Pressan - 16.09.1988, Blaðsíða 12

12
Föstudagur 16. september 1988
Banlcaritir eiga
gráa markaðinn!
„Fjármálastarfsemi utan bankakerfisins(<
Bankar og sparisjóðir lanclsins eru umsvifamestir
þeirra aðila sem mynda „gráa markaðinn“ svonefnda,
en þá er einmitt átt við „fjármálastarfsemi utan banka-
kerfisins"; verðbréfasjóði og fjármögnunarleigur.
Aðeins þrír verðbréfasjóðir af 18 eru „óháðir“ banka-
kerfinu og þar af hafa Ávöxtunarsjóðirnir tveir verið
lagðir niður. Þrjár fjármögnunarleigur eru að mestu í
eigu banka og banki er stór eignaraðili í þeim fjórða.
Ýmis stórfyrirtæki eru að öðru leyti ráðandi á þessum
markaði: Eimskipafélagið, Sjóvá, Tryggingamiðstöðin,
Brunabótafélagið og einnig Lífeyrissjóður verslunar-
manna og Pétur H. Blöndal. Þetta eru þeir aðilar sem
stærstir eru á „gráa markaðinum“, sem utanríkisráð-
herra kallaði nýlega ófreskju sem yrði að stöðva áður en
hún legði efnahagslíf landsins í rúst!
VERÐBRÉFASJÓÐUM fjölgar óöfluga og skuldayfirlýsing-
ar komnar í um 6 milljaröa.
LEIGUSAMNINGAR fjármögnunarleiganna komnir í 5,7
milljaröa.
GRÁI MARKAÐURINN samsvarar 14,4% af innlánum
bankakerfisins.
INNLENDIR og erlendir bankar og sparisjóöir eiga um
60% í verðbréfasjóðunum og fjármögnunarleigunum.
Fjárfestingarfélag íslands. Verslunarbankinn á 30%, Eimskipafélagið
25%, Lifeyrissjóðurverslunarmanna 10%, Iðnaöarbankinn og Iðnlánasjóð-
ur 4%, Tryggingamiðstöðin 4% og Lífeyrissjóður verksmiðjufólks 3%. Fé-
lagiö er með yfir 60% af „veltu“ verðbréfasjóöanna og er meö eina fjár-
mögnunarleiguna af fjórum, Féfang hf. Pressumyndir Magnús Reynir.
begar tillit er tekið til eignar-
aðildar banka, tengdra lánasjóða
og sparisjóða í l'yrirtækjum „gráa
markaðarins" kemur í Ijós að þeir
eiga beint og óbeint 40—45%
hlutabréfa sjálfir og hlutfallið fer í
55—60% þegar við bætast erlendu
bankarnir Banque Indosuez í
Frakklandi og A/S Nevi í Noregi.
Þannig eru fjármögnunarleigurnar
nær 80% í eigu banka og verðbréfa-
sjóðirnir að minnsta kosti 35% auk
þess sem Útvegsbankinn, Alþýðu-
bankinn og Búnaðarbankinn eru
nú að hasla sér völl á þeim vett-
vangi.
11 MILLJARDA MARKADUR
Umsvif verðbréfasjóða og fjár-
mögnunarleiga halda áfram að
vaxa með ævintýralegum hraða. í
árslok 1987 námu útgefnar skulda-
yfirlýsingar verðbréfasjóðanna alls
3.695 milljónum króna hjá 12 sjóð-
um en í lok júlí síðastliðins var upp-
híeðin komin upp I 5.873 milljónir
króna og nam hækkunin því á 7
mánuðum nær 60% og sjóðirnir
sjálfir orðnir 18 þegar þetta er ritað.
I árslok 1987 námu útistandandi
leigusamningar fjármögnunarleig-
anna fjögurra alls um 4.200 millj-
ónum króna, en i lok júní var upp-
hæðin komin upp í 5.700 milljónir
og hafði þvi hrekkað um 36% á
hálfu ári.
