Pressan - 23.04.1992, Page 20

20
FIMMTUDAGUR PRESSAN 23. APRIL 1992
E R L E N T
S L Ú Ð U R
Benetton á þing
ítalski tískuhönnuðurinn Luciano
Benetton er löngu orðinn heimsfrægur fyr-
ir litríkar peysur sem eru seldar undir nafni
hans út um allan heim, en ekki síður fyrir
sérstæða auglýsingatækni. Benetton hefur
í auglýsingum ekki dregið dul á að það
fylgja því líka þjáningar að vera maður og
meðal annars birt myndir af stríðshrjáðu
fólki og eyðnisjúklingi á banastundinni.
Þetta hefur vakið mismikla hrifningu. En
nú hefur Benetton gengið skrefinu lengra í
áhuga sínum á þjóðfélagsmálum, hann er
kominn á þing á Italíu. Þangað var hann
kosinn í kosningunum fyrir fáeinum vikum sem fulltrúi eins af fjöl-
mörgum smáflokkum, Repúblikanaflokksins svokallaða sem þykir
aðhyllast frjálslynda umbótastefnu. Ætli hann sé þá ekki heimsfræg-
asti óbreytti þingmaður á Ítalíu, eftir að Cicciolina missti sæti sitt?
Af tjaldi á svið
Þrjár af fremstu kvikmynda-
sljömum Bandaríkjanna leika
þessa dagana saman á sviði
Brooks Atkinson-leikhússins á
Broadway í New York. Þetta em
þau Gene Hackman, Richard
Dreyfuss og Glenn Close, sem öll
eru reyndar menntaðir sviðsleik-
arar. Leikritið heitir „Dauðinn og stúlkarí' og er eftir rithöfundinn
Ariel Dorfman ffá Chile. Það kvað fjalla á gagnrýninn hátt um lífið í
Chile eftir fall herforingjastjómarinnar, þegar íymim ofsækjendur og
fómarlömb eiga að fara að lifa saman í sátt og samlyndi. Leikritið
hefur að undanfömu farið sigurför um heiminn, sýningarrétturinn
hefur þegar verið keyptur til tuttugu landa og Roman Polanski hefur í
hyggju að kvikmynda verkið.
Mengelevardað heillin
Það leikur enginn vafi á því lengur, það var Jo-
sef Mengele, læknirinn illræmdi úr Auschwitz-
búðunum, sem drukknaði í Brasilíu 1985. A þeim
tíma leiddi samanburður við skýrslur lækna og
tannlækna í ljós að nær öruggt væri að líkið væri af
Mengele. En ísraelsmenn og talsmenn eftirlifenda
úr útrýmingarbúðum nasista létu ekki fyllilega Örugglega
sannfærast. I síðustu viku birtust hins vegar niður- dauður.
stöður bresks vísindamanns, Alec Jeffreys, sem gerði samanburð á
DNA-erfðavísum úr líkinu og úr Rolf Jenckel, syni Mengeles. Það
leiddi í ljós svo óyggjandi er að þetta vom líkamsleifar Mengeles.
Sonurinn, Jenckel, var reyndar mjög ósamvinnufus, allt þar til sak-
sóknari í Þýskalandi hótaði að láta grafa upp lík ýmissa látinna ætt-
ingja Mengeles til að gera samanburð.
Hackman, Dreyfuss og Close.
Útlendur bjór inn fyrir þýskar varir
Eins og Storm P.
spuröi:
„Hvornár smager en
Tuborg bedst? —
Hvergang!"
