Pressan - 06.08.1992, Blaðsíða 22

22
FIMMTUDAGUR PRCSSAN 6. ÁGÚST 1992
E R L E N T
Stefnirí
slag um
áfengls-
elnokun
Ef Svíar vilja fá aðild að Evrópubandalag-
inu verða þeir án efa að afnema einokun
ríkisins á sölu áfengis. Áfengisvarnar-
sinnar eru hins vegar öflugt stjórnmálaafl
og taka þessu afleitlega. Fyrir ríkisstjórn-
ina er þetta hálfgert feimnismál.
Madonnu
halda engin
bönd
Einn lykillinn
að velgengni
söngkonunnar
Madonnu und-
anfarin ár er lík-
lega sá að hún er
alltaf reiðubúin að ganga fetinu
lengra en fyrr; þegar fjölmiðlarnir
eru að fá leið á henni finnur hún
upp á einhverju sem neyðir þá til
að sýna henni athygli á nýja leik.
Yfirleitt fækkar hún fötum ögn
meira en fyrr. Og nú er Madonna
að bætast í hóp þeirra stjarna sem
taka að sér að leika í funheitri ást-
arsenu í kvikmynd. í myndinni
„Body of Evidence“ sem frum-
sýnd verður á næstunni háttar
hún með leikaranum Willem
Dafoe. Og ekki nóg með það; hún
lætur líka drjúpa brennandi vax á
brjóstkassann á honum, en kælir
síðan með kampavíni...
Genscher
græðist fé
Tveir mánuðir
eru nú liðnir frá
því að Hans-Di-
etrich Genscher lét
af störfum sem
utanríkisráð-
herra Þýskalands
eftir langan og litríkan stjórn-
málaferil. En ekki er hann þó al-
deilis sestur í helgan stein. Gen-
scher er með ýmislegt á pijónun-
um og ekki útlit fyrir að hann
þurfi að hafa áhyggjur af auraleysi
í framtíðinni. Eins og venja er
með gamalreynda stjórnmála-
menn hafa margir áhuga á að fá
Genscher til samstarfs við sig og
víst er að ekki vantar viljann hjá
honum. Stöðugt berast honum
nýjar fyrirspurnir; einn vill fá
hann til að auglýsa Ólympíuleik-
ana í Barcelona, annar til að skíra
filabarnið í dýragarðinum í Bonn.
Og eins og Helmut Schmidt fýrr-
um kanslari V-Þýskalands, veit
Genscher mætavel hvernig hann á
að markaðssetja sjálfan sig. Meðal
annars skrifar hann nú um ýmis
heimsmál í tvö stærstu dagblöð
Japans og hyggur á mikla fyrir-
lestraferð til Bandaríkjanna síðar
á þessu ári sem hann fær dijúgan
skilding fyrir. Og eins og við var
að búast er von á endurminning-
um Genschers innan tíðar sem
reiknað er með áð vekja muni at-
hygli jafht innan Þýskalands sem
utan.
í Svíþjóð er, rétt eins og á ís-
landi og í Noregi, ríkiseinkasala á
áfengi. Nú vilja Svíar ólmir kom-
ast inn í Evrópubandalagið. Aðild
þýðir líklega að þeir verða að gefa
sölu á áfengi frjálsa, líkt og tíðkast
í öðrum ríkjum Evrópubanda-
lagsins. Bindindismenn og áfeng-
isvarnasinnar eru hins vegar lítt
hrifnir afþví. Þetta gæti orðið erf-
iðasta viðfangsefni stjórnarinnar á
heimavígstöðvunum, áður en hin
langþráða innganga verður að
raunveruleika.
Margir stjórnmálamenn sem
löngum hafa ekki mátt heyra á
það minnst að afnema einkasöl-
una hafa reyndar slakað á klónni
og telja rétt að leggja frjálsa áfeng-
issölu á Svía — það sé varla of
hátt verð að gjalda fyrir Evrópu-
bandalagsaðildina. En bindindis-
menn eru fastir fyrir og eiga sér
víða hauka í homi. Þeir segja ein-
faldlega að ef Evrópubandalagið
geti ekki sætt sig við ríkiseinka-
sölu, sem stjómar neyslu með háu
verði á áfengi, muni þeir hvetja til
þess að 300 þúsund meðlimir
bindindishreyfingarinnar gjaldi
neiatkvæði við Evrópubandalags-
aðild íþjóðaratkvæðagreiðslu.