I lok júní stóðu verðbréfasjóð-
irnir og fjámögnunarleigurnar
samtals fyrir 11.143 milljónum
króna — rúmlega II milljörðum
króna — á móti 7.900 milljónum í
árslok 1987. Sem hlutfall af heildar-
innlánum allra innlánsstofnana
jókst hlutur þessara aðila úr 4,3% í
árslok 1986, í 11,4% í árslok 1987 og
loks í 14,4% í júnílok 1988. Nú-
orðið fer áttunda hver króna til
þessara aðila miðað við innláns-
stofnanir. Og miðað við vöxtinn
það sem af er árinu stefnir hlut-
fallið í 17% og heildarumfangið í
14,4 milljarða króna í árslok.
Verðbréfasjóðirnir eru (að sjóð-
um Ávöxtunar meðtöldum) orðnir
18. 5 þeirra eru undir rekstri Kaup-
þings, 4 hjá Fjárfestingarfélaginu, 4
hjá Verðbréfamarkaði lðnaðar-
bankans, Ávöxtun var með 2 og
með 1 hver eru Hagskipti, Útvegs-
bankinn og Alþýðubankinn. Þá er
verðbréfasjóður í startholunum hjá
Búnaðarbankanum samkvæmt
heimildum okkar. Fjármögnunar-
leigurnar eru enn fjórar: Lýsing hf.,
Lind hf., Glitnir hf. og Féfang hf. Á
milli leiganna og sjóðanna eru
síðan sterk tengsl.
VERSLUNARRANKINN
STÆRSTUR í
FJÁRFESTINGARFÉLAGINU
Fjárfestingarfélag islands er
orðið 17 ára gamalt. Stærstu hlut-
hafarnir nú eru Verslunarbankinn
30%, Eimskipafélag íslands 25%,
Lífeyrissjóður verslunarmanna
10%, Tryggingamiðstöðin 4% og
Hörður .lónsson 6%. Ofangreindir
aðilar eiga um það bil 75% í fyrir-
tækinu og mynda saman meirihluta
og varð hlutafjáraukning Eim-
skipafélagsins meðal annars til þess
að SÍS fékk ekki mann í stjórn
haustið 1986 og fór út. Fjárfest-
ingarfélagið hefur langöflugustu
verðbréfasjóðina á sinni könnu:
Verðbréfasjóðinn hf., Markaðs-
sjóðinn hf., Tekjusjóðinn hf. og
Fjölþjóðasjóðinn hf. Hlutur þess-
ara sjóða var af heildinni um 62%
í árslok 1987 og samkvæmt okkar
heimildum hefur markaðshlut-
deildin lítið breyst frá þeim tíma,
sem bendir til þess að Fjárfestingar-
félagið standi fyrir um það bil
3.600—3.700 milljónum króna af
útgefnum skuidayfirlýsingum í júlí-
lok síðastliðins.
Fjárfestingarfélagið á auk þess
66,7% hlut í fjármögnunarleigunni
Féfangi hf., en eigendur á móti eru
Verslunarbankinn (10,7%), Líf-
eyrissjóður verslunarmanna
(10,7%), Tryggingamiðstöðin
(10,7%) og sparisjóður vélstjóra
(1,3%). í raun eru því Féfang og
Fjárfestingarfélagið í höndum
sömu aðila. Sömuleiðis er ljóst að
sömu aðilarnir eiga ítök i Hluta-
bréfamarkaðinum hf„ sem rekur
verðbréfasjóðinn Hlutabréfasjóð-
inn hf.
Fjölmörg landsþekkt andlit úr
viðskiptum og stjórnmálum lands-
ins hafa komið nálægt stjórnun
Fjárfestingarfélagsins á undan-
förnum árum. Þeirra á meðal eru
alþingismennirnir Guðmundur H.
Garðarsson og Eyjólfur Konráð
Jónsson, auðmaðurinn Þorvaldur
Guðmundsson í Síld & fisk,
Gunnar S. Björnsson húsasmíða-
meistari, Gunnar J. Friðriksson
iðnrekandi og forstjórarnir Gísli V.
Einarsson, Ágúst Hafberg, Árni
Gestsson, Jóhann J. Ólafsson,
Hjörtur Hjartarson og Gísli Ólafs-
son.
