Pressan - 01.10.1992, Qupperneq 16

16
FIMMTUDAGUR PRB55AN 1. OKTÓBER 1992
I byrjun síðasta mánaðar kom kona inn á lög-
reglustöðina í Reykjavík og lagði fram kæru
vegna líkamsárásar, niðurlægingar og tilraun-
ar manns til að hafa í frammi kynferðislega til-
burði við níu ára gamlan son hennar. Að
hennar sögn olli tiltal lögreglumanns því að
hún í andlegu ójafnvægi gekkst við peninga-
sátt og féll um leið frá kæru. Konan segist hafa
verið niðurlægð mjög og sé uppfull sektar-
kenndar eftir reynslu sína.
„Lögreglan
hvatti mig til
að falla Irá
kærunni“
Afgreiðsla afbrotamála hjá lög-
reglu hefur oft verið til umræðu
og sérstaklega þegar viðkvæm mál
á borð við líkamsárásir, nauðganir
og meint sifjaspell ber á góma.
Fómarlömb em oft konur og börn
sem verða fyrir miklu tilfinninga-
legu umróti og finnst þau eiga í
vök að verjast þegar rannsóknar-
aðilar bera fram áleitnar spurn-
ingar. Afgreiðsla þessara mála
verður oft ekki eins og aðilar
þeirra hefðu helst kosið, sem oft
má rekja til andlegs ójafnvægis
fórnarlambsins og öryggisleysis
þegar rannsókn fer fram, en ekki
síst starfsaðferða lögreglunnar,
sem á stundum hafa leitt til
ákveðinna efasemda um réttmæta
meðhöndlun. Oft hefur verið
kvartað um ruddaskap og hörku
af hennar hálfu en Stígamót, sam-
tök kvenna gegn kynferðislegu of-
beldi, segja það mjög persónu-
bundið hvaða afgreiðslu fórnar-
lömb fá hjá lögreglu. Sáttamál af
svipuðum toga hafa þó borist
þeim til eyrna. Bent var á mikil-
vægi þess að leita eftir stuðnings-
aðilum sem fylgdu þolendum í
gegnum öll stig málsins.
TU PRESSUNNAR leitaði kona
með frásögn um samskipti sín við
lögregluvaldið, meðan andlegt
ástand hennar var bágborið, en
eftir reynslu sína leyfir hún sér að
efast urn hlutverk þess. Konan,
sem kalla má Katrínu, kærði ná-
inn vin sinn fyrir líkamsárás, aðra
niðurlægingu og fyrir að hafa haft
í ffammi kynferðislega tilburði við
son sinn ungan í byrjun síðasta
mánaðar. Formleg kæra hennar
var tekin gild en eftir yfirheyrslur
yfir manninum, sem er af júgó-
slavnesku bergi brotinn, var henni
boðin peningasátt í málinu sem
hún kveðst hafa gengist inn á
vegna tiltals lögreglunnar. Eftir á
að hyggja sá hún eftir þessum
málalokum, sem henni hafði þá
verið sagt að væru endanleg. Sam-
kvæmt upplýsingum frá embætti
ríkissaksóknara breytir peninga-
sátt engu um kæruna, en eftir þá
meðferð sem málið hefur fengið
finnst Katrínu hún hafa verið nið-
urlægð mjög.
Gott samband breyttist
ímartröð
Katrín kynntist manninum,
sem hér verður nefndur Marteinn,
snemma í janúar á síðasta ári.
Hann gekk á eftir henni með sím-
hringingum og boðum en eftir að
hafa eytt með honum nokkrum
kvöldstundum vildi hún ekkert
með hann hafa. Rúmu hálfu ári
síðar hitti hún Martein öðru sinni
og samband hófst á miili þeirra.
Það stóð yfir í tæpt ár en hún segir
að allan þann tíma hafi sig grunað
Qöllyndi hans og jafnframt farið
fljótlega að efast um sannleiksgildi
orða hans. „Hann var fljótlega
kominn inn á heimili mitt þótt
hann héldi herbergi sínu úti í bæ
og væri því ekki í skráðri sam-
búð,“ sagði Katrín. „Hann var
mjög góður leikari og heillaði son
minn í byrjun en dóttirin var hins
vegar snúin. Gott samband við
drenginn breyttist þó síðar í mar-
tröð, en ég var dugleg að fyrirgefa
Marteini, þrátt fyrir að hann léti
sig hverfa reglulega. Sonur minn
er aðeins níu ára og mér brá því
mjög þegar hann sagði mér að
þegar Marteinn hefði kysst sig
hefði hann alltaf opnað munninn
og það kæmi vond lykt út úr hon-
um. Hann sagði mér einnig að
þegar þeir sátu fyrir framan sjón-
varpið hefði Marteinn verið með
hendurnar í klofinu á honum.
