Pressan - 06.08.1992, Page 25

FIMMTUDAGUR PRESSAN 6. ÁGÚST 1992
25
STJÓRNMÁL
Skilurþetta einhver?
Nú er ég hættur að skilja eða
fylgjast með Sighvati Björgvins-
syni heilbrigðisráðherra og bar-
áttu hans við sérfræðinga hvers
konar. Einhvern veginn minnir
framganga ráðherrans að vestan á
bardaga Don Kíkóta við vindmyll-
urnar. Bardagarnir halda enda-
laust áffam án þess að nokkur ár-
angur náist enda óvinir í hverju
horni.
Sighvatur lemur í allar áttir.
Lumbrar á apótekurum og tann-
læknum, sérfræðingum og raunar
öllum sem koma nálægt heil-
brigðisþjónustu. Allt í nafni
sparnaðar sem enn lætur á sér
standa. Raunar hefur krossferð
heilbrigðisráðherra gjörsamlega
mistekist, en eins og „snjall"
stjórnmálamaður er hann með
skýringar á reiðum höndum og
leitar nýrra fórnardýra og nú á að
setja þak á „starfseiningafjölda"
sérfræðinga.
Ráðherra hefur haft stór orð
uppi um sparnað í heilbrigðismál-
um, enda réttilega bent á að við
séum komin í miklar ógöngur í
skipulagi þeirra. En eftir allar yfir-
lýsingarnar, hnútukast og loforð
stendur ekki steinn yfir steini. Á
fyrstu sex mánuðum ársins fór
Sighvatur 700 milljónir króna
fram úr því sem ætlað var til
sjúkratrygginga eða tæplega 16
prósent. Með öðrum orðum: Fyrir
hverjar 100 krónur sem ráðherra
mátti eyða, neyddi hann fjármála-
ráðherra til að skrifa hann ávísun
á tæpar 116 kónur. Og til að setja
þetta í enn annað samhengi: Sig-
hvatur seildist í vasa hvers Islend-
ings og tók þaðan 2.800 krónur í
viðbót án þess að spyrja kóng né
prest. Þannig greiðir hver fjögurra
manna fjölskylda 11.200 krónur
aukalega vegna þess að ráðherra
tókst ekki að standa við stóru orð-
in. Og merkilegast er að enginn
mótmælir og fjölmiðlar sem hafa
eingöngu áhuga á þorski og skatt-
ffamtölum einstaklinga finnst lítið
til koma. (Það er miklu skemmti-
legra að velta fyrir sér hvað þessi
eða hinn hafði í laun og/eða tekjur
og deila í með grunnlaunum af-
greiðslufólks. Að skemmta skratt-
anum og ala á meðfæddri öfund
er meira gefandi, en veita stjórn-
málamönnum aðhald. Fréttir um
skipsbrot sparnaðaráforma heil-
brigðisráðherra eru afgreiddar
eins og hverjar aðrar fréttir af fyll-
iríi og óspektum helgarinnar.)
Kannski er það ekki undrunar-
efni að ráðherra geti farið ffam úr
fjárlögum með sama hætti og Sig-
hvatur, án þess að vekja sérstaka
athygli. Við íslendingar erum fyrir
löngu orðnir vanir því að ekki sé
staðið við fjárlög, hvort heldur af-
sökunin er kjarasamningar, afleitt
efhahagsástand eða meiri ásókn í
þjónustu sérffæðinga.
Fyrsta reynslan af Sighvati sem
heilbrigðisráðherra lofar ekki
góðu. Allt bendir til að hann hafi
tekist á hendur verkefni sem hann
ræður ekki við. Engu skiptir
hvaða afsakanir ráðherrann kem-
ur með, effir stóru orðin á liðnu
hausti. Ég sem skattgreiðandi hlýt
að velta því fyrir mér hvort ekki
náist betri og meiri sparnaður
með því að Sighvatur hætti og fari
aftur vestur. Það eina sem hann
virðist hafa affekað í heilbrigðis-
ráðuneytinu er að láta sjúklinga
borga meira, sérffæðinga fá meira
og fá alla upp á móti sér, svo ekki
sé talað um umffameyðsluna. Af-
rekaskrá ráðherrans er ekki slík að
hann noti hana í næstu kosning-
um og raunar vafasamt fyrir hann
að minnast einu orði á setu sína í
ríkisstjórn.