Heimurinn gæti farist en varla hætta
Þjóðverjar að drekka bjór, sem er talinn
með nauðsynjavöm þar í landi, en líka eitt
helsta grundvallaratriði í þýsku þjóðemi. En
samt em þýskir bjórbruggarar fullir af
áhyggjum. Framleiðsla bjórs fyrir Þýska-
landsmarkað hefur nefnilega staðið í stað
síðustu árin. Hún var í fyrra 118 milljón
hektólítrar, sem gerir 143 lítra á hvem íbúa
á ári — hvorki meira né minna, mundi mað-
ur freistast til að segja. En hins vegar hefur
innflutningur á bjór stóraukist, um hvorki
meira né minna en 76,9 prósent. Þjóðverjar
eru semsagt famir að leggja sér til munns
útlendan bjór, frá Danmörku, Belgíu og
Tékkóslóvakíu.
9tett> ?)ortt $ime£
Japanskar hersveitir
eru ekki svarið
Af hverju er Bush forseta svo mikið í mun að Japanir fái að senda
hersveitir út lyrir landsteinana í fyrsta sinn síðan í seinni heimsstyrj-
öld? Löggjöf sem myndi heimila Japönum þátttöku í friðargæslusveit-
um Sameinuðu þjóðanna í Kambódíu og Júgóslavíu hefur valdið
óþarfa usla í japönskum stjómmálum og áhyggjum víða um Asíu.
Skýringin er líklega að Bandaríkjastjóm haldi að bandarískur almenn-
ingur krefjist slíks af Japönum vegna stöðu þeirra sem stórveldis í
heiminum.
Hugmyndin um að nota japanskar hersveitir í friðargæslu kom ffam
í Japan sem svar við gagnrýni Bandaríkjamanna. Þegar James Baker
utanríkisráðherra var í Tókýó í fyrra talaði hann í hæðnistón um að
peningar væru helsta framlag Japana í alþjóðamálum. Japanir lögðu
13 milljarða til Persaflóastríðsins, en þau framlög skiluðu sér seint og
virtist sem ekki lægi heill hugur að baki. Nú vill ríkisstjóm Bush að
Japanir sýni meiri lit og leggi meira undir.
En Japanir geta sinnt skyldum sínum á alþjóðavettvangi með öðm
en hersveitum — það hafa þeir sýnt í verki. Þeir hafa haft fmmkvæði
að þróunaraðstoð, umhveríisvemd og ýmsum verkefnum á vegum
Sameinuðu þjóðanna. Þeir em meðal helstu stuðningsmanna um-
hverfisráðstefnunnar í Ríó og erindrekar þeirra em yfimienn starfs SÞ
í þágu flóttamanna og endurreisnar Kambódíu.
Bandaríkjamönnum væri hollara að nýta sér eðlilega samvinnu á
milli herstyrks Bandaríkjanna og vaxandi borgaralegs veldis Japana.
Ef Bandaríkjamenn vilja leita nýrra leiða í alþjóðasamstarfi í þíðunni
að loknu Kaida stríðinu er ekki úr vegi að líta til Japans þar sem góð-
um hugmyndum hefur þegar verið hrint í framkvæmd.
’Þættinum e.r að ljúkay en við köj-um enn 20 sekúndut* ejfie og ág eefla að spyeja þig einnae spumingai*.
AAenn fala ojf um að kosningabaráttan sé yj-iebonðskennd og kraðsoðin. G-r [oetta nétt og ej- svo, kvers vegna?
Afganistan
Friður enn utan seilingar
Þrátt fyrir að leppstjórnin í Kabúl sé að leggja upp laupana horfir
ekki friðvænlega í Afganistan. Þegar hinn sameiginlegi fjandi er
horfinn er samstaða Mujaheddin-andspyrnunnar sáralítil og fátt
virðist geta komið í veg fyrir að stríðið haldi áfram.
14 ár em liðin frá því að and-
stæðar fylkingar tóku að stríða
um völdin og rúm 12 síðan Sov-
étmenn réðust inn í landið. Eng-
inn hefur enn hlotið sigur og það
segir sína sögu um baráttuþrek
Afgana, að Sovétríkin liðu undir
lok en Afganistan ekki.
