Pressan - 03.12.1992, Blaðsíða 20

20
FIMMTUDAGUR PRESSAN 3. DESEMBER 1992
E R L E N T
Þegar til kastanna kemur í Evrópubandalaginu (EB) eru Danir ekki
einir um að bila. Með ákvörðun sinni um að beita neitunarvaldi gegn
samningum þeim um landnýtingu, sem náðst höfðu milli Bandaríkj-
anna og EB, hafa frönsk stjórnvöld enn einu sinni undirstrikað þann
mun, sem er á Evrópustefhu þeirra út á við og skilningi Frakka á henni
heima í héraði.
Eftir að Bandaríkjamenn höfðu gert það ljóst að þeir myndu ekki
skirrast við að beita viðskiptarefsingum náðist samkomulag, sem gaf
mönnum nýjar vonir um að loks tækist að ljúka hinum áralöngu GATT-
viðræðum. Slíkar lyktir yrðu til þess að efla alþjóðaverslun og leggja
meira en lítið af mörkum til þess að auka hagvöxt á alþjóðavísu. Neitun-
arvald Frakka er ekki ávísun á óbreytt ástand heldur eykur það enn á
óvissu á tímum þegar menn hafa engan veginn fast undir fótum.
í Frakklandi er í orðsins fyllstu merkingu ekki þverfótandi fyrir land-
búnaðarvöru, sem þar flýtur um götur og torg. í borgunum hefur eldur
verið lagður að útlendum fyrirtækjum. Danskir bændur hafa vafalaust
ekki slíkar aðgerðir í huga þegar þeir hóta pólitískum aðgerðum utan
þingsala, en það eitt að þeir skuli beita slíkum hótunum er þeim ti!
skammar.
Bæði í Frakklandi og hér heima er orðið enn ljósara en fyrr hversu
miklu færri bústólparnir eru en búskussarnir. Niðurskurður á opinber-
um styrkjum til landbúnaðarins er óumflýjanlegur og frjálsari sam-
keppni mun neyða vanhæfustu bændurna til að bregða búi. Danskur
landbúnaður hefur einatt bent á mikla hagkvæmni og framleiðni sína í
samanburði við aðrar þjóðir. Þess vegna er út í hött að krefjast EB-ölm-
usu nú.
„Mamma, finnst bér þetta ekki einum of?“
iVíaðwr
vikunnar
Giuliano
Amato
Giuliano Amato, forsætisráðherra Itallu, er
hugaður maður. Hann hefur ákveðið að
skera upp herör gegn mafíunni, sem mörg-
um finnst vera fyrir löngu kominn tími til.
Það hugrekki er þó vart (frásögur færandi
miðað við þá dirfsku, sem hann hefur nó
sýnt, því hann hefur ákveðið að láta til skar-
ar skriða gegn „stóru mafíunni": rikisbákn-
inu og flokkakerfinu með einkavæðingu og
stjórnkerfisbótum. Menn hafa löngum
brosað að ítalska stjórnkerfinu, en frá stríðs-
lokum hefur 51 ríkisstjórn verið þar við
völd. Ástæðan er meðal annars sú að eftir
stríð vildu menn beinlínis forðast of öflugt
rikisvald, bæði af hræðslu við fasista og ekki
síður kommúnista. I stað þess að gera rikis-
stjórnina sterka kusu menn kerfi þar sem
flokkarnir réðu því, sem þeir vildu ráða:
partitocrazia. Úthlutunarkerfiðeða lott-
izzazione varð alls ráðandi. Flokkunum var
úthlutað yfirráðasviðum og allirfengu eitt-
hvað. Þegjandi samkomulag var um að
kommúnistar kæmust ekki í ríkisstjórn, en
þeir voru hafðir með I spillingarkerfinu og
undu glaðir við sitt. Allt þetta kostaði gífur-
leg útgjöld og rikisbáknið á ítaliu er eins og
gerist í besta kommúnistariki. Allt byggist á
hollustu við þennan flokkinn eða hinn, sem
gefur og tekur eins og Drottinn sjálfur.
