Pressan - 05.09.1991, Qupperneq 26

26
FIMMTUDAGUR PRESSAN 5. SEPTEMBER 1991
'Jít'ijnt*
t^Icttéítttf
^jóöðögut*
<9-
Þekktur kaupsýslumaður
í Reykjavík hafði til margra
ára drukkið meira af áfengi
en flestir aðrir. Vinir hans
og vandamenn höfðu
margoft fært drykkjuna í tal
við manninn og reynt allt til
að fá hann til að fara í
áfengismeðferð, en það var
sama hvað sagt var; hann
var ófáanlegur til aö hlusta
á ráðleggingar og athuga-
semdir vina sinna, hvað þá
taka mark á orðum þeirra.
Árin liðu og maðurinn
herti á drykkjunni frekar en
hitt. Öllum á óvart ákvað
hann einn daginn að hætta
allri drykkju og fara í með-
ferð. Einn hans bestu vina
spurði hvað hefði orðið til
þess að honum snerist
hugur og hann gat horft á
vandamálið og ákveðið að
takast á við það.
„Þannig var, vinur minn,
að ég var á einhverri
skemmtun hjá karlaklúbbi.
Eins og venjulega var þar
málverkauppboð og eins
og venjulega keypti ég og
keypti. Þegar skrallið var
búið stóð ég uppi með f jög-
ur málverk í höndunum. Eg
fór í eitthvert heimahús á
eftir, þar sem við héldum
áfram að drekka. Svo mikið
er víst að ég þurfti ekki
meiri drykki, enda orðinn
pöddufullur. Það var siðan
um klukkan sex um morg-
uninn að ég hringdi á leigu-
bíl og fór heim. Það tók
leigubílstjórann talsverðan
tíma að koma mér og mál-
verkunum fyrir i bilnum, en
það hafðist allt að lokum.
Þegar við vorum komnir
heim, og ég var að reyna að
opna útidyrnar, tókst ekki
betur til en svo að ég steig
í gegnum eitt málverkið og
eyðilagði það. Konan vakn-
aði við bröltið í mér og kom
fram. Hún hafði svo sem
séð mig svona áður og varð
í raun ekki reiðari en hún
var vön að veröa. Nema
þegar hún sá að ég hafði
keypt fjögur málverk.
Kaupgleði min kætti hana
ekki, svo mikið er víst. Hún
er snillingur að gera gott úr
öllu og ætlaði að reyna það
þarna. Hún tók til við að
skoða myndirnar og fannst
þær allar ömurlegar. Það
var reyndar talsvert meira
en ég hafði gert, þvi ég
hafði ekki haft fyrir því að
skoða verkin. Þegar hún sá
myndina sem ég hafði
eyðilagt rak hún upp hróp
og tók að skammast. Ég
varð undrandi á viðbrögð-
um minnar ágætu konu og
man að ég spurði hana
hvers vegna hún léti svona.
Hún svaraði því til að
myndin sem ég hafði eyði-
lagt væri hið ágætasta verk
og þá mynd gat hún víst
hugsað sér á stofuvegginn.
Það var um seinan, myndin
var ónýt og konan reið. Þá
ákvað ég að fara í meðferð.
(Úr drykkjumannasögum)
FrÁ hElqRÍMU TÍl hEyNÁlA
Engum dytti í hug, þeg-
ar komið er inn í glæsilega
módelskartgripaverslun
Sigmars Ó. Maríussonar á
Hverfisgötunni, að í bak-
herbergi verslunarinnar
væri að finna eitthvert sér-
stæðasta og stærsta safn
forngripa í einkaeign. I
herberginu eru allir vegg-
ir þaktir forngripum, sem
Sigmar hefur í áratugi
safnað, lagfært og komið
skemmtilega fyrir. Þar má
m.a. finna öxina frægu
sem Pétur Hoffmann Sal-
ómonsson notaði þegar
hann varðist af djörfung í
fjörunni við Selsvör um ár-
ið. Þar eru smíðaáhöld,
hnífar, byssustingur og ná-
gríma, svo fátt eitt sé
nefnt. Sigmar segir að
gripirnir séu rúmlega 450
og alltaf er eitthvað nýtt að
bætast við.
Og herbergi þetta er fyrir
margar aðrar sakir athyglis-
vert. Daglega koma þar sam-
an vinir og félagar Sigmars til
að spjalla og spekúlera. Um-
hverfið og andrúmsloftið
minna helst á lýsingar í göml-
um, íslenskum bókum, þar
'sem skósmiðir voru gjarnan í
hlutverki gestgjafans og út-
veguðu mönnum húsaskjól
til að drepa sér niður og ræða
heimsmálin.
Sigmar segir að nokkrir
fastagestir mæti reglulega,
þar á meðal er listmálarinn,
hestamaðurinn og harm-
ónikkuleikarinn Stefán Jóns-
son frá Möðrudal, sem ein-
mitt var að sýna Sigmari
Ijóðabálk stóran, sem ortur
hafði verið til hans fyrir
skömmu.