Ég held að ég sé ekki einn um
það að skilja hvorki upp né niður í
Sighvati Björgvinssyni enda er
kominn nýr tónn. I viðtali við
Tímann 23. júlí segir ráðherra:
„Heilbrigðisþjónustan er þannig
að þörfin fýrir hana verður aldrei
mettuð — þú getur aldrei sagt;
þetta er ástæðulaust. Heilbrigðis-
þjónustan er bara þannig að jafh-
vel þótt ég hefði öll fjárlög íslenska
ríkisins til ráðstöfunar, yrði samt
hægt að halda ffam að það væru
viðfangsefni sem ekki væri sinnt
en þyrfti nauðsynlega að sinna.“
Þannig skipta þessar 700 milljónir
engu, enda duga fjárlög ríkisins
ekki til að standa undir heilbrigð-
iskerfinu. Ætli það sé einhver ann-
ar en Sighvatur sem væri tilbúinn
til að setjast í stól heilbrigðisráð-
herra?
Áfyrstu sex mánuðum
ársinsfór Sighvatur 700
milljónir krónafram úr
því sem œtlað var til
sjúkratrygginga eða tœp-
lega lóprósent. Með öðr-
um orðum: Fyrir hverjar
100 krónur sem ráðherra
mátti eyða, neyddi hann
fjármálaráðherra til að
skrifa hann ávísun á
tcepar 116 krónur.
STJÓRNMÁL
Kvótaslagur í uppsiglingu
Þegar upp erstaðið virðist nefnilega
semfólk hafi horftframhjá þeimpólit-
ísku afleiðingum, sem óhjákvœmilega
hlutu aðfylgja í kjölfar kvótaákvörð-
unar, semjók kvóta Reykjavíkur og
Vestmannaeyja (höfuðvígi annars veg-
ar Davíðs og hins vegar Þorsteins)
meðan staðir á borð við Vestfirði
misstu um 12-14 prósent afveiði-
heimildum sínum.
í þorskbresti er eðlilegt að
menn greini á um veiðiheimildir.
Það þarf því engan að undra að
mestallt sumarið hafa staðið
linnulitlar deilur um hversu mikið
mark skuli taka á fiskifræðingum,
og hvað eigi að leyfa miklar veiðar
á þorski. Staðan er að vísu dálítið
skrítin. Þrátt fyrir ramakveinin í
tengsium við þorskinn er það eigi
að síður staðreynd að í sjónum er
bullandi góðæri. Allt er á uppleið
nema sá guli og grálúðan.
Ýsan sem hefur verið í lægð,
virðist eiga í vændum sterka ár-
ganga og þriggja ára nýliðar ættu
að koma inn í veiðina strax eftir
áramót. Loðnan er líka í mjög
góðu ástandi og horfur á metári
næsta veiðiár. Síldin er sömulei-
uðis sterk, og nýjar rannsóknir
hafa staðfest að veiða má miklu
meira af úthafskarfa en menn
töldu. Haffó, sem er býsna glúrin
þrátt fyrir allt, hefur líka sýnt ffam
á að djúpkarfinn er útbreiddari en
haldið var. Þetta eru góðar fréttir.
Djúpkarfinn er stærstur karfanna
sem við veiðum, og dýrastur
þeirra á mörkuðum í Evrópu.
Hin dýrmæta úthafsrækja er
líka í hröðum vexti og ailt á sókn-
areiningu hefur stóraukist síðustu
árin. Frænka hennar, grunnrækj-
an, er sömuleiðis í sókn, og fjar-
skyldur ættingi, humarinn, er á
drjúgri uppleið. Að vísu er nokk-
uð í að stórhumar verði uppistaða
aflans, en með skynsamlegri
veiðistjórnun ættum við að geta
veitt talsvert af mjög verðmætum
stórhumri á næstu árum.
