Pressan - 03.05.1991, Síða 20

20
FÖSTUDAGUR PRESSAN 3. MAÍ1991
s?íí)jnr
tðlcitöítar
^jóöööijur
Á tímabili var töluvert
um aö útlenskir ævintýra-
menn sigldu á sportskút-
um sínum til íslands og
tækju fyrst land á Aust-
fjörðurm Eitt sumariö
höföu fimm skútur lagst aö
bryggju á Fáskrúösfiröi og
jafnan lá straumur manna
niöur á höfn í hvert skipti.
Aldraöur íbúi á staðnum,
fyrrverandi sjómaöur, var
gjarnan sá fyrsti til aö heilsa
upp á gestina, sem voru oft
heldur þjakaöir eftir velt-
inginn yfir Atlantshafiö.
Þegar leið á sumariö taldi
hann sig vera orðinn vel
sjóaöan i móttökunni og
brá fyrir sig hinum ýmsu
tungum þegar ein skútan
lagöist aö bryggju:
„Vellkomm tú this æs-
landik fissingþorp"
(Úr dreifbylíssögum)
Stundum þurfti lögreglu-
maöurinn á staönum aö
beita sérstakri lagni til að
koma vitinu fyrir Palla þeg-
ar hann lagðist ofurölvi í
drulluga götuna. Yfirleitt
var nóg aö halda á þeirra
grænu fyrir framan hann,
en stundum gat Palli veriö
á slíkum bömmer aö eitt-
hvaö meira þurfti til.
Einhverju sinni er Palli lá
afvelta á götunni í alvar-
legu þvermóösku- og fyllir-
ískasti kom lögreglumaöur-
inn á vettvang.
Um leiö og Palli sá hann,
hrópaöi hann:
„Geir, Geir! Keyröu yfir
mig!"
Lögreglumaður, sem var
þekktur fyrir yfirvegun og
rósemi, lét þetta ekki setja
sig út laginu, heldur svaraöi
aö bragöi:
„Væri ekki nóg aö éq stiqi
ofan á þig."
(Úr fyllinssögum)
Þaö getur reynst örlaga-
ríkt aö handleika framandi
hluti sem rekur á land viö
strendur landsins, ekki síst
dufl og aörar hættulegar
leifar úr styrjöldum.
Bændur í Löndum i
Stöövarfiröi voru hins veg-
ar ekkert aö kippa sér upp
viö þetta. Eitt sinn er dufl
rak á land í fjörunni fyrir
neöan bæinn tóku þeir sig
til og veltu þvi upp á tún
eins og hverjum öörum
rekaviöi.
Athæfi þeirra spurðist út
og var þeim skilaboðum
komiö til þeirra aö aðhafast
ekkert fyrr en sérfræöingar
heföu gengið úr skugga um
aö duflið væri óvirkt.
Bændur brugðust skjótt
viö þessu og veltu duflinu
aftur niöur túniö og niður í
fjöruna.
Siöan kom í Ijós aö duflið
var þrælvirkt og heföi get-
aö sprungiö viö minnsta
hnjask.
(Úr sveitavargssögum)
Craslennan er ekki handa hvepium sem er
Það varsólskin og vor í lofti
þegar bladamadur PRESS-
UNNAR rölti nidur á höfn í
vikunni í þeim tilgangi ad ná
tali af grásleppukörlum. Eng-
ir grásleppubátar voru
komnir inn um kaffileytid, en
á vegi bladamanns varð
Snorri Steinsson, smábáta-
eigandi, ad gera að netum.
Hann sagðist ekkert leyfi hafa
fengið til grásleppuveiða enn-
þá, þess vegna vœri báturinn
í höfn. Snorri er reyndar hcett-
ur að róa sjálfur og hefur fal-
ið Sigþóri Olafssyni, reyndum
sjómanni úr Olfusinu, skip-
stjórn bátsins.
Það stóð ekki á Sigþóri að
tjá sig um grásieppuna, þegar
blaðamaður spurði hann
hvers vegna það stæði á leyf-
inu. En veiðarnar hófust nú í
lok apríl.
„Við fáum ekkert leyfi til að
veiða grásleppuna, af því það
er ekki úthlutað nema þeim
sem hafa verið á grásleppu-
veiðum áður,“ sagði Sigþór og
var ekkert alltof ánægður
með fyrirkomulagið. „Það
væri kannski allt í lagi ef við
hefðum verið með meiri
kvóta, en viðmiðunarkvótinn
sem við fengum fyrir þessa
vertíð náði þrjú ár aftur í tím-
ann og þar sem eigandi báts-
ins gat, heilsunnar vegna,
ekki fuilnýtt kvótann á þeim
tíma, var okkar kvóti skertur
í vetur.