En hvers vegna leggja
menn á sig ómælda fyrirhöfn
við að safna svona hlutum og
koma þeim í gott ástand? ,,Ég
hef stundum svarað því þann-
ig að sumir safna frímerkjum
og ýmsu öðru svipuðu, en
þetta bara varð mitt hlut-
skipti, einhverra hluta vegna.
Ég hef lengi haft gaman af að
koma á byggðasöfn og fortíð-
in hefur lengi verið mér hug-
stæð. Mér líður vel innan um
þessa hluti og ég kann vel við
þrengslin."
Þú hefðir kannski viljað
vera uppi á einhverjum öðr-
um tíma en í dag? „Nei alls
ekki. Mér finnst ég einmitt
vera uppi á réttum tíma. En
það er gott að geta blandað
svona örlítið saman tímabil-
um.“
Yfir listmununum sem Sig-
mar hefur verið að hanna og
smíða á síðustu árum er eng-
in forneskja, þrátt fyrir áhuga
hans á gömlum verkfærum
og sögu. Þar ræður ríkjum
nýtískuleg og djörf hönnun.
Sigmar segist í upphafi hafa
fengið flesta gripina á eyði-
býlum, sérstaklega norður á
Langanesi. En nú sé málum
þannig komið að hann sé far-
inn að fá senda hluti frá vin-
um og félögum hvaðanæva af
landinu. „Það er búið að
kemba mestallt landið, en
þeir sem hafa séð hlutina hjá
mér muna oft eftir mér þegar
þeir rekast á eitthvað gamalt
og koma svo gjarnan næst
þegar þeir eiga leið um með
eitthvað að færa mér. Annars
var það tengdafaðir minn
sem gaf mér fyrsta gripinn."
Sigmar segist skrifa hjá sér
komudag gripanna, gefand-
ann og hvernig hann hefur
fengið hvern grip. Þá segist
hann í flestum tilfellum vita
hverjir smíðuðu gripina og
notuðu.
En hvað með verkfæri eða
gripi sem hafa haft sérkenni-
legt hlutverk á sinni tíð? „Það
sem mætti til dæmis nefna er
nokkuð sem nefndist blóð-
bíldur, það er verkfæri sem
hómópatar notuðu til að taka
mönnum blóð, og sú trú var
ríkjandi að við það létti
mönnum og þeir losnuðu við
sjúkdóma. Þetta er merkileg^
ur hlutur og sjaldséður. í
þessu verkfæri eru sextán
hnífar og þeim var gjarnan
beitt á holdmikla hluta líkam-
ans, eins og til dæmis lendar.
Síðan var blóðið sogið með
sérstökum koppi og sjúkdóm-
arnir áttu að fylgja með.“
Elsti hluturinn sem Sigmar
hefur í safni sínu er eirketill
frá árinu 1795. Hann segist
ekki vera viss um hvort hann
eigi hluti sem ekki er að finna
á Þjóðminjasafninu, segist þó
hafa heyrt einhver dæmi um
slíkt.
Það er nokkuð farið að
þrengjast um pláss á gull-
smíðastofunni og Sigmar seg-
ist geyma suma stóru hlutina
heima. Hann segir að sjálf-
sagt endi með því að þetta
lendi allt á einhverju safni.
„En sumum þessara hluta
bjargaði ég frá því að týnast,
því til að byrja með fann ég
nokkuð af hlutum á ösku-
haugum. Fólk vildi losa sig
við þessi gömlu verkfæri þeg-
ar ný komu og oft gerðist það
að fólk brenndi gömul verk-
færi og bækur hér á árum áð-
ur. Fólki þótti þetta dálítið
skrýtið fyrir norðan þegar ég
var að fara með þetta dót suð-
ur á skium tíma.“
SJÚKDÓMAR OG FÓLK
Meira um fullorðin börn alkóhólista
(SEINNI HLUTI)
Sjöfn Iðunnardóttir var
fullorðið barn alkóhólista.
Hún var að fást við ýmiss
konar vandamál; hún var
ólétt eftir drykkfelldan und-
irmálsmann sem sat inni og
beið dóms fyrir fíkniefna-
smygl og henni leið bölvan-
lega. Faðir hennar var mikill
alkóhólisti og hún var í við-
tölum hjá mér. Við ræddum
um það hvernig uppeldið
sem hún hlaut á þessu
óregluheimili mótaði líf
hennar og skoðanir. „Full-
orðin börn alkóhólista
(Fba) geta sér til um hvað sé
eðlilegt og hvað ekki," sagði
ég. „Þetta þekki ég vel,"
sagði Sjöfn. „Þegar ég fór
heim til annarra krakka í
blokkinni heima velti ég því
alltaf fyrir mér hvort fólk
lifði svona í raun og veru.
