Pressan - 18.11.1993, Blaðsíða 15

SKOÐANIR
Fimmtudagurinn 18. nóvember 1993
PRESSAN 15
DAS KAPfTAL
Að missa spótt úr aski sínum
Eitt sinn þegar Julian Huxl-
ey, bróðir rithöfundarins
Aldous Huxley, heimsótti !s-
land lýsti hann þeirri skoðun
sinni, að áskorunin af búsetu
andspænis óblíðum náttúru-
öflum væri orsök þess að á Is-
landi þrifist menningarlíf. Það
skal ósagt látið hve eftirsókn-
arvert það menningarlíf er,
því á hveiju ári þyrpast fslend-
ingar til útlanda til að kanna
menningu annarra þjóða.
Slíkar ferðir eru vissulega
skiljanlegar þegar horft er til
þess að helgarferðir og sunnu-
dagsbíltúrar í Evrópulöndum
geta sem hægast náð yfir
landamæri. Ef Reykvíkingur
keyrir 150 km í austur er hann
kominn til Víkur í Mýrdal. Ef
Miinchenarbúi ekur 150 km í
suður er hann kominn í aust-
urrísku alpana. Hér er ólíku
saman að jafha og skiljanlegt
að íslendingar taki sig upp og
leggist í ferðalög.
Ferðalög eru alls ekki ný af
nálinni. Móðir Garðars Hólm
heimssöngvara taldi að ógæfa
hans hefði hafist þegar hann
lagðist í ferðalög. Egill Skalla-
grímsson heimsótti Aðalstein
Englakóng og skiptust þeir á
gjöfum yfir eldi. Sá atburður
varð Nínu Tryggvadóttur list-
málara að yrkisefni í mósaík-
mynd í afgreiðslusal Lands-
bankans í Austurstræti. Kjart-
an Ólafsson heimsótti höfð-
ingja í Noregi og þreytti við þá
sund og hafði ávallt betur. Nú
tengjast sundlaugaferðir Is-
lendinga í útlöndum aðeins
letilífi og bardrykkju.
Tollverðir á Keflavíkurflug-
velli skynja helst eðli haust-
ferðalaga Islendinga. Þrátt fyr-
ir aukið vöruúrval og aukinn
fjölda verslana telur vaxandi
íjöldi manna nauðsynlegt að
fara í verslunarleiðangra til út-
landa. Verslunarborgir, sem
landinn velur sér, eru á fátæk-
ari svæðum Evrópu, frar eru
katólskir og vilja vera fátækir.
Ögrun fátæktar og páskaupp-
reisnar hefur skapað leikrit
sem mun lifa á meðan frelsis-
neisti býr í brjóstum manna.
Ölkær skáld hafa skapað goð-
sögn um fátækan, diykkfelld-
an snilling, sem dó fertugur
en átti þá eftir að vinna mestu
afrekin. Þegar íslendingar
koma með gripaflutningaflug-
skammdeginu og bregði sér til
útlanda. Það er heldur mikið á
þá lagt að ætlast til að þeir
þurfi að kaupa nauðþurftir í
slíkum ferðum vegna stjóm-
leysis kaupmanna. íslendingar
verðskulda það að vera lausir
við spennu búðarápsins í ffí-
tíma sínum.
Á fýrrihluta aldarinnar voru
ferðalög fátíð. Einar skáld
Benediktsson ferðaðist víða og
vélum verður veisla hjá versl-
unareigendum í Dublin.
Newcastle í Englandi er
einnig á láglaunasvæði. Þar
mun þó vera ein stærsta versl-
unarmiðstöð í Evrópu. Ekki
fer sögum af menningarafrek-
um á því svæði í líkingu við
leikrit og ljóð íra. Kannski er
engin ögrun af námugreftri.
. Hvað gera íslendingar utan
verslunartíma? Samkvæmt
ferðabækling-
um er helst
hægt að skoða
kráarlíf og
hlusta á popp-
aða írska sveita-
tónlist. Svo em
ýmsir sem hafa
ánægju af að
horfa upp í
munninn á
tannlausum Ir-
arferhðumbFTug- »Kaupmennverðaaðgerasér
leiða hf. er farið arein fyrirbví oð ísland er lág-
til borga, sem fé- / , *
íagið heidur uppi launaUind og kaupmenn verða
unarflug! “tíL aðhagainnkaupumeftirþví.
Áirðist óiíku jVíed því móti einu geta þeir náð
saman að jafna x .
hvað þær borgir aftur hluta afþeirri verslun sem
upp á. Þær borg- for til utUindafyrirjoliru
höfuð-
ír eru
borgir í sínum löndum. Þar
em ffæg leikhús, listasöfh og
tónleikahallir, sem göfga and-
ann.
En hverjir missa spón úr
aski sínum á íslandi? Það em
fyrst og ffemst kaupmenn á
þéttbýlissvæðum. Bættar sam-
göngur innanlands hafa leitt
af sér verslunarferðir til höf-
uðborgarsvæðisins og bættar
samgöngur við útlönd hafa
leitt af sér verslunarferðir til
útlanda. Kaupmenn geta ekki
bmgðist við verslunarferðum
með kröfum um að landinu
verði lokað eins og heyrst hef-
ur. Kaupmenn verða að gera
sér grein fyrir því að fsland er
láglaunaland og kaupmenn
verða að haga innkaupum eft-
ir því. Með því móti einu geta
þeir náð aftur hluta af þeirri
verslun sem fer til útlanda fyr-
ir jólin.
