Pressan - 02.11.1989, Síða 6

6
pólitisk þankabrot
Fimmtudagur 2. nóv. 1989
PRESSON
ammmmmmmmmmmmammtuemsmmm
________VIKUBLAD Á FIMMTUDOGUM______________
Útgefandi Blað hf.
Framkvæmdastjóri Hákon Hákonarson
Ritstjórar Jónína Leósdóttir
Omar Friðriksson
Auglýsingastjóri Hinrik Gunnar Hilmarsson
Ritstjórn og skrifstofur: Ármúla 36, sími: 68 18 66. Auglýsingasimi:
68 18 66. Áskrift ogdreifing:Ármúla36, sími 68 18 66. Setningog umbrot:
Leturval sf. Prentun: Blaðaprent hf.
Áskriftargjald 500 kr. á mánuði. Áskriftargjald: Pressan og Alþýöubladið:
1000 kr. á mánuöi. Verð í lausasölu: 150 kr. eintakið.
FULLORÐNIR
GETA LÍKA GRÁTIÐ
Það er ekki jafnauðvelt að vera fullorðinn og menn
halda í barnæsku. Frá sjónarhóli barns virðist full-
orðna fólkið hafa öll tækifæri til að höndla lífsham-
ingjuna. Það vinnur sér inn peninga og getur keypt
fyrir þá súkkulaði og sætabrauð, án þess að biðja um
leyfi. Fullorðna fólkið getur líka vakað eins lengi og
því sýnist á kvöldin — jafnvel alla nóttina — og skróp-
að í vinnunni. Og það þarf ekkert að taka til, nema
það vilji það sjálft.
Þegar maður vex úr grasi blasir hins vegar við hinn
ógnvekjandi sannleikur: Lífshamingjan er ekki fólgin
í því að geta keypt kíló af karamellum og mega vaka
lengi frameftir! Tilvera hinna fullorðnu er enginn
dans á rósum, eftir allt saman. Hún er meira að segja
töluvert erfið á köflum. Svo erfið að fullorðna fólkið
fyllist stundum kvíða, engu síður en börn. Pabbar og
mömmur geta jafnvel grátið.
í viðtali PRESSUNNAR við Odda Erlingsson sál-
fræðing kemur fram að fjöldi íslendinga þjáist af
kvíða. Telur hann að kvíði sé orsök allt að helmings
þeirra andlegu kvilla, sem fólk leitar með til sálfræð-
inga, svo hér er ekki um neitt smámál að ræða. Kvíði,
sem fær að magnast upp án meðferðar, getur eitrað
líf viðkomandi einstaklings þar til hann þorir ekki
lengur að hitta annað fólk eða fara út úr húsi. Og þá
er lífið orðið allólíkt þeirri mynd, sem maður gerði
sér áður af frelsi og áhyggjuleysi fullorðinsáranna.
Kvíði er hluti eðlilegra viðbragða og getur jafnvel
verið til góðs, ef hann fer ekki úr böndum. Sjúklegur
kvíði er hins vegar lamandi og hann þarf að lækna.
Sem betur fer getur fólk, sem haldið er óeðlilegum
kvíða, leitað til sérfróðra aðila og fengið aðstoð við að
ná aftur tökum á lífinu. Tilveran er kannski ekki sá
dans á rósum, sem við héldum í æsku, en hún batnar
ekkert þó við lokum okkur inni og flýjum erfiðleik-
ana. Sá þroski, sem menn uppskera við að takast á
við óþægilega hluti, er líka það, sem gefur lífinu gildi.
hin pressan
„Ég hef líkast til veriö haldinn
einhverri ritdellu."
— Halldór Laxness í viótali við Tim-
ann
„Flestum er Ijóst aö loforö
Sjálfstæöisflokksins um veru-
legar skattalækkanir eru meö
öllu óraunhæf og nákvæm-
lega jafnmikils viröi og inni-
stæðulaus ávísun."
— Úr leióara Dags
„Fólk heffur mestar
óhyagjur aff eydingu ózon-
lagsins/#
— Frétt í Morgunblaðinu
„Litlar stúlkur hafa nú um
stundir lagt dúkkurnartil hlið-
ar og sitja niðursokknar í aö
greiöa litlum gúmmíhestum."
— Guörún Guðlaugsdóttir í Morg-
unblaöinu
„Það er svo óskaplega nota-
legt aö loka öllum gáttum og
horfa niður til þegnanna með
föðurlegri eða móöurlegri um-
hyggju."
— Ólafur M. Jóhannesson í Morg-
unblaðinu
„Ólafur Laufdal og félagar
neita aö leyfa Jóni Ólafssyni
og bylgjuliðinu hans að hrósa
sigri i stríðinu um það hver fær
að reka einu kúlutyggjópopp-
stöðina sem pláss er fyrir í
Reykjavík."
— Þröstur Haraldsson í fjölmiðla-
pistli Þjóðviljans
„Ég má ekki vera að þvi að
læra tungumál þessa stund-
ina. Það er þó aldrei að vita
hvað ég tek fyrir næst."