Svipaða sögu er að segja af ux-
anum. Mælingar sýna að ufsa-
stofninn er núna tugum þúsunda
tonna stærri en hinir bestu spá-
menn höfðu gert ráð fyrir. Þetta
eru, vægast sagt, góð tíðindi og
skelfing væri það nú góð búbót ef
þorskurinn fylgdi í fótspor ufsans
og gengi hingað í kjölfar hans úr
Barentshafi, en þar er lífríkið í
bullandi uppgangi effir árangurs-
ríka friðun og gott árferði.
öll teikn benda hins vegar til
þess að við höfum gengið of nærri
þorskinum. Um þessar mundir
berast þannig ffegnir af góðri átu
á djúpslóðinni, en þorskinn vant-
ar. Þetta helst í hendurvið minnk-
andi hrygningarstofn, en Hafró
telur að samband sé á milli þess
og lélegs þorskklaks á síðustu ár-
um. Um það er hins vegar deilt, og
satt að segja hafa menn ekki fund-
ið marktækt tölffæðilegt samband
þar á milli.
Við þessar aðstæður er slegist
um kvóta. Sá bardagi hefur ekki
síst verið háður innan búðar í
Sjálfstæðisflokknum, og innan
ríkisstjórnarinnar var reynt að
búa til lendingu, sem sætti stríð-
andi öfl innan þessaflokks. Þetta
kom fram með skýrum hætti í
leiðara Morgunblaðsins 30. júlí,
þar sem sagði afdráttarlaust að
ákvörðunin um kvótann sé pólit-
ísk málamiðlun „.. .í þeim deilum
sem staðið hafa innan stjórnar-
innar og þá fyrst og fremst Sjálf-
stæðisfloldcsins undanfarnar vik-
ur“.
Það er útaf fyrir sig merkilegt
að Morgunblaðið skuli með þess-
um hætti staðfesta gliðnun innan
Sjálfstæðisflokksins. Hins vegar er
ekki síður athyglisvert, að þótt
einhvers konar málamiðlun hafi
náðst milli ráðherra flokksins,
hefur einmitt hún skapað verulega
sundrungu á milli stórborgarfor-
ystunnar og landsbyggðarinnar í
flokknum.
Þegar upp er staðið virðist
nefhilega sem fólk hafi horff ffam-
hjá þeim pólitísku afleiðingum,
sem óhjákvæmilega hlutu að
fylgja í kjölfar kvótaákvörðunar,
sem jók kvóta Reykjavíkur og
Vestmannaeyja (höfuðvígi annars
vegar Davíðs og hins vegar Þor-
steins) meðan staðir á borð við
Vestfirði misstu um 12-14 pró-
sent af veiðiheimildum sínum.
Datt mönnum virkilega í hug,
að Matthías Bjarnason og Einar
Oddur Kristjánsson myndu sitja
þegjandi undir slíku? Auðvitað
ekki. Matthías er þegar búinn að
skjóta lausum skotum með því að
segja sig úr miðstjórninni. Hvað
hann gerir í framhaldinu á eftir að
koma í ljós. Á laugardaginn hefur
svo Einar Oddur boðað þá Davíð
Oddsson og Friðrik Sophusson til
fundar við sig á Flateyri þar sem
forkólfar flokksins á Vestfjörðum
munu heimta skýr svör. Þeir
munu tæpast sætta sig við að þeir
félagar komi tómhentir að sunn-
an.
Á sínum tíma var það Sighvat-
ur Björgvinsson sem var með
bestu lausnina. Hann lagði til að
veiðiheimildir umfram tillögur
Hafró á öðrum tegundum en
þorski yrðu settar í Hagræðingar-
sjóð Sjávarútvegsins. Þeim yrði
varið til að jafna skerðinguna.
Þessi leið Sighvatar hefur farið
langleiðina með að jafha fullkom-
lega á milli fýrirtækja, þannig að
eldcert þeirra væri langt frá meðal-
skerðingunni, og menn hefðu
væntanlega sofið nokkuð rólega.
