Pressan - 10.08.1989, Side 9

Fimrritudagur 10. ágúst 1989
9
Ópólitísk pólitík gegn pólitíkinni
„ÉG ER EKKI LÍTILL HITLER##
HAFNFIRSKUR HEILDSALI STOFNAR SAMTÖKIN ÍSLAND
Siðustu dagana fyrir verslunarmanna-
helgi birtist i tvigang smáauglýsing í DV
undir heitinu „Ýmislegt##. Textinn er eft-
irfarandi: „Hefur þú ekki fengið nóg af
pólitiskri óráðsiu, sóun, sukki og skatt-
piningu? Ef svo er þá hafðu samband i
sima ... Samtökin lsland.##
„Ég hef fengið viðbrögð við auglýs-
ingunni og einir 14 hafa skráð sig, þar af
niu konur,## segir Gunnar Harðarsen,
heildsali i Hafnarfirði, en hann er upp-
hafsmaðurinn að Samtökunum islandi.
Um helgina verður fyrsti f undurinn hald-
inn.
EFTIR PÁL VILHJÁLMSSON MYND EINAR ÓLASON
„í íslenskum stjórnmálum er sára-
lítill munur á hægri og vinstri. Þetta
eru allt saman heimatilbúnir sósíal-
demókratar," er það fyrsta sem
Gunnar segir þegar blaðamaður
kemur inn á skrifstofuna við Reykja-
víkurveg 68.
Blaðamaður giskar á að Gunnar
sé kominn hátt á fimmtugsaldur og
skrifstofan ber þess merki að þar
starfar heildsali. Uppi á hillu og á
gólfum getur að líta lítil rafmagns-
tæki, leikföng og hárbindi eins og
skokkarar nota og miðaldra konur
sem vilja vera sportlegar. Á skrif-
borðshiílunni er bók sem heitir
„Running your own show" eftir
Richard I. Curtin og gefin út af for-
laginu Mentor.
Gunnar hefur ekki áður starfað í
stjórnmálasamtökum, utan hvað
hann var sem ungur maður skráður
í Heimdall. Hvers vegna þá að
stofna Samtökin ísland?
„Ofnæmi fyrir
pólitík"
„Menn rífast heima í stofu og
finnst þetta allt ömurlegt en gera
ekkert í þessu. Ég vil gera eitthvað
og er viss um að ef ég reyndi ekki
núna myndi ég seinna naga mig i
handarbökin."
Markmið
samtakanna?
„Að skapa betra þjóðfélag fyrir þá
sem í því búa.“
Gunnar vill ekki kalla Samtökin
ísiand pólitísk. „Allir eru komnir
með ofnæmi fyrir pólitík."
Hvað þá? Hvað eigum við að kalla
þetta?
„Góð spurning. Kannski finnum
við svar við henni þegar samtökin
koma saman."
Gunnar segist ekki vilja gefa
ákveðnar yfirlýsingar um stefnu
samtakanna áður en fyrsti fundur-
inn hefur verið haldinn.
„Ég er ekki lítill Hitler sem ætlar
að segja fólki hvað það á að gera.
Hugmyndin er að lítill kjarni komi
saman, ræði málin og móti stefn-
una. Þetta gætu verið tíu til tuttugu
manns."
Að hans sögn er ekki tímabært að
bollaleggja um framboð. Það verði
að koma í ljós hver sé vilji þátttak-
endanna.
Pólitík
óónægjunnar
Gunnar dregur ekki dul á að
óánægja er drifkrafturinn á bak við
þau samtök sem hann hyggst stofna.
„Fólk er alltaf undir einhverri hel-
vítis pressu og þrátt fyrir mikla
vinnu sér það ekki fram á að geta lif-
að sæmilegu lífi.“
Þeir sem bera ábyrgð á ástandinu
eru stjórnmálamenn, sem allir eru
settir undir einn hatt. Hjá stjórn-
málamönnum fara saman, segir
Gunnar, sambandsleysi við almenn-
ing og tvöfalt siðgæði.
„Á hátíðisstundum tala stjórn-
málamennirnir um íslensku þjóðina
sem fjölskyldu. Þess á milli fara þeir
í rándýrar lystireisur. Hvernig getur
forsetinn leyft sér að ferðast í einka-
þotu til Kanada á meðan allt er í
steik hér heima? Embættismenn og
stjórnmálamenn eyða úr opinber-
um sjóðum af algjöru samviskuleysi.