Gegn öllu þessu ræðst Amato nú. Hann ger-
ir það ekki að gamni sinu þvi hann leggur
pólitiska framtíð sina að veði. Gömlu
flokksmaskínurnar eru vitaskuld mótfallnar
þvi að völdin séu hrifsuð afþeim. Ástæðan
sem Amato gefur fyrír þessum róttæku ráð-
stöfunum er einföld: rikiskassinn er galtóm-
ur. Amato hefur fyrirskipað að öllum ára-
mótapartíum á opinberum skrifstofum
skuli aflýst og til að leggja sitt af mörkum
lét hann fækka um helming í límúsínuflota
ríkisstjórnarinnar. Þetta er þó einungis byrj-
unin, því það á að einkavæða alla skapaða
hluti á sem skemmstum tima. Stærstu fyrir-
tæki i rikiseign verða öll einkavædd og það
á að selja alls konar ríkiseignir aðrar: höfuð-
stöðvar Fasistaflokksins gamla, fangelsi um
allar trissur, klaustur, vita, baðstrendur,
herbúðir, hlutabréf og hvaðeina, sem
mögulegt er að koma (verð og ekki telst
beinlínis bráðnauðsynlegt fyrir rikið að
halda i. Eins og við varað búast eru opin-
berir starfsmenn á Ítalíu ekki beinlínis
kampakátir vegna þessa, en það er þó ekk-
ert í samanburði við bræði gömlu fiokkseig-
endanna, sem sjá fram á að illa fengin völd
þeirra og áhrif verði senn að engu. Meðal
almennings njóta þessar ráðstafanir hins
vegar mikils stuðnings, ekki síst á norðan-
verðri ftalíu, þar sem mestrar óánægju gæt-
ir með spillinguna suðurfrá og raddir að-
skilnaðarsinna hafa verið hæstar. Að nafn-
inu til er Amato að bjarga ríkiskassanum, en
þegar upp verður staðið—takist honum
ætlunarverk sitt—mun hann í raun hafa
gerbreytt stjórnskipan á Italíu og jafnvel
forðað ríkinu frá sundrungu.
Röksemdafœrsla
franskra bænda er
söm við sig.
|_' • ■
Hvað gera bændur nú?
Samningamenn Bandaríkjanna
og Evrópubandalagsins voru
ánægðir með dagsverk sitt hinn
20. nóvember, því eftir áralangt
þjark hafði loksins tekist að ná
samkomulagi um GATT — hið
almenna samkomulag um við-
skipti og tolla þjóða á milli. Þeir
voru ekki einir um að brosa, því
segja má að öll heimsbyggðin hafi
varpað öndinni léttar, séð fram á
að samkomulagið væri foks innan
seilingar og betri tímar í vændum.
Aldrei þessu vant — eða hitt þó
heldur — kom hljóð úr horni
Frakka. Pierre Bérégovoy sagði
samkomulagið „óaðgengilegt'1 og
„óþolandi fyrir landbúnaðarhag-
kerfið“ franska. Frakkar hafa út af
fyrir sig sennilega rétt fyrir sér
þegar þeir segja samningamenn
EB hafa gefið meira eftir en þeir
höfðu beinlínis umboð til. Strangt
til tekið, þegar litið er til einstakra
liða samkomulagsins, er þetta rétt,
en þegar á heildina er litið þarf
enginn að efast um að samninga-
mennirnir hafi fórnað agnarsmá-
um hagsmunum fyrir gríðar-
mikfa.
En vegna þess að máiið er
svona vaxið geta deiluaðilar báðir
haldið því fram með nokkrum
rétti að þeir hafi rétt fyrir sér.
Vissulega óttast Frakkar að út-
flutningur landbúnaðarafurða
muni minnka ef samkomulagið
kemur til framkvæmda. Bak við
hótanir þeirra liggur þó fremur
óttinn um að í húfi sé frönsk
menning eins og hún leggur sig.
Frakkar eru stærsta landbúnað-
arþjóð EB og á heimsvísu eru þeir
næstir á eftir Bandaríkjamönnum
í framleiðslu. Þeir munu því tapa
hlutfallslega mestu innan EB ef af
samkomulaginu um niðurskurð á
niðurgreiddum útflutningi verð-
ur.
Þrátt fyrir að langflestir Frakkar
búi og vinni í borgum og bæjum
eru þeir nátengdir sveitunum eða
ímynda sér að minnsta kosti að
svo sé. Það eru ekki meira en 60 ár
síðan meirihluti Frakka bjó í dreif-
býli, þó að nú búi aðeins um 7%
Frakka þar. Frakkar bera í brjósti
sér rósrauða minningu um lífið í
sveitinni, sem afi og amma flúðu.
f þjóðarvitundinni líta menn svo á
— ekki ólíkt og ffamsóknarmenn
gera hérlendis — að bændastéttin
varðveiti hinn forna og glæsta
þjóðarkarakter Frakka.
Sósíalistastjórn Fram;ois Mitt-
errand gerir sér reyndar engar
vonir um að halda í stuðning
bænda eftir samkomulag innan
EB fyrr í ár um lækkun á landbún-
aðarniðurgreiðslum. Núna óttast
sósíalistar hins vegar að verði
bændum fórnað á altari GATT
muni síðasti stuðningur almenn-
ings við stjórnina endanlega
hverfa sem dögg fyrir sólu.
Þegar litið er á alla vinnufæra
Frakka eru bændur aðeins um
6%, sem er sextán sinnum minna
en fyrir 40 árum. Á síðasta ári öfl-
uðu þeir hins vegar 186 milljarða
franka með útflutningi. Árið 1950
mettaði hver bóndi sjö munna, en
núna meira en fjörutíu.