Leiðtogar sænsku þjóðarinnar
hafa hingað til reynt að forðast
þetta umræðuefni eins og heitan
eldinn. Forsætisráðherrann Carl
Bildt hefúr vikið sér undan spurn-
ingum um málið og á blaða-
mannafundi í síðustu viku gaf Ulf
Dinkelspiel Evrópumálaráðherra
mjög loðin svör þegar hann var
krafinn svara um einkasöluna.
En Evrópubandalagið virðist
ekkert ætla að gefa eftir, enda
stríðir slík einkasala gegn ákvæð-
um sem þar eru í gildi um frjáls
viðskipti. Vínræktarlönd á borð
við Frakkland, ftalíu, Spán og
Portúgal telja það líka mikið hags-
munamál fyrir sig að ríkið sé ekki
með krumlumar í áfengissölunni.
Umsókn Svía hefur að sönnu
fengið grænt ljós í Brussel, en ekki
er þó lengra en vika síðan að
Frans Andriessen, sem er eins
konar utanríkisráðherra Evrópu-
bandalagsins, tók af öll tvímæli
um að hvers konar einokun stríd-
di gegn anda bandalagsins.
Fyrir áfengisvamasinna er frjáls
verslun með vín ekki bara ógeð-
felld tilhugsun, hún er lfka bein
ógnun við hagsmuni þeirra. Þeir
hafa haff mikil stjórmálaítök sem
hljóta að minnka ef Svíar láta að
kröfum Evrópubandalagsins. Á
sænska þinginu hafa bindindis-
menn alltaf verið háværir og fjöl-
mennir, miklu fjölmennari en
hlutfall áfengisnotenda meðal
sænsku þjóðarinnar segir til um.
Þegar þingið hefur þurft að taka
mikilvægar ákvarðanir í áfengis-
málum hafa fylkingar stjómmála-
flokka oftast riðlast; áfengisvama-
sinnar hafa náð saman hvar sem
þeir standa í pólitík. Afleiðingin er
náttúrulega sú að Svíar hafa ein-
hveija ströngustu áfengislöggjöf í
heiminum — ásamt íslendingum,
Norðmönnum og Finnum.
Samt er augljóst að umsóknin
um aðild að Evrópubandalaginu
er farin að hafa talsverð áhrif.
Nokkur flótti hefur brostið í lið
áfengisvarnarsinna. Þeir sem
kannski voru ekki alltaf heitir í
trúnni hugsa með sér að varla sé
stætt á því að fórna svo miklum
hagsmunum fyrir svo lítið mál.
Sósíaldemókratar, sem alltaf hafa
verið býsna harðir í áfengismálun-
um, em til dæmis farnir að slaka á
klónni. Fyrir nokkrum dögum
samþykkti þingið, þar á meðal
meirihluti þingmanna sósíal-
demókrata, að lækka aldur þeirra
sem er heimilt að kaupa áfengi í
18 ár. Þar með höfnuðu þeir iíka
tillögum bindindismanna um
skömmtun á áfengi. Það var hins
vegar alltof stór biti fyrir þennan
stærsta flokk Svíþjóðar að sam-
þykkja að búðir Systembolaget,
áfengiseinkasölunnar, yrðu ffam-
vegis opnar á laugardögum. Að-
eins einn flokkur, hægriflokkur-
inn Nýtt lýðræði, hefur hins vegar
beinlínis á stefnuskránni að af-
nema einokun ríkisins á áfengis-
sölu.
Á íslandi er náttúrlega líka rík-
iseinkasala. Hins vegar er ósenni-
legt að fslendingar þurfi í bráð að
gera upp hug sinn um hvort hana
eigi að afnema. f samningnum um
Evrópska efnahagssvæðið eru
engin ákvæði um slíkt.
Sólvari fyrir Há
varkáru
Sóldýrkendur
um allan heim
láta engan bilbug
á sér finna þrátt
fyrir ítrekuð
varnarorð lækna
um skaðsemi sól-
baða og ógnvekj-
andi tölur um
stöðuga aukningu húðkrabba-
meinstilfella. Allar baðstrendur
eru fullar af sólþyrstum ferða-
mönnum sem flatmaga vikum
saman sældarlegir í sandinum og
eiga sér þá ósk heitasta að verða
kaffibrúnir. Þeir sem aftur á móti
vilja sýna skynsemi í þessum mál-
um hafa nú ástæðu til að kætast
því nýverið komu tól á markað er-
lendis sem ætlað er hjálpa fólki að
halda sólböðum innan hæfilegra
og óskaðlegra marka. Eitt þeirra
er sólarmbandsúr og gefúr frá sér
hljóðmerki þegar sólbaðið er
komið á hættulegt stig og tími til
kominn að gefa húðinni hvíld.