Menn féllust hins vegar ekki á til-
lögu Sighvats, og það var fýrir ein-
skæra frekju af hans hálfu að
málamiðlun náðist um að fá
Byggðastofnun til að koma með
hugmyndir til jöfnunar.
Stjórnarandstaðan gerir sér
auðvitað mat úr óánægjunni á
landsbyggðinni, og það er ljóst að
við upphaf þingsins mun hún
hefja mikla flugeldasýningu um
vonsku stjórnarinnar gagnvart
landsbyggðinni. En hafi einhver
lítil efni á að slá sér upp á ákvörð-
un stjórnarinnar um kvóta, þá er
það hin þrískipta stjórnarand-
staða lýðveldisins. Muna menn
hvaða flokkar lýstu eindregnum
stuðningi við að einungis yrðu
veidd 190 þúsund tonn afþorski?
Það voru Framsókn, Álþýðu-
bandalagið og Kvennalistinn. Nú
rífur þetta fólk sig niður í rass yfir
kvóta, sem er þó þrátt fyrir allt 15
þúsund tonnum meiri en þessir
sömu flokkar lögðu til.
Vestfirðingar kalla þetta tví- '
skinnung. Ólafur Ragnar kallar
þetta pólitik.
U N D I R
Ö X I N N I
Er ekki alltof
harkalegt að
loka fólk
hlekkjað við
gólf inni í
gámi, Ólafur?
„Það var nú ekki hlekkjað.
Menn voru settir i handjárn
ef þurfa þótti.'
Hverjir voru laestir inni í
gámnum?
„Það voru eingöngu þeir sem
voru teknir vegna einhverra
refsiverða brota. Þeir voru þar
inni meðan þeir voru að bíða
eftir því að komast i yfir-
heyrslu."
Það hefur þá enginn verið
lokaður þarna inni lengi?
„Ég man nú ekki tímalengd-
ina en það var enginn þarna í
neinn óratíma."
Enginn verið yfir nótt?
„Nei, nei."
Hversu margir voru vistað-
ir þarna þegar mest var?
„Mig minnir að þeir hafi verið
fjórir þegar mest var."
Hvað var þetta stór gámur?
„Þetta var tuttugu feta gámur."
Er það ekki rétt sem komið
hefur fram í fréttum að
menn hafi verið hlekkjaðir
við gólfið í gámnum?
„Það er rétt að það var að-
staða þarna til að hlekkja
menn. Það voru lykkjur þarna
inni en mérvitanlega þurfti
aldrei að nota þær því það
voru engir það ölóðir að það
þyrfti að hlekkja þá fasta.
Menn voru ekki settir þarna
inn nema þeir væru að bíða
eftir skýrslutöku eða ein-
hverju i þeim dúr."
Eru þetta að þínu mati
mannúðlegar aðfarir?
„Ja, a.m.k. ekki ómannúðleg-
ar. En þetta fullnægir vitan-
lega ekki þeim kröfum sem
gerðar eru til fangaklefa, það
er óumdeilt að það gerir það
ekki."
Eruð þið þá ekki að brjóta
einhverjar reglugerðir eða
slíkt með því að nota gám
sem fangaklefa?
„Það held ég ekki, þetta tíðk-
ast á svona útihátíðum og
hefur ekki sætt aðfinnslum.
Þetta er eina úrræðið sem við
höfum á þessum útihátíðum
því ekki förum við að reisa
fangaklefa sem uppfylla
ströngustu skilyrði og þess
vegna er einmitt kappkostað
að hafa menn sem allra
skemmst inni."
Urðu einhver slys á mönn-
um meðan þeir sátu inni?
„Nei, engin. Það væri örugg-
lega komið fram ef svo hefði
verið."
Lögreglan hefur sætt gagnrýni
fyrir að nota gám sem fangaklefa
á útihátíðinni á Kaldármelum á
Snæfellsnesi. Talað hefur verið
um að ómannúðlegt og harka-
legt sé að geyma menn í jafn-
óvistlegum vistarverum og gám-
um. Ölafur Ólafsson er sýslumað-
ur Snæfells og Hnappadalssýslu.