En það er alltaf einhver sem þarf að
borga."
í annan stað er Gunnar upptekinn
af opinberri þjónustu. Hún er alltof
þunglamaleg og óhagkvæm að
hans áiiti. „Kerfið er algjörlega til-
litslaust gagnvart tíma fólks. Maður
þarf að endasendast þvers og kruss
til að afgreiða smámál."
Gunnar segist sannfærður um að
fjöldi fólks hugsi á iíkum nótum og
hann. Hann byggir það á samtölum
við þá sem svöruðu auglýsingunni
annarsvegar og hinsvegar tilfinn-
ingu sinni.
Þegar blaðamaður ber undir
hann staðhæfinguna að aldrei hafi
almenn velmegun verið meiri á ís-
landi en einmitt núna svarar Gunn-
ar: „Stjórnmálamenn tala alltaf um
meðaltal, en það segir okkur svo lít-
ið. Meðaltaiið blekkir; fyrir ofan það
eru menn sem hafa það mjög gott
og fyrir neðan margir sem hafa það
skítt. Stjórnmálamenn vita ekkert
hvernig fólkið hefur það í blokkun-
um hérna hinum megin," og hnykk-
ir höfðinu í áttina að fjölbýlishúsun-
um vestan Reykjavíkurvegar.
Flokkaandúð á
íslandi
Það er ekki nýtt að samtök séu
stofnuð á íslandi til höfuðs þeim
stjórnmálaflokkum sem fyrir eru.
Síðast var það Bandalag jafnaðar-
manna sem gaf sig út fyrir að vera
sér á parti og á móti öllum hinum.
Einkunnarorð fyrsta landsfundar BJ
voru: Aldrei flokkur. Undirmálin
voru þau að flokkakerfið og flokk-
arnir sjálfir væru meinsemdin.
Svanur Kristjánsson, prófessor í
stjórnmálafræði við háskólann, seg-
ir vantraust á stjórnmálaflokkum og
stjórnmálamönnum landlægt hér-
lendis. „Það er spurning hvort ís-
lendingar hafa nokkurn tíma með-
tekið stjórnmálaflokka sem nauð-
syniegan þátt í lýðræðisþjóðfélagi."
Þaðan af síður eru til hugmyndir um
skyldur og ábyrgð stjórnmála-
flokka, er skoðun Svans.
Það styður álit hans að fáir eru til
að taka upp hanskann fyrir flokka-
kerfið þegar því er andæft. Menn
eru tilbúnir að taka afstöðu með sín-
um flokki andspænis öðrum, en
ekki með stjórnmálaflokkum i
heild, og faliast á að þeir gegni sam-
félagslegu hlutverki.
Þessar aðstæður eru hagfelldar
mönnum sein koma fram á sjónar-
sviðið og skera upp herör gegn kerf-
inu og krefjast róttækra breytinga.
Oft hafa þessir menn frjálsari hend-
ur en aðrir stjórnmálmenn, meðal
annars af þeirri ástæðu að þeir eiga
að baki stuttan feril í stjórnmálum
og eru óbundnir öðrum hagsmun-
um en sínum eigin.
Smáflokkar sækja á
Síðustu ár hafa þær breytingar
orðið á evrópskum stjórnmálum að
stóru flokkarnir eiga undir högg að
sækja á meðan smærri stjórnmála-
samtök komast til áhrifa. Iðulega er
það andóf gegn tilteknu þjófélags-
fyrirbæri sem knýr þessa smáflokka
áfram og getur það verið gegn út-
lendingum, háum sköttum eða um-
hverfiseyðingu.
Á íslandi verður ekki vart hlið-
stæðrar þróunar. Þó hafa verið
stofnuð samtök á borð við Flokk
mannsins og Græningja. Hefðbundn-
ari stjórnmálasamtök eru Þjóðar-
flokkurinn og Borgaraflokkurinn.
Þrátt fyrir vilja og áhuga stofnenda
lætur almenningur sér fátt um finn-
ast.
Það nýjasta er Samtökin ísland.
Gunnar Harðarson er mátulega
bjartsýnn á framtíðina. „Kannski
þetta fari á fullu af stað og koðni svo
niður, eins og oft gerist hjá okkur ís-
lendingum."