En eftir að höfuðóvinurinn er
felldur er ekki segin saga að allt
falli í ljúfa löð. Þrátt fyrir að það
eigi að heita vopnahlé hafa átök
blossað upp í grennd við höfuð-
borgina Kabúl og menn óttast að
áður en vikan er liðin verði borg-
in hólmgöngustaður heittrúar-
mannsins Gulbuddins Hekmaty-
ars og hins örlitlu hófsamari Ah-
med Shah Masoud. I borginni
býr ein og hálf milljón manna.
Masoud, sem talinn er snjall-
asti herforingi Afgana og hefur
mestan styrk að baki sér, hefur í
senn slegið skjaldborg um Kabúl
og umkringt hana. I borginni á
að heita að gamla stjómin sé enn
við völd, en íjölmargir hermenn
hafa gengið til liðs við skæmliða
og stjómarliðar em einungis að
semja um með hvaða hætti þeir
leggja upp laupana.
Atök er helst enn að finna suð-
ur af Kabúl þar sem Hekmatyar
hefur liðsöfnuð sinn, en hann
krefst þess að þegar í stað verði
stofnað til íslamsks ríkis í Afgan-
istan, þar sem engin lög ríki
nema lög guðs. Masoud styður
reyndar líka stofnun íslamsks
ríkis, en er ekki jafneinstreng-
ingslegur og Hekmatyar.
Hekmatyar er Pathani, en sá
ættbálkur eða þjóðarbrot Afgana
hefur ráðið lögum og lofum í
landinu undanfarin 300 ár.
Masoud er aftur Tadsjíki og ræð-
ur yfir mestum hluta norður- og
austurhluta landsins, en á því
svæði em um 30 þjóðarbrot.
Hann hefur stuðning mun fleiri
skæmliðaforingja annarra en
Hekmatyar og hefur tekið undir
hugmyndir um samsteypustjóm
með þeim, sem eftir sitja af
stjóm Najibullah. Þeir hafa gefið
til kynna að þeir séu fyllilega til
viðræðu um slíkt, enda hafa þeir
engu að tapa óg allt að vinna.
Hekmatyar þvemeitar hins
vegar að ræða við Masoud, hvað
þá meira. „Masoud hefur mynd-
að bandalag með kommúnista-
stjóminni í Kabúl og í okkar aug-
um er hann í engu frábmgðinn
glæpamönnunum, sem slátmðu
milljónum Afgana," segir Na-
wab Salim, talsmaður Hekmaty-
ars í Pakistan.
Talið er að um tvær milljónir
Afgana hafi fallið í innrás Sovét-
mannanna og átökunum, sem
sigldu í kjölfar undanhalds
Rauða hersins.
Sáttasemjari Sameinuðu þjóð-
anna, Benon Sevan, er ekki neitt
sérstaklega bjartsýnn um fram-
vindu mála. Atburðarásin hefur
enda verið hraðari en hann gat
búist við, ekki síst eftir að
Masoud og leifar leppstjómar-
innar fóm að ræðast við.
En hvað tekur við? Þrátt fyrir
að Afganir séu orðnir vígmóðir
má ekki gleyma því að í hugum
margra eru þeir ekki bara að
herja á kommúnista, valdaræn-
ingja eða innrásarlið, heldur er
um heilagt stríð að ræða. Það á
til dæmis við um Hekmatyar og
stuðningsmenn hans. Fari svo að
Masoud og leppstjómin taki
höndum saman getur hann held-
ur ekki reitt sig á þann stuðning,
sem hann hefur átt vísan hjá
bandamönnum sfnum.
Vesturlönd kunna að líta á
slíka stjóm með nokkurri vel-
þóknun, því hún myndi ekki vera
jafnbundin ströngustu skýring-
um á lögmálinu — sharíunni —
og ella yrði; áhrif heittrúarmanna
væm takmörkuð. En fjölmargir
stuðningsmanna hans myndu líta
á slíkt sem svik við guð, því bar-
átta þeirra gegn kommúnistum
snerist fyrst og fremst urn að
snúast til vamar gegn guðleys-
ingjunum.