— Guðrún Jónsdóttir í fimaviðtali.
Guörún er 73 ára og talar á annan
tug tungumála
Hafðu það eins og þú vilt!
PRESSAN hefur f.agið til ||»s «1» >ig BIR6I ÁRNASON,
hogfrcaiÍBf ag aÍihkrMH vKskipfaréðherra,
BOLLA HÉMNSSON hagfrtatiag eg EINAR KARL HAR-
ALOSSON, ritstjéra saMoorraaa tÍMaritsias Nerdisk
Koatakt. ÞrtMMniigarair mhm skiptast é hm «1
skrifa pistia mm stjéroMél Iffcmdi stuodar f bloiit.
W er Eiaar KaH som riiar i voiil eg skrifar pélitísk
þaakobret síh í PRESSUNA í dog.
Vii bjéÍHM þé velkeMHa í kép laasapeona bloisias.
Nú er Sinatra-kenningin
komin í stað þeirrar stefnu'
sem kennd var við Brezhnev
og réttlætti íhlutun Sovét-
manna í innanríkismál ríkja í
Austur-Evrópu. Gennadi
Gerasimov, upplýsingastjóri
Gorbachovs, fór á kostum-i
bandarísku sjónvarpi og vitn-
aði í texta Franka stráks: „Ég
hafði það á minn hátt“. Gera-
simov sagði að þannig gætu
Austur-Evrópuríkin haft það
framvegis í friði fyrir Sovét-
ríkjunum.
Islendingar, sem bera af
öðrum þjóðum í orðsins list,
höfðu náttúrlega orðað þessa
kenningu á undan Gerasimov
og Sinatra! Rafnkell bóndi á
Dýhóli í Nesjum hringdi í sím-
stöðina á Höfn og vildi senda
Sigurði stórbónda á Stafafelli
i Lóni heillaóskaskeyti í til-
efni af merkisafmæli. Síma-
stúlkan spurði hvað ætti að
standa í skeytinu. „Hafðu það
bara eins og þú vílt," svaraði
Rafnkell. Þegar skeytið var
lesið í afmæli Sigurðar hljóð-
aði það svo:
„Hafðu það eins og þú vilt!
— Rafnkell á Dýhóli."
- o - o -
Hver sem á heiðurinn af
„hafðu-það-eins-og-þú-vilt-
kenningunni" þá er það víst
að hún er merkilegt tímanna
tákn. Mikhail Gorbachov lýsti
því yfir hátíðlega í Helsinki á
dögunum að eftirstríðsár-
unum væri loldð. Mér finnst
þetta grátbroslegt orðalag
vegna þess að komi ekki til
nýrrar heimsstyrjaldar lýkur
eftirstríðsárunum aldrei. Þeg-
ar ég fer að hugsa málið
finnst mér þó að það gæti
verið sérstök meining í þessu
fyrir okkur sem fædd erum á
fimmta áratugnum. Við viss-
um ekki af heimsstyrjöldinni,
en þegar við komumst til vits
og ára mótuðu niðurstöður
hennar engu að síður hugar-
heim okkar. í fjörutíu ár hafa
menn haft yfir utanaðlærðar
rullur á leiksviði kalda stríðs-
ins. En nú er sýningum að
ljúka á þessu maraþonverki,
þar sem jafnvægislist valda,
ógnar og áhrifasvæða hefur
verið meginþráður. Nýtt Evr-
ópuverk er í smíðum en því
er ólokið enn og æfingar ekki
nema rétt að byrja. Jalta-
Evrópa er úr sögunni. Enginn
kann almennilega þann nýja
texta, sem skrifaður hefur
verið, og enginn veit ná-
kvæmlega til hvers höfundar
ætlast. Það ríkir spennandi
óvissa um f ramvindu alþjóða-
mála en ekki lamandi vissa
um óhagganlegar skorður
eins og áður. Og við sem er-
um á miðjum aldri verðum að
komast af án kreddu og kenn-
inga sem við fengum í vöggu-
gjöf. Kannski einhverjir okk-
ar geti farið að hugsa sjálf-
stætt?