SPARISJÓÐIRNIR
SAMEINAÐIR í
KAUPÞINGI
Kaupþing er nú að 51% hlut í
eigu Péturs H. Blöndal, forstjóra
þess, en 49% eiga hinir ýmsu spari-
sjóðir landsins. í árslok 1987 var
hlutur Kaupþings 27,4% af útgefn-
um skuldayfirlýsingum verðbréfa-
sjóðanna, sem bendir til þess að
hlutur Kaupþings hafi í lok júlí
verið nálægt 1.600 milljónum
króna. Kaupþing er nú með fimm
sjóði: Ávöxtunarsjóð Hávöxtunar-
félagsins hf„ Kröfukaupasjóð Há-
vöxtunarfélagsins hf„ Hag-
kvæmnisjóð Hávöxtunarfélagsins
hf„ Söfnunarsjóð Hávöxtunarfé-
Iagsins hf. og Peninganrarkaðssjóð
Hávöxtunarfélagsins. Hávöxtunar-
félagið sjálft er í eigu nokkurra
H. Blöndal og aðila er seidu hlut
sinn til Péturs á sínum tíma — sem
endurseldi síðar sparisjóðunum.
Ekki er að sjá að Kaupþing sé aðili
að fjármögnunarleigu.
Pétur Blöndal er sem áður segir
meirihlutaaðili í Kaupþingi. Spari-
sjóðir landsins hafa engan verð-
bréfasjóð sjálfir, en þeir öðluðust
stóra markaðshlutdeild um leið og
þeir keyptu hlut í Kaupþingi. I
stjórn Kaupþings sitja Þorvaldur
Gylfason prófessor, Þorkell Helga-
son prófessor og sparisjóðsmenn-
irnir Baldvin Tryggvason
(SPRON), Guómundur Hauksson
(Sparisj. Hafnarfjarðar) og Geir-
mundur Kristinsson. í Hávöxtunar-
félaginu hafa hins vegar setið í
stjórn Baldur Guölaugsson lög-
fræðingur, Eggert Hauksson, for-
stjóri Plastprents, Sigurður B.
Stefánsson hagfræðingur og Ari
Arnalds verkfræðingur.
Til samans voru sjóðir Fjár-
festingarfélagsins og Kaupþings
með um 90% af skuldayfirlýsing-
um verðbréfasjóðanna í lok síðasta
árs. Ávöxtun þeirra Ármanns
Reynissonar og Péturs Björnssonar
var með 6,6% á sama tíma.
VAXANDI VELDI
IÐNADARDANKANS
Það er síðan Verðbréfamarkaður
Iðnaðarbankans hf. sem er í hvað
mestri sókn um þessar mundir.
Hann var með„Sjóð 1“ og „Sjóð 2“
starfrækta á síðasta ári með um 3%
markaðshlutdeild, en hefur nú bætt
„Sjóði 3“ við. Samkvæmt okkar
heimildum hefur sá sjóður rokið í
160 milljónir króna um þessar
mundir, sem er meira en hinir sjóð-
irnir tveir höfðu í lok síðasta árs.
Eins og gefur að skilja er sjóðurinn
í eign Iðnaðarbankans, þar sem
hluthafar eru rúmlega 1.500.
Stjórnarmenn I Iðnaðarbankanum
nú eru Davíð Scheving Thorsteins-
son iðnrekandi, formaður stjórnar,
Sigurður Kristinsson málarameist-
ari, Sveinn Valfells rafvirkjameist-
ari, Kristinn Björnsson forstjóri,
Guðjón Tómasson, Leifur Agnars-
son framkvæmdastjóri og Ingólfur
Finnbogason húsasmíðameistari
(stjórnarmaður í aðalverktökum).
Iðnaðarbankinn lætur verð-
bréfasjóðina ekki duga heldur
hefur bankinn einnig haslað sér völl
á sviði fjármögnunarleigunnar.
