Pressan - 10.12.1992, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR PRESSAN 10. DESEMBER 1992
„MIKSON
SAGBIST
HAFA
DREPIB
FJÖRUTÍU
MANNS"
Vitnisburður núlifandi eistneskrar
konu, Anu Uusman, sem kynntist Evald
Mikson í Aðalfangelsinu í Tallinn.
Forstjóri Wiesenthal-stofnun-
arinnar í Jerúsalem, Efraim Zu-
roff, er enn að yfirfara mörg
hundruð síðna skjöl í máli Evalds
Miksons sem hann fékk óvænt
aðgang að í síðustu viku. Þar er
um að ræða frumgögn og vitnis-
burð sem legið hefur í skjala-
geymslu ríkissaksóknara í rúm-
lega þrjátíu ár og er grundvöllur-
inn að ásökunum Wiesenthal-
stofnunarinnar á hendur Mikson.
Vitað var að þessi skjöl væru til,
enda til þeirra vísað í ýmiss konar
öðrum heimildum um stríðsglæpi
í Eistlandi.
Hingað til hefur enginn utanað-
komandi fengið aðgang að skjala-
safni saksóknara og var fjölmiðl-
um meðal annars meinaður að-
gangur að því í sumar. Það kom
því töluvert á óvart þegar innan-
ríkisráðherra Eistlands, Lagle Pa-
rek, leyfði Zuroff eftir nokkra um-
hugsun að skoða skjölin og taka
afrit af þeim.
HEILSUÐU MIKSON SEM
YFIRMANNI
Á ferð sinni um Eistland hitti
Zuroff einnig að máli konu, Anu
Uusman, sem var fangi í Aðal-
fangelsinu í Tallinn þá mánuði
haustið 1941 sem Mikson var þar
yfirmaður í eistnesku öryggislög-
reglunni. Hún mundi vel eftir
Mikson að störfum í fangelsinu og
kvað hann hafa verið háttsettan
mann í öryggislögreglunni. Frú
Uusman sagði Zuroff sögu sína,
sem er í stórum dráttum þessi:
Frú Uusman er tveimur árum
eldri en Mikson, fædd árið 1909.
Árið 1941 bjó hún að Koidu-stræti
114 í Tallinn. Þjóðverjar hertóku
Eistland sumarið 1941 og náðu til
Tallinn í lok ágúst það ár. Þá var
tiibúinn listi yfir þá Eistlendinga
sem átti að handtaka, að sögn frú
Uusman, og 28. ágúst, klukkan
þrjú í effirmiðdaginn, kornu eist-
neskir samstarfsmenn Þjóðverja
til að handtaka hana. Hún kveðst
muna nöfn þeirra sem handtóku
hana og hafi einn verið lögreglu-
maður sem bjó í sama húsi og
hún.
Frú Uusman var grunuð um að
vera félagi í kommúnistaflokkn-
um og starfa fyrir sovésku leyni-
þjónustuna, NKVD, en hvort
tveggja segir hún hafa verið ósatt.
Hún vann við rafveituna í Tallinn.
Hún var handtekin ásamt þriggja
ára barni sínu og var höfð í haldi í
2-3 daga án nokkurs matarkyns.
Þá komu vopnaðir menn að sækja
hana, fóru með barn hennar
heim, en sjálf var hún flutt í Aðal-
fangelsið.
Hún var ásamt öðrum konum
látin þrífa í fangelsinu, sérstaklega
athafnasvæði Gestapo, herbergi
þar sem framburður fanga var
skráður svo og matsalinn. Þar sá
hún Mikson. Allir heilsuðu hon-
um eins og yfirmanni að her-
mannasið og þannig komst hún
að því hver hann var. Hún heyrði
sagt að Mikson væri harður mað-
ur og fyrirgæfi aldrei neitt. Meint
morð og barsmíðar fóru hins veg-
ar fram þar sem aðrir fangar sáu
ekki til. Frú Uusman sjcildist að
Arnold Mere og Mikson væru
áhrifamestir Eistlendinga í fang-
elsinu.
Sumir fangar fengu sérstaka
meðferð í fangelsinu, sérstök her-
bergi og betri aðbúnað. Þeir störf-
uðu fyrir Gestapo og höfðu það
verkefni að komast að því hverjir
væru gyðingar. Einungis þeir sem
störfuðu með Gestapo máttu
snæða í matsalnum í fangelsinu.