Á sviði efnahagsmála er
frumkvæðið í höndum helstu
ríkja innan Evrópubanda-
lagsins. Hinu pólitíska frum-
kvæði deila þau með Gorba-
chov. Flest af því sem minni
ríki eru að kljást við um þess-
ar mundir eru viðbrögð við
þessum staðreyndum. Það er
hollt að minnast þess að saga
norrænu ríkjanna hefur um
aldir mótast af viðbrögðum
og aðlögun að umbyltingum
á meginlandi Evrópu. Á okk-
ar öld hefur norrænu ríkjun-
um sjaldnast tekist, þrátt fyrir
náið og að mörgu leyti ein-
stakt samstarf, að bregðast
sameiginlega við stórtíðind-
um álfunnar. Um þessar
mundir er verið að semja um
stórfelldar breytingar á
grundvelli allrar efnahags-
starfsemi í Evrópu. Líklegt
má telja að fjórfrelsið (frjálst
flæði vöru, þjónustu, fólks og
fjármagns) verði meginregla í
viðskiptum innan Vestur-Evr-
ópu og nái einnig til verulegs
hluta Austur-Evrópu. Þetta
kann að þykja djarflega
ályktað, en framvinda mála
er ótrúlega hröð, og ég yrði
ekki hissa þó farið yrði að rífa
Berlínarmúrinn fyrir jól. Við-
skiptamúrarnir gætu fallið
viðlíka hratt, enda er von á
Gorbachov til Brussel í des-
ember, og þar má búast við
nýjum boðskap ef Sovétleið-
toginn er sjálfum sér líkur, og
hefur ekki verið steypt af
stóli.
- o - o -
Sjálfsagt eru margir íslend-
ingar þeirrar skoðunar að
þeir geti haft það eins og þeir
vilja í nánustu framtíð, hvað
sem líður samningabrölti alls-
konar úti í Evrópu. Boðskap-
urinn frá Brussel er hinsveg-
ar ótvírætt sá að Evrópuþjóð-
um beri að hafa það eins og
þeir innan EB hafa það. EB-
frelsi, EB-staðlar og EB-
menntun, það er það sem
koma skal. Og það væri
óraunsæi að gera ráð fyrir
öðru en að Islendingar verði
að laga sig að nýjum samn-
ingsniðurstöðum stærstu
ríkja Evrópu. Það verður eitt
helsta átakamál íslenskra
stjórnmála næstu misseri
hversu hröð þessi aðlögun
verður og með hvaða hætti
hún verður framkvæmd.
Það er nóg af þverstæðum
í þeirri þróun sem við höfum
fyrir augum. í austanverðri
álfunni blandast frjálsræði og
upplausn, efnahagsskipbrot
og þjóðleg vakning, von og
ótti. í álfunni vestanverðri
takast á öfl miðstýringar og
valddreifingar og vegast á
hagsmunir stórfyrirtækja og
16 miiljóna atvinnulausra.
Engu að siður hijóta allir að
taka fagnandi því pólitíska
hlýviðraskeiði sem nú geng-
ur yfir og vilja nýta frjóan
jarðveg til þess að flétta sam-
an efnahagsstarfsemi Evr-
ópuþjóða, ef vera mætti að
það kæmi í veg fyrir nýjar
styrjaldir.
í málræktarviku sagði einn
af fulltrúum íslensks atvinnu-
lífs i sjónvarpi að ástandið á
Suðurnesjum hefði „verið
verra en raun bar vitni". Ég
veit ekki alveg hvaða merk-
ingu ber að leggja í þetta, en
ég held að orðatiltækinu
megi snúa upp á ástandið í
Evrópu: Það er eiginlega
betra en raun ber vitni.
„Gróa é Leiti er í stuöi á þess-
um árstíma sem aldrei fyrr."
— Frétt í DV
„Þótt menn kasti grjóti úr
„glerkúlu" og þrátt fyrir ótrú-
legar árásir á mig, meðal ann-
ars af mönnum, sem svo
klappa manni á bakiö við há-
tíðleg tækifæri, mun ég ekki
taka þátt í þessum Ijóta leik;
ekki láta draga mig niöur í
svaöiö."
— Tímabréfiö 2a október, vitnað til
viðtals við Steingrím Hermannsson
forsætisráðherra
,,Það væri ekkert
minna en algjört
reiöarslag að gefa
útgerðarmönnum
fiskistofnana eins
ogpeir Hannes,
LIÚ o.fl. viljar
— Einar Júliusson i Morgunblaö-
inu
„Kannski má segja að ég hefði
átt að vera bara áfram með
Broadway og byrja ekki strax
á Hótel íslandi."
— Ólafur Laufdal i Morgunblaðinu
„Því er bað að Garri gleðst
yffir þvi framtaki Jóns Ótt-
ars og hans manna að sýna
landsmönnum klámmyndir
ffyrir háttinn/#
— Garri í Timanum
„I sama augnabliki steig Garri
ofan í hundaskít og náði því
ekki að klára það sem hann
ætlaði að segja."
— Úr 'limanum
„Það tók þjóðina öld að öölast
sjálfstæði. Hún gæti gloprað
því niður með einum van-
hugsuðum leik á tafiborði al-
þjóðastjórnmálanna."
— Ragnar Arnalds i Þjóðviljanum
„Hér sýnast mér allar ár falla
til Dýrafjarðar..."
— Jón Baldvin Hannibalsson utan-
ríkisráðherra i viötali viö Þjóöviljann
„Ég skrifaði ekki
til að verða
frœgur, heldur var
þetta þörf sem
kom fram þegar
annað fólk var að
borða eða þegar
það svaf.“
— Halldór Laxness i samtali viö
Þjóðviljann á 70 ára rithöfundar-
afmæli skáldsins