Hann er ásamt bankastjórunum
Þessir hafa leyfi til
verðbréfamiðlunar
Alls 36 aóilar höfóu fengið leyfi frá viðskiptaráðherra til að stunda verðbréfa-
miðlun i marsbyrjun á þessu ári. Leyfi til handa Stefáni M. Gunnarssyni i Alþýðu-
bankanum hefur verið afturkallað og sem kunnugt er hefur Pétur Björnsson i
Ávöxtun verið sviptur leyfi til bráóabirgða meðan kannað er hvort lög hafa verið
brotin af fyrirtækinu. Neðangreindur listi kann að hafa breyst eitthvað fráþessum
tima, en þá óverulega samkvæmt okkar heimildum.
LGunnar H. Hálfdánarson, Fjárfestingarfélagió og dótturfyrirtæki.
2. Davíð Björnsson, Kaupþing og Hávöxtunarfélagið.
3. Friörik S. Halldórsson, Útvegsbankinn.
4. Guðmundur Hauksson, Útvegsbankinn.
5.Sigurður Geirsson, Útvegsbankinn.
6. Haukur Þ. Haraldsson, Landsbankinn.
7. Tryggvi Pálsson, (Landsbankinn).
8. Höskuldur Ólafsson, Verslunarbankinn.
9. Kristján Gunnarsson, Búnaðarbankinn.
10.Sigtryggur Halldórsson, Samvinnubankinn.
11.Þorsteinn Ólafsson, Samvinnubankinn.
12.Sveinn Hannesson, Iðnaðarbankinn.
13. Vilborg Lofts, Iðnaðarbankinn — verðbréfamarkaður.
14. Guðmundur Ágústsson, Alþýðubankinn.
15. Baldvin Tryggvason, Sparisjóður Rvk. og nágrennis.
16. Hallgrímur G. Jónsson, Sparisjóður vélstjóra.
17. Ólafur S. Sigurðsson, Sparisjóður Kópavogs.
18. Tómas Tómasson, Sparisjóður Keflavikur.
19. Þór Gunnarsson, Sparisjóður Hafnarfjarðar.
20. Benedikt Ragnarsson, Sparisjóður Vestmannaeyja.
21. Björn Jónasson, Sparisjóður Siglufjarðar.
22. Friðjón Sveinbjörnsson, Sparisjóður Mýrasýslu.
23. Hilmar Jónsson, Eyrarsparisjóður.
24.Sólberg Jónsson, Sparisjóður Bolungarvikur.
25.Sigurður Hafstein, Samband isl. sparisjóða.
26. Kristján Kristjánsson, Hagskipti — verðbréfasjóður Hagskipta.
27. Þorsteinn Haraldsson, Hlutabréfamarkaðurinn.
28. Guðmundur Björnsson, Póst- og simamálastofnun.
29. Jóhann Sigurjónsson, Glitnir hf.
30. Jón H. Pétursson, Kaupþing Norðurlands hf.
31. Baldvin Ó. Magnússon, Birkir Baldvinsson fjárfestingarfélag hf.
32. Benedikt Sveinsson hrl., (Sjóvá og víðar).
33. Gunnar R. Magnússon, lögg. endurskoðandi.
34. Jón Halldórsson, lögmaður (sonur Halldórs H. Jónssonar).
35.Sverrir Kristinsson, fasteignasölunni Eignamiðlun.
36.Pétur Björnsson i Avöxtun, sviptur leyfi til bráðabirgða.
Bankarnir og ,,grái markaðurinn"
Sjóðir og leigur Hlutur banka Áætlað umfang
Fjárfestingarfélagið 34—35% 3.600 m. kr.
Kaupþing 49% 1.600 m. kr.
Verðbréfamarkaður Iðnaðarbankans 100% 300 m. kr.
Glitnir hf 87% 2.500 m. kr.
Lýsing hf 80% 1.200 m. kr.
Féfang 36% 1.000 m. kr.
Lind hf 100% 1.000 m. kr.
Skýringar: Fjárfestingarfélagið, Kaupþing og Verðbréfamarkaður Iðnaðarbankans reka 13 af 18 verðbréfasjóðum og standa fyrir rúmlega 90% af útgefnum skulda- yfirlýsingum sjóðanna. Með bönkum er hér átt við viðskiptabankana, sparisjóðina, beint tengda lánasjóði bankanna og erlendu bankana tvo í Glitni og Lind.