Þar heyrði frú Uusman Mikson
stæra sig af því að hafa handtekið
og drepið fjörutíu manns. Hann
var þá á tali við félaga sína úr Om-
akaitse-sveitunum, sem voru
komnir til starfa í fangelsinu og
höfðu aðstoðað Þjóðverja við
morð á gyðingum og kommúnist-
um um sumarið.
í nóvember þetta sama haust
var frú Uusman flutt í fangelsi í
Lasnamae og í apríl 1942 í annað
fangelsi í Harku. Þar heyrði hún af
örlögum Ruth Rubin, sem Mik-
son er sagður hafa nauðgað og
myrt. Frú Uusman slapp úr haldi í
lok stríðsins, enda ekki gyðingur
sjálf, en býr nú í Nömme, úthverfi
Tallinn.
REIÐUBÚIN AÐ BERA
VITNI
f ævisögu Evalds Miksons, sem
gefin var út hérlendis 1988, nefnir
hann ofangreindan Arnold Mere
Anu Uusman segir Mikson og
Arnold Mere hafa verið valda-
mesta Eistlendinga í Aðalfang-
elsinu íTallinn.
majór sem yfirmann deildar B í
leyniþjónustu Þjóðverja, Sicher-
heitdienst, og sérstakan velgjörð-
armann sinn. Það var Mere, segir
Mikson, sem fékk hann lausan úr
fangelsi Þjóðverja og sá til þess að
hann fékk umsvifalaust starf í
leyniþjónustu þýska hersins.
Að sögn Efraims Zuroffs kvaðst
frú Uusman reiðubúin að bera
vitni ef til rannsóknar eða réttar-
halda kæmi í máli Miksons. Hann
sagði að hún hefði virst viss í sinni
sök í frásögn sinni og minni henn-
ar virtist prýðilegt.____________
' Karl Th. Birgisson
Kirkjugarðar
Reykjavíkur
eru komnir sex
fet undir
jörðu, því í
krafti geist-
legs uppruna
sjoppunnar og
verndar bisk-
ups hafa þeir
beitt belli-
brögðum ívið-
skiptum, sem
mönnum yrði
stungið inn
fyrir annars
staðar í hinum
siðmenntaða
heimi.
Á UPPLEIÐ...
Stefánsson,
sem Islandsbanki hef-
ur ráðið til „sérstakra
verkefna". Fram að
þessu hafa menn yfir-
leitt verið settir í „sér-
stök verkefni" þegar
til stendur að sparka
þeim, en Ásmundur
brýtur enn blað i at-
vinnusögu fslands með
því að byrja á þeim
endanum. Með þessu
áframhaldi verður
hann seðlabankastjóri
árið 1995.
Á NIÐURLEIÐ...
Jón Otti Ólafs-
son er á uppleið,
því allt í einu er
þessi annars
óþekkti körfu-
boltadómari
orðinn að þjóð-
sagnapersónu,
kominn á ætt-
fræðisíðu DV og
allt. Afrek Jóns
Otta er að hafa
ensttil þessað
dæma 1.000
körfuboltaleiki
án þess að deyja
úr leiðindum.
Niðurskurður til landbúnaðarmála lækkaði úr
250 miiljónum í 100 milljónir, sem er náttúru-
lega eins og krækiber í helvíti þegar litið er til
heildararðráns bænda af afgangi þjóðarinnar.
Hundafár er tvímælalaust á
eins og dæmin sanna.
sama leiðir að hundar eru á
niðurleið.
EES-samkomulagið er
ekki bara á niðurleið,
heldur á hraðri leið út í
veður og vind eftir að
pípureykjandi og jóðl-
andi Svissarar létu það
rúlla niður Alpana.
Víðómur Rtkis
sjónvarpsins
er á njðurleið
því enginn
nema
'neyra
aðrii
band'
græjurti!
arna. Hins
vegarer orðið
gott og virðist
hafa náð festu
eins og skot.
orgunblaðið, sem
rfti að birta illa dul-
úna tveggja dálka
afsökunarbeiðni, eftir
að hafa birt mynd af
manni, sem ekki var
sekur um neitt annað
en að vera í vondum
félagsskap.
Ósoneyðandi efni
stíga upp frá frysti-
húsum landsins og
kann heimsbyggðin
að setja kæliefna-
viðskiptabann á fs-
land af þeim sökum.
Atvinnuleysi er
enn á uppleið, sér-
staklega á Akur-
eyri, en þar nær at-
vinnubótavinnan
hjá bænum ekki
einu sinni að snúa
þróuninni við.