Það er ekki nema eðlilegt að
íslendingar vilji tilbreytingu í
naut þess sem stórborgir buðu
upp á. Hann fór á tónleika í
Queen’s Hall í London
Þá orti hann „I DísarhölT:
Bumba er kntíð og bogi dreg-
inn,
blásinn er lúður og málm-
gjöll slegin.
Svo glatt er leikið afgripfim-
um drengjum
sem gneistar kveikist af fiðl-
unnar þvengjum.
Og hljómgeislinn titrar, án
Ijóss og litar,
Ijómar upp andann, sálina
hitar
og brotnar í brjóstsins
strengjum.
Tilfinningin sem skáldið
lýsir heitir lotning. fslenskir
ferðalangar eiga skilið að njóta
þess sem fallegt er.
Höfundar Das Kapital eru
frammámenn í Qármála- og
viöskiptalífi, en vilja ekki
láta nafns getiö.
STJORNMAL
Við viljum líka...
Þingmenn hafa verið
óánægðir með launin frá því
ég man eftir mér. Flestir hafa
hins vegar kosið að hafa ekki
hátt um þá óánægju, enda
hefur það á stundum verið
hægt fyrir þá að leita víðar
fanga — ekki síst í löngum
sumar- og jólafríum — en til
Alþingis tíl að hafa í sig og á.
Ingi Bjöm Albertsson er einn
þeirra sem virðast hafa kvart-
að undan þingmannslaunun-
um allt ffá því þeir duttu inn á
þing. Það heftir ekki dugað
Inga Bimi að þjálfa á sumrin
og vinna sér inn smáaukapen-
ing og því er hann að hugsa
um að senda inn yfirvinnu-
reikning til Alþingis. Fyrst
dómarar fá að senda reikning
fyrir yfirvinnu til ríkisins vill
hann gera það líka! „Ég hef
ekki tekið neina ákvörðun, en
það kæmi hins vegar vel til
greina að senda reikning,“
segir Ingi Björn Albertsson í
ÓU BJÖRN
KÁRASON
viðtali við DV síðastliðinn
mánudag. Það má skilja ffétt
DV þannig að fleiri en Ingi
Bjöm hugleiði að útbúa reikn-
ing af þessu tagi.
Ekki verður dregið í efa að
þingmenn séu á tiltölulega
lágum launum, ekki síst ef
miðað er við vinnutíma
margra þeirra (en líklegast
ekki allra). Og kannski er það
rétt að margur hæfileikamað-
urinn hafi engan áhuga á
þingmennsku vegna lélegra
kjara sem í boði em miðað við
margt annað. En þingmenn
hljóta að vera að grínast þegar
þeir segjast í fjölmiðlum vera
að hugleiða að senda inn yfir-
„Það er mér alls ekki á móti skapi, sem
skattgreiðanda, að horga þeim sem
kjörnir eru á Alþingi hœrri laun. Ég
vceri tilbúinn að samþykkja ákveðnar
bónusgreiðslur til þeirra sem skila góðu
starfi, — draga úr eyðslu ríkissjóðs,
minnka ríkishallann og lœkka skatta. “
vinnureikninga. Ætli þeir sér
það hljóta forseti og skrif-
stofustjóri Alþingis að gera
sérstakar ráðstafanir svo unnt
sé að fylgjast með vinnutíma
þingmanna. Eðlilegt er að
setja upp stimpilklukku, svip-
aða þeim sem flestir launþegar
nota, og um leið gera þá kröfu
til þingmanna að þeir sitji
þingfundi (þ.e. mæti í vinn-
una), skili átta stunda vinnu-
degi og geri grein fýrir nauð-
syn þess að stunda yfirvinnu.
Það er mér alls ekki á móti
skapi, sem skattgreiðanda, að
borga þeim sem kjömir em á
Alþingi hærri laun. Ég væri
tilbúinn að samþykkja
ákveðnar bónusgreiðslur til
þeirra sem skila góðu starfi,
— draga úr eyðslu ríkissjóðs,
minnka ríkishallann og lækka
skatta. Auðvitað væri æskilegt
að þingmenn gætu hagnast á
því að skila góðu verki, í stað
þess að leggja ofiiráherslu á að
leggja ffam hvert útgjalda-
ffumvarpið á fætur öðm til að
tryggja sér stuðning sérhags-
munahópa þegar þeir sækjast
eftir endurkjöri.
Þingmenn gætu líklegast
sannfært flesta kjósendur um
nauðsyn þess að hækka launin
ef þeir samþykktu um leið að
fækka þingmönnum um tíu
til fimmtán, og notuðu þá
peninga sem spöraðust til að
standa undir hærri launum.
Að minnsta kosti stæðum við
skattgreiðendur effir í sömu
sporum og áður. En það er
tómt mál að tala um að launin
verði hækkuð, — bara rétt sí
svona. Og auðvitað er það fá-
ránlegt af ábyrgum þing-
mönnum að láta sér detta í
hug að senda inn yfirvinnu-
reikning. Ingi Björn Alberts-
son, eins og aðrir starfsfélagar
hans, vissi fullvel að hverju
hann gekk þegar hann sóttist
effir að komast á þing. Og
enginn starfsmaður gerir yfir-
vinnureikning á vinnuveit-
anda, þegar um annað er
samið í upphafi. I þessu tílfelli
erum það við, skattgreiðend-
ur, sem erum vinnuveitand-
inn og þingmenn launþegar.
Höfundur er hagfræðingur.
ODDUR
Aðgát í nœrveru viðkvœmrar sálar
Ég er ekki viðkvæmur mað-
ur, lesendur góðir, en það fór
ekki hjá því að mér vöknaði
úm augun þegar hann Jón
minn Sigurðsson kom í þing-
ið