Annað og snöggtum ódýrara er
lítið sólspjald sem dropi af sól-
vörninni er borinn á og sést þá
hve lengi má vera í sólinni án þess
að skaða húðina.
Fokkerverksmiðjurnar minnka framleiðslu á F-50 vélum
Hollensku flugvélaverksmiðj-
urnar Fokker NV ætla aðeins að
smíða 24 F-50 vélar á næsta ári í
stað þeirra 32 sem áætlað var að
framleiða. Ástæða þessarar fækk-
unar er minnkandi eftirspurn í
kjölfar verulegs samdráttar í flug-
rekstri víða um heim. Verksmiðj-
unum hefúr aðeins tekist að selja
tólf F-50 það sem af er þessu ári
en í fyrra bárust 29 pantanir á vél-
unum sem eru sömu gerðar og
þær sem Flugleiðir festu nýverið
kaup á. Á árunum upp úr 1980 og
F-50 var enn á hönnunarstigi
bjuggust stjórnendur Fokker
verksmiðjanna við stöðugri eftir-
spurn eftir um 24 vélum á ári en
óvæntur áhugi flugfélaga leiddi til
nýrra áætlana um smíði 33 þeirra
árlega. En sem áður sagði hefur
eftirspurnin nú minnkað verulega
og þar af leiðandi þvingað Fokker
til að taka aftur upp fyrri áætlanir
um framleiðslu vélanna. Að sögn
eins talsmanna verksmiðjanna er
alls óvíst hvaða afleiðingar sam-
drátturinn muni hafa fyrir þá
starfsmenn fýrirtækisins sem
vinna að smíði F-50 og eru nú um
2000-2500 talsins en líklegt þykir
að fækka verði starfsmönnum til
muna þar sem Fokker á nú í mikl-
Schleimann ritstýrir Jyllandspost
Við sögðum frá því hér í
PRESSUNNI þegar Jörgen Schlei-
mann, fslandsvinur og frægasti og
litríkasti fjölmiðlamaður Dana,
var rekinn úr embætti forstjóra
sjónvarpsstöðvarinnar TV 2 fyrir
skemmstu. Þá var honum reyndar
ekki gefið að sök að hafa staðið sig
illa, heldur hafði hann þvert á
móti byggt upp öflugustu sjón-
varpsstöð í Danmörku, en stjórn-
endum hennar mun meðal annars
hafa gramist yfirlýsingagleði
Schleimanns, sem alltaf hefiir þótt
í kjaffforari kantinum.
En nú er Schleimann búinn að
fá nýja vinnu. Hann er nýráðinn
ritstjóri dagblaðsins Jyllands-
Posten. Blaðið nýtur talsverðrar
virðingar og kemur út í um 150
þúsund eintökum á dag, þótt það
hafi reyndar alltaf staðið í skugg-
anum á Kaupmanna
hafnarrisunum Politiken
og Berlingske Tidende. Fjár-
hagserfiðleikar hafa einnig
verið nokkrir síðasta árið
standa vonir til að Schlei-
mann sé slíkur krafta-
verkamaður að hann
muni leysa þá. Sjálfur
segir hann að þetta sé
„draumastarf1.
°g
Flugleiöir festu nýverið kaup á F-50 vélum.
um fjárhagsörðuleikum, sérstak-
lega til að fjármagna rannsóknir
og framleiðslu á F-70 og F-130
vélunum sem nú eru í hönnun.
Stjórnarmenn verksmiðjanna
neita því að ákvörðunin um að
minnkandi framleiðsla á F-50
standi í nokkru sambandi við orð-
róm um að þýsku flugvélaverk-
smiðjurnar Deutsche Aerospace
hafi í huga að kaupa 51 prósent
hlut Fokker. Reyndar varð vart
nokkurs óróa á verbréfamarkaðn-
um á Amsterdam er Fokker gerði
opinbert að fyrirtækið hefði staðið
í leynilegum samningaviðræðum
við þýska flugvélaframleiðandann
um fimm mánaða skeið því þar
óttast menn að hinn síðarnefndi
muni nota yfirráð sfn í Fokker, til
að hætta framleiðslu á F-50 smám
saman og þannig rýmka til á
markaðnum fyrir nýja með-
alstóra flugvél sem Deutsche
Aerospace er nú með í
hönnun í samvinnu við
franska fyrirtækið Aero-
spatiale SA og ítölsku
vélaverksmiðjurnar
Alenia SpA.