Eins og nú er komið málum
munu heittrúarmennimir ekki
sætta sig við neitt nema hefnd
gegn kommúnistum, sem gæti
hæglega snúist upp í niðurskurð
á öllu því, sem vestrænt og guð-
laust getur talið. Afganistansér-
fræðingar telja að trúarofsinn í
Iran á dögum byltingarinnar, eða
strangar refsingar við lögbrotum
í Saudí-Arabíu gefi ekki nema
forsmekkinn að því, sem gerst
gæti ef ofsatrúarmenn næðu yfir-
höndinni.
Eftir allar hörmungamar, sem
afganska þjóðin hefur gengið í
gegnum á liðnum ámm, virðist
því miður ekkert nema krafta-
verk geta komið í veg fyrir að
stríðið haldi áfram.________
Andrés Magnússon.
Hverjir berjast?
Að neðan er upptalning á helstu andspymuhópum Afgana:
Hezb-e-lslami (flokkur íslams),
sem Gulbuddin Hekmatyar stjórnar.
Þetta er auðugasta og best vopn-
aóa hreyfingin og naut meðal ann-
ars öflugs stuðnings Bandaríkjanna
eftir innrás Sovétmanna 1979. Upp
á síðkastið hefur Hekmaktyar orðið
æ gagnrýnni á Vesturlönd og segir
þau reyna að hindra sig i að stofna
íslamskt riki.
Jamiat-e-lslami (flokkur islams),
sem er stjórnað af Burhanuddin
Rabbani, fyrrum prófessor I
íslömskum frseðum. Hann er mjög
trúaður, en kveðst vilja frjálslynda
ríkisstjórn á mælikvarða múslima.
Helsti áhrifamaður i hreyfingunni er
þó herforinginn Ahmed Shah
Masoud, sem nú situr um höfuð-
borgina Kabúl.
Ittehad-e-lslami (íslamski einingar-
ftokkurinn), stjórnað af Abdul Raso-
ol Sayyaf. Samtökin eru ekki öflug
en njóta stuðnings og samvinnu við
ýmsa öfgahópa i Mið-Austudönd-
um.
Hezb-e-lslami-Khalis (flokkur is-
lams) er flokksbrot úr hreyfingu
Hekmatyars undir stjórn Yunis
Khalis, sem er harðlínumaður og
berst fyrir ómenguðu klerkaveldi f
Afganistan.
Harakat-e-lnguilab-e-lslami (Is-
lamski byttingarflokkurinn), stýrt af
Mohammad Nabi Mohammadi og
er þrátt fyrir naf nið fremur hófsamt
afl. Áður fyrr var þetta ein ðflugasta
andspymuhreyfingin en máttur
hennar hefur mjög þorrið.
Islamska þjóöfylklngin, stjórnað
af Syed Ahmed Gailani, sem er trú-
arleiðtogi dulhyggjutrúarhóps og
skyldur konungsfjölskyldunni. Hann
er talinn hófsamastur andspyrnu-
leiötoganna og vill að konungur
Afganistans snúi heim úr útfegð.
Pjóöfrelsisfylking Afganistans,
stýrt af Sibghatullah Mojadidi, fyrr-
verandi prófessor í íslamskn heim-
speki. Þetta er minnsti hópurinn.
Hezb-e-Wahadat (einingarflokkur-
inn) eru samtök átta stórra skæru-
liðahópa shíta með aðsetur i íran
og hafa þau um 15.000 manns und-
ir vopnum. Flestir aðrir andspymu-
hópar hafa mestmegnis súnníta í
röðum sinum.
Harakat-e-lslaml (islamska hreyf-
ingin) og Shura-ye- Ifefaq-i-lslami
(islamska einingarráðið) eru smærri
andspymuhópar shita og hafa að-
setur i Pakistan.