Evrópa og Bandaríkin eiga við
sama vanda að etja í landbúnaði,
því framleiðni hefur vaxið með
ólíkindum en ekki í nokkru sam-
ræmi við fólksfjölgun eða eftir-
spurn á markaði. Bæði Bandarík-
in og Vestur-Evrópa geta ffamleitt
matvæli, sem hrökkva auðveld-
lega til þess að fæða tvöfaldan eða
þrefaldan íbúafjölda landanna.
Reiði franskra bænda er að
mörgu leyti skiljanleg. Undanfarin
íjörutíu ár hafa stjórnvöld hvatt þá
með ráðum og dáð til að auka
framleiðslu sína og framleiðni,
sem frekast þeir geta, en nú er
þeim skyndilega skipað að taka
15% lands síns úr rækt, en hinir
svartsýnustu sjá fram á að sam-
komulag EB og Bandaríkjanna
kreíjist þess að 30% verði tekin úr
rækt.
Bændur sjá þegar fram á veru-
lega tekjulækkun, burtséð frá því
hvort þeir þurfa að hætta búskap
eður ei. Þeir hafa haldið inn í
borgir og bæi, dreift mykju á torg,
hlaðið götuvígi og kveikt í, sturtað
vagnhlössum af ávöxtum og
grænmeti á götur, teppt umferð
með landbúnaðartækjum og þeir
hafa hótað því að láta til skarar
skríða gegn landbúnaðarvöru-
flumingum frá öðrum EB-ríkjum.
Mótmælaaðgerðir franskra
bænda hafa verið ofbeldiskenndar
og súrrealískar á tíðum. Þannig
hikuðu þeir ekki við að aka á
bandarískum traktorum sínum til
þess að loka af MacDonalds-
hamborgarastöðum, sem selja
einvörðungu franskar afurðir,
eins og hamborgarakeðjan sá sig
tilneydda að auglýsa rækilega í
dagblöðum.
Jean-Pierre Soisson landbún-
aðarráðherra hefur ekki áfellst
bændur á nokkurn hátt og í einu
yfirlýsingu hans um málið kom
fram fullkominn „skilningur“
hans á framferði þeirra.
Það hefur heldur ekki bætt
ástandið að bændur hafa með
ólíkindum mikil áhrif á þingi
vegna sérkennilegrar kjördæma-
skiptingar, sem hyglir dreifbýlinu
mjög.
Hvað sem því líður dregur eng-
inn í efa að frönskum bændum á
eftir að fækka verulega. Michel
Jacquot, sem er háttsettur emb-
ættismaður EB á sviði landbúnað-
armála, telur að Frakkland kæm-
ist hæglega af með 300.000 bænd-
ur. Aðrir hika ekki við að nefna
mun lægri tölu. Skoðun Jacquots
skiptir samt mestu máli, því hann
er yfirmaður stofnunar þeirrar,
sem útdeilir landbúnaðarniður-
greiðslum EB, en þær gleypa
helming heildarfjárlaga Evrópu-
bandalagsins. Þessi sama stofnun
hefur einmitt verið það apparat,
sem á undanförnum áratugum
hefur dyggilegast hvatt franska
bændur til að rækta hvern fer-
þumlung lands.
Jacquot sér fyrir sér að innan
tíðar muni fámennur hópur harð-
duglegra bænda sjá Frökkum fyrir
mat. Aðrir þurfi að snúa sér að
öðrum greinum.
I nýlegri bók eftir Henri
Mendras, sem heitir La fin des
paysans (Síðasti bóndinn), bendir
höfundur á að þrátt fyrir að al-
menningur sjái bændur í hilling-
um sem helstu verndara umhverf-
isins séu það einmitt þeir sem hafi
rifið upp runna og tré, tortímt
ævafornum steingörðum, drekkt
vistkerfmu í áburði, ræst fram
mýrar með ægilegum afleiðingum
fyrir lífríkið og rutt skóga án um-
hugsunar. Allt þetta hafi þeir vita-
skuld gert með ríkulegum niður-
greiðslum og styrkjum.
Margir vistfræðingar líta á fyr-
irhugaðar breytingar í landbúnaði
sem tækifæri til að snúa við blað-
inu í umgengni við landið og
benda meðal annars á skógrækt
sem fýsilegan kost fyrir bændur,
sem snúa þurfi frá matjurtarækt.
Þá er einnig litið til ferðamanna-
þjónustu og sumarbústaðasölu
sem framtíðargreina.
En slíkar breytingar kalla á
breyttan hugsunarhátt í Frakk-
landi. í stað þess að menn umg-
angist bændastéttina af einhverri
lotningu, eins og um landvættir sé
að ræða, þarf að játast undir þá
staðreynd að hér ræðir einungis
um enn eina starfsstéttina, sem
lýtur engum sérstökum lögmálum
frekar en pípulagningamenn, lög-
fræðingar, pylsugerðarmenn eða
verkamenn.____________________
Andrés Magnússon
BERLINGSKE TIDENDE
Evrópufjandskapur Frakk