Þetta sagði hann aðeins eftir að
hann var viss um að Marteinn
væri farinn fyrir fullt og allt.“
í byrjun lék allt í lyndi en þegar
grunsemdir Katrínar vöknuðu
um óheilindi af hans hálfu vildi
hún slíta sambandinu við hann.
Það var þess vegna sem hún fór
aðfaranótt þriðja september heim
til Marteins með föt sem hann átti
heima hjá henni, til að slíta sam-
skiptum þeirra endanlega. „Mér
fannst best að ljúka þessu af og
vildi alls ekki fá hann offar heim
til mín,“ segir Katrín. „Það var
ungur maður staddur heima hjá
honum og því var ég hvergi smeyk
að mæta honum. Hann var með
persónulega muni, myndir og
annað, sem ég vildi líka fá til
baka.“ Þegar þangað kom var
Marteinn ekki viðlátinn en kom
þó klukkustund síðar. Er þau
Katrín fóru að ræða saman reidd-
ust þau bæði mjög og hún missti
stjórn á skapi sínu með þeim af-
leiðingum að hún þeytti til hans
buxunum sem hún var með í
höndunum. Við það réðst Mar-
teinn að henni og tók hana
kverkataki. „Þegar ég var um það
bil að missa meðvitund náði ég að
klóra andlit hans og hann sleppti
mér. Þegar ég beygði mig niður
eftir veski sem ég hafði misst
sparkaði hann í mig og gerði sig
líklegan til að hrinda mér niður
stigann. Hann tók mig aftur
kverkataki, en hinn ungi vinur
hans náði að stoppa hann af.“
Boðin peningasátt og
félifrákæru
Katrín hljóp niður í Kvennaat-
hvarf en fór síðan til lögreglunnar
þar sem hún lagði fram fyrr-
nefnda kæru. Hún var lögð inn á
Borgarspítalann og útskrifaðist
þaðan daginn eftir með bólgna
vör, tognaða hálsliði og mar víða á
líkamanum.
Þann sama dag fór hún aftur á
lögreglustöðina til að leggja ffam
formlega kæru og hugðist annars
vegar kæra líkamsmeiðingarnar
en hins vegar meint sifjaspell af
mannsins hálfu. „Ég hringdi í
Rannsóknarlögregluna í Kópa-
vogi, sem vísaði mér til lögregl-
unnar í Reykjavík. Þar bentu þeir
mér aftur á RLR í Kópavogi en
þegar ég hringdi þangað var mér
sagt að um tvö aðskilin mál væri
að ræða og ég þyrfti að fá mér lög-
fræðing í því máli sem að mér
sneri en félagsráðgjafa fyrir hitt
sem að barninu sneri. Ég varð
strax hvekkt á þessum hring-
landahætti." Katrín leitaði lög-
ff æðiaðstoðar og var henni tjáð að
hún gæti kært málin í einu lagi og
að endingu fékk hún afgreiðslu
mála á rannsóknardeild lögregl-
unnar í Reykjavik. Þar tók á móti
henni starfsmaður deildarinnar
og lætur hún vel af þeim viðskipt-
um.
Meðan hefðbundnar yfirheyrsl-
ur yfir Marteini fóru ffam nokkr-
um dögum síðar var Katrín rúm-
liggjandi á sjúkrahúsi vegna
taugaáfalls, en sama kvöld og hún
útskrifaðist var hringt ffá embætti
lögreglunnar og henni boðið að
koma til að gera peningasátt í
málinu og falla frá kærunni. „Ég
var alls ekki í andlegu ástandi til
að gera sátt sem þessa, en í fljót-
færni skrifaði ég undir. Áður hafði
rannsóknarlögreglumaðurinn
sagt mér að ég væri alls ekki í
nógu miklu jafnvægi til að fara í
gegnum rannsókn sem þessa og
spurði jafnframt hvort ég væri til-
búin að leggja þetta á barnið mitt.
