlög voru sett
árið 1997, en samkvæmt þeim er allt
landið deiliskipulagsskylt, sem ekki
var þá,“ segir hún.
Salvör segir að bensínsala sé í
sjálfu sér í samræmi við rekstur á
verslunar- og þjónustulóð á þessum
stað og staðsetningin því ekki óeðli-
leg, eins og hún tekur til orða.
Gert var ráð fyrir sjálfsafgreiðslu-
stöð Essó við Staldrið, en borgarráð
beindi þeim tilmælum til Olíufélags-
ins hf. í liðinni viku að stöðva fram-
kvæmdir meðan á endurskoðun
skipulagsins stæði.
„Tillaga að deiliskipulagi af svæð-
inu verður gerð án tafar og síðan
verður hún auglýst og kynnt með
hefðbundnum hætti,“ segir hún.
Íbúar fá fjórar vikur til þess að
gera athugasemdir við breytingartil-
löguna og segir Salvör það síðan í
höndum borgarráðs að ákveða fram-
haldið. Getur þetta ferli tekið allt að
14 vikur.
„Borgarráð tók ákvörðun í sam-
ræmi við reglurnar frá 1995, en við
túlkuðum það svo að um væri að ræða
verslunar- og þjónustulóð og því væri
heimilt að reisa þarna bensínsjálfs-
afgreiðslu. Kannski hefði átt að end-
urskoða þessar reglur þegar ný
skipulags- og byggingarlög tóku gildi
árið 1997. Það er til nokkuð af göml-
um reglum sem settar hafa verið á
meðan viðeigandi lög hafa ekki verið í
gildi. Í framhaldi af þessu var sam-
þykkt að fara í tiltekt á gömlum sam-
þykktum borgarráðs svo ekki kæmi
til misskilnings, tafa og kostnaðar
eins og nú hefur gerst,“ segir Salvör
Jónsdóttir að síðustu.
Framkvæmdir við bensínsölu geta tafist í allt að 14 vikur
Breytt deiliskipulag
lagt fram í vikunni
Gamlar samþykktir verða skoðaðar í kjölfar þessa máls
Vegfarendur sem áttu leið um Hvalfjörð á
laugardaginn ráku kannski upp stór augu,
en þar voru á ferð vopnaðir menn, klæddir
sem skæruliðar, byssuskot heyrðust og
bílhræ var sprengt í loft upp. Nína Björk
Jónsdóttir var ein þeirra sem sóttu
kynningar- og öryggisnámskeið á vegum
Íslensku friðargæslunnar þar sem fólk var
búið undir störf á átakasvæðum.