Allt var svo flott og strokið
heima hjá öðrum. Mér
fannst skrítið og óraunveru-
legt aö sjá hina pabbana
heima edrú að horfa á sjón-
varp um helgar. Ég var kom-
in á þá skoðun aö það væri
eðlilegt að pabbi sæti hálf-
fullur með glas föstudag og
laugardag að þrasa ein-
hverja vitleysu. Þegar hinir
pabbarnir hétu einhverju
ÖTTAR
GUDMUNDSSON
efndu þeir það venjulega.
Það fannst mér einkenni-
legt. Ég gat aldrei treyst
neinu sem pabbi sagði.
Hann lofaði stundum að fara
með mig á 3-bíó á sunnudög-
um og allan laugardaginn
vorum við að tala um mynd-
ina sem viö ætluðum að sjá.
En svo fór hann að drekka
og aldrei fórum við neitt. Ég
trúði því alltaf að í þetta
skipti mundi hann fara með
mér. Hann var alltaf að lofa
einhverju og tala um æðis-
gengin plön sem voru alveg
á nippinu aö ganga upp. Þá
ætlaði hann að kaupa nýtt
hjól handa mér. En það gekk
aldrei neitt upp. Ég gat aldrei
vanist þessu."
AFNEITUN OG VÖRN
„Ég neitaði því alltaf að
einhver vandamál væru fyr-
ir hendi. Einu sinni kom ég
heim með tvær stelpur og
við vorum að leika okkur í
stofunni þegar pabbi kom
heim. Hann var blindfullur
og fór að röfla við okkur. Ég
kom stelpunum út og sagði
þeim að hann væri veikur."
„Hvernig gekk þér þegar þú
fórst sjálf að vera með strák-
um?“ spurði ég. „Ég lét mig
dreyma um einhvern ofsa-
lega góðan strák sem drykki
ekki og gæti stofnað með
mér yndislegt heimili sem
væri engu líkt. Mig langaði
svo ofsalega mikið til að
verða hamingjusöm. En ein-
hvern veginn klúðraði ég
öllu." „Það held ég að sé
vegna þess að þú vissir
aldrei hvernig eðlilegt og
venjulegt samband er," sagði
ég. „Það er alveg rétt," sagði
Sjöfn. „Ég var svo ofsalega
óörugg í þessum sambönd-
um og síhrædd við höfnun.
Mér fannst alltaf að ég bæri
alla ábyrgð á sambandinu."
„En svona eru fba," sagði ég.
„Þau eru alltaf hrædd um
höfnun, full af ábyrgðar-
kennd og efast stöðugt um
eigin verðleika. Þau leita að
fullkomleika sem ekki er ti!
og kenna sér um allt sem
miður fer. Þetta óöryggi ger-
ir það að verkum að þau
taka minnstu rifrildi mjög al-
varlega og eru alltaf viðbúin
skilnaði. Sambandið dansar
öfganna á milli. Annaðhvort
er það gott eða vont; annað'-
hvort ætlar fólk að vera sam-
an í 100 ár og eiga 12 börn
og byggja hallir og kastala
eða fólk ákveður að skilja og
hittast aldrei framar. Þetta
gerir að verkum að það er
erfitt að byggja upp venju-
legt samband sem á bjartar
og dekkri hliðar sem fólk
sættir sig við."
ORAUNSÆI OG VANMAT
„Fba verða mjög háð
maka sínum en eiga samt
erfitt með að bindast honum
á eðlilegan hátt og skynja
galla hans og bresti. Vegna
eigin óöryggis leita þau stöð-
ugt eftir viðurkenningu og
hrósi sem þau fá ekki. Flest-
um fba finnst þau vera van-
metin og misskilin vegna
þess að þau geta engan veg-
inn gert sér grein fyrir því
hvernig eðlilegum samskipt-
um fólks er háttað. Þau upp-
fylla aldrei þær kröfur sem
þau gera til sín." „Já," sagði
Sjöfn. „Svona var þetta hjá
mér. Ég var tvisvar í sambúð
með ágætum strákum en
einhvern veginn slitnaði upp
úr öllu saman. Svo hitti ég
Bjarna steypu, barnsföður
minn, og þá fannst mér eins
og ég hefði fundið mitt hlut-
verk í lífinu. Hann var svo
umkomulaus og hjálparþurfi
að ég tók hann að mér. Ég
gerði engar kröfur til hans
aðrar en þær að hann væri
góður við mig og héldi ekki
framhjá mér. En svo fór
þetta líka út um þúfur." Hún
sat lengi og horfði út um
gluggann. Ég þagði. Eftir
drykklanga stund rauf ég
þögnina og sagði; „Þú mátt
ekki gefast upp, farðu á
fundi með fullorðnum
börnum alkóhólista. Þú
færð betri skilning á þér og
persónuleika þínum og get-
ur lært að lifa með sjálfri þér
í framtíðinni." Hún stóð upp
og horfði á mig. Laugunum
glitraði á tár. „Má ég koma
aftur eftir viku og tala meira
um þetta?"