Ég var hvött til að taka sáttinni og
dregið var svo úr mér að ég féllst á
að falla frá kærunni. Lögreglu-
maðurinn var líka búinn að segja
mér að þetta hefði hvort eð er ver-
ið mér að kenna því ég hefði ekki
átt neitt erindi upp til mannsins
þetta umrædda kvöld. Ég fylltist
mikilli sektarkennd og hugsaði
með mér að auðvitað væri þetta
rétt hjá honurn. Mér var tjáð að
þetta væru endalok málsins, þótt
nú Viti ég betur. Þegar ég fór að
hugsa um það var ég alls ekki
sátt“
Hjá Stígamótum fengust þær
upplýsingar að um leið og kona er
beitt ofbeldi fær hún sektarkennd
strax yfir því að hún sé það slæm
manneskja að hún eigi ofbeldið
skilið. Þannig er hún brotin niður
bæði af ofbeldismanninum og
sjálffi sér, og þegar hún í ofanálag
fær sömu skilaboð ffá lögreglunni
eða öðrum aðila eykst sektar-
kenndin um allan helming.
Upptekning máls ekki
vandamál
Lögreglumaðurinn kveður
ýmsar hliðar vera á máhnu og að
enginn hafi staðið í vegi fyrir því
að hún fylgdi því eftir. „Ég benti
henni á að hún þyrfti að vera
ákveðin í því sem hún gerði og
hefði ákveðnar skoðanir á því að
hún ædaði sér þetta,“ segir hann.
„Hún vildi fyrst og fremst ffágang
á peningalegu hliðinni og fá að
vera nokkurn veginn í næði fyrir
þessum manni. Það var gengið ffá
því með þeim hætti að samkomu-
lag náðist en það er ekki mitt að
ákveða neitt í þessu máli og var
henni gerð grein fyrir því. Það
stendur ekkert í veginum fyrir
upptekningu málsins." Hann seg-
ist hafa rætt við hana á ýmsum
nótum en segir jafnffamt að hann
þurfi að ráðleggja fólki þannig og
hafi sínar skoðanir á því sem er að
gerast. „Ég hef ákveðnar skoðanir
í þessum málum sem öðrum og
læt fólk vita af því að ég hafi skoð-
un á þeim. Ég vil hins vegar að
fólk geri sér í upphafi máls grein
fyrir endihum. Þessi kona hefur
upplifað margt í lífi sínu og því
spurði ég hana sem var hvort hún
væri tilbúin að fara í gegnum þetta
vegna umsvifanna sem því fýlgja."
Lögreglumaðurinn sagði mál
sem þessi oftast tilfinningamál og
því væri erfitt að nálgast þau þar
sem stundum þyrfti að spyrja
mjög ruddalegra spurninga og
ganga nærri fólki. „Það lítur út
eins og við séum að tortryggja það
og það sannfærir okkur á þann
hátt um að um raunverulegt af-
brot sé að ræða. Ég hef enga skoð-
un á því hvort ég hef dregið úr
henni kjark eða ekki, en ég hvatti
hana til þess að ígrunda hvað hún
væri að fara af stað með og hvaða
afgreiðslu málsins hún kysi helst.“
Hef verið hræðilega niðuriægð
Síðastliðinn þriðjudag fór kon-
an til lögreglunnar í þeim erinda-
gjörðum að fá afrit af skýrslum.
Þar var henni enn einu sinni sagt
að hún hefði ekkert átt með að
fara að hitta manninn og hún gæti
sjálfri sér um kennt að hafa stofri-
að til vandræða. Katrín var þá
spurð að því hvort hún ætlaði ekki
að fara að hætta að velta sér upp
úr fortíðinni. Einnig var forvitnast
um hvað hún hygðist gera við af-
ritið þótt það væri hennar sjálf-
sagði réttur að nálgast það. „Eg er
niðurbrotin út af þessu en fyrst og
fremst þarf ég nú að huga að því
að hjálpa drengnum," segir Katr-
ín. „Eftir þessa meðferð treysti ég
ekki lögreglunni og treysti mér
heldur ekki til að leggja ffarn kæru
á ný, þvf hingað til hefur mér ekki
verið trúað og orð mín verið ve-
fengd í sífellu. Á unglingsaldri var
mér nauðgað og þá þorði ég ekki
að gera neitt í málinu. Þetta er ný
reynsla sem hefur verið gífurlegt
áfall, mér finnst ég hafa verið nið-
urlægð alveg hræðilega og kem til
með að hafa djúpa sektarkennd,
hvernig sem málið fer.“_______
Telma L Tómasson