Þetta er alveg fáránlegt, að
við sem höfum okkar atvinnu
af þessu skulum ekki fá ieyfi
til grásleppuveiða þegar nóg-
ur markaður er fyrir hrognin
og nóg af grásleppunni. Heid-
ur skuli þau veitt mönnum
sem stunda þessar veiðar í
sumarfríum sínum. Ég vil líka
taka það fram, að það er ekki
ráðuneytið sem ákveður
þetta. Þeim er alveg sama.
Það eru smábátaeigendurnir
sjálfir, þeir sem hafa verið á
grásleppuveiðum. Hún er
ekkert handa hverjum sem
er, grásleppan."
Af hverju mega menn ekki
veiða eins og þeir vilja, efþað
er nóg af grásleppu?
„Það var gert samkomulag
fyrir um tveimur árum, að
þeir sem hefðu ákveðinn
kvóta gætu ekki farið á grá-
sleppu. En þá var heldur ekki
markaður fyrir hrognin. En
nú hefur markaðurinn opn-
ast aftur. Ég er til dæmis þeg-
ar búinn að fá kaupanda að
grásleppunni fái ég leyfið, svo
ekki er það vandmálið, að
ekki sé hægt að losna við
hana.“
Hefurðu alltaf verið á smá-
bátum Sigþór?
„Nei, ég var á stærri bátum
hér áður. Stærst líklega 100
tonna bát. En maður var orð-
inn leiður á þessum löngu
túrum og því að vera sjaldan
heima. Mig langaði til að geta
hossað barnabörnunum svo-
lítið.“
Þú hefur ekki getað hugsað
þér að fara í land?
„Jú, en ég hefði þá þurft að
gera J)að fyrir svona tíu ár-
um. Eg fengi ekkert að gera i
landi núna. Maður er orðinn
of gamall."
Hvað er of gamall?
„Ég varð fimmtugur í vet-
ur.“
Hvað œtlarðu að gera í
sumar ef þú fœrð ekki grá-
sleppuveiðileyfið?
„Ég veit það ekki. Annars
er maður nú að vona að mað-
ur fái leyfið, þó ég sé ekki allt-
of bjartsýnn á það. Mig lang-
aði jafnvel til að reyna hvort
ekki væri hægt að gera út frá
Þorlákshöfn, það hefur aldrei
verið reynt. En hef ekki feng-
ið leyfi fyrir því heldur. Ég er
samt alveg viss um að það er
nóg grásleppa þar."
SJÚKDÓMAR OG FÓLK
Hósti
Gamall vinur minn úr
Laugarnesskóla hringdi um
daginn. — Ég er með svo
djöfull slæman hósta. Get-
urðu ekki gefið mér eitthvað
við lionum. Ég þarf að sitja á
samningafundi allan daginn
á morgun og það hefur vond
áhrif bæði á mina menn og
hina ef ég sit hóstandi út all-
an fundinn. — Ég er búinn
aö skrifa um þetta í PRESS-
UNA, sagði ég. — Gerðu það
bara aftur, sagði hann. Þú
getur ekki ætlast til að ég
safni gömlum PRESSUM of-
an á allt annaö drasl sem ég
sanka að mér. — Jæja, sagði
ég, þá skrifa ég aftur um
hóstann. Hóstinn er öflug
vörn fyrir öndunarvegina til
að verjast slími og alls konar
aðskotahlutum sem berast
ofan í kokiö, barkann og
berkjurnar. Hósti er flókið
ósjálfrátt viðbragð sem á
upptök sín í slímhimnum
öndunarveganna. Þegar
þær verða fyrir áreiti fara
boð til mænunnar og stjórn-
stöð öndunarinnar svarar.
Einstaklingurinn dregur þá
djúpt inn andann og hár
þrýstingur myndast inni í
brjóstkassanum þegar önd-
unarvöövar dragast saman
gegn lokuðum öndunarveg-
um. Síðan pressast loftið út í
hósta og ber með sér slím og
aðskotahluti. Hósti er ein-
kenni sjúkdóma sem valda
OTTAR
GUDMUNDSSON
áreiti í slímhimnum lungna
eins og sýkinga (s.s. kvef,
bronkítar og lungnabólga)
astma, æxlissjúkdóma,
hjartasjúkdóma, aðskota-
hluta í loftvegum o.fl. Hósti
getur verið slímugur eða
jmrr. Íslímhósta eykst slim í
lungunum sem líkaminn los-
arsig við með hóstanum. Þá
er hann gagnlegur og besta
vörn líkamans til að halda
öndunarvegunum hreinum.
Útlit hrákans gefur vísbend-
ingu um orsökjna, hvítt slím
bendir til einfalds áreitis,
gulur eða grænn liráki er lík-
lega vegna sýkingar og
rauður hráki þýðir blæöingu
og leiðir hugann að æxli.
berklum eða blóðtappa í
lunga. Erfiöur hósti getur þó
valdiö blæðingu frá stnáæö-
um aftan til í hálsi svo að
blóðhósti þarf ekki að vera
eins alvarlegur og liann
hljómar. í þurrhósta berst
ekkert slím upp úr lungun-
um en hann er mjög þreyt-
andi og getur gert sjúklingn-
um og umhverfi hans lífiö
leitt.
MEÐFERÐ OG
RANNSÓKN
Hósti er varnarviðbragö
líkamans sem verður að
bera fulla virðingu fyrir.
Menn verða því að hafa ein-
hverja hugmynd um það af-
hverju sjúklingur hóstar áð-
ur en gripið er til meðferðar.
Sjálfsagt er að taka lungna-
mynd ef hósti er langvinnur
og stundum þarf að grípa til
ýmissa rannsókna s.s.
berkjuspeglunar til aö finna
hver orsökin er. Á seinustu
árum hef ég fyrirhitt nokkra
sjúklinga með þurran erfið-
an hósta án nokkurrar sýni-
legrar ástæðu. Þeir voru allir
nýbyrjaðir að taka blóð-
þrýstingslyf eins og Capo-
ten og Renitec en þurra-
hósti er þekkt aukaverkun af
þessum lyfjum. Lyfjalaus
meöferö á hósta felst í heit-
um drykkjum, hætta að
reykja og forðast ýmiss kon-
ar áreiti sem gerir hóstann
verri eins og ertandi loft-
kennd efni. Þegar hóstinn
stafar af ofnæmi þarf aö
finna orsökina, og komast
fyrir hana. Ýmiss konar
lyfjameðferð hefur verið
reynd við hósta. þegar liann
ætlar alla lifandi að drepa.
Menn eru þó ekki á eitt sáttir
um gagnsemi þessara lyfja
og spurning hvort þau gera
yfirleitt nokkuð gagn. 'Slím-
þynnandi lyf eiga að verka
vel á þykkt slím í lungum
sem erfitt er að hósta upp.
Þetta eru lyf eins og Fabrol
og Mucomyst. Þau eru
stundum gagnleg fyrir sjúkl-
inga með króníska bronkíta.
Hóstastillandi lyf hafa kæf-
andi áhrif á hóstann og
koma að góðum notum ef
sjúklingur á erfitt um vik
vegna þurrs hóstakjölturs.
AIls konar blöndur hósta-
stillandi og slímlosandi efna
auk ofnæmislyfja eru tals-
vert notaðar. F.kki hefur ver-
ið sýnt fram á aukna gagn-
semi af slíkum blöndum.
Hóstalyfjaiðnaðurinn er tal-
inn velta tugmilljónum á
hverju ári hérlendis svo að
eftirspurnin virðist vera
mikil.
Á AÐ MEÐHÖNDLA
HÓSTA?
Stundum er ástæða til að
gefa eitthvað við ákaflega
seigu slimi sem sjúklingur-
inn getur ekki komið frá sér.
Best er þá að gefa Bisolvon
sem léttir undir með sjúkl-
ingnum að hósta því upp.
Slímþynnandi lyf geta kom-
ið að einhverju haldi hjá
sjúklingum með króníska
bronkíta og langtímameð-
ferð með lyfinu kemur að
einhverju leyti í veg fyrir
bráð veikindaköst. Við þurr-
um hósta má í stöku tilviki
gefa töflur eins og Nipaxon
sem oft reynast vel. Flestir
sem skrifa í einhverri alvöru
um hóstann og lyf við hon-
um telja ekki ástæðu til að
gefa lyf nema í undantekn-
ingartilfellum. Ég held að
obbinn af öllum þessum
hóstamixtúrum sem gefinn
er og fólk drekkur eins og
vatn sé meira eða minna
gagnslaus. Hóstamixtúrur
við venjulegu kvefi eru út í
hött. Best er að drekka vel
og fara vel með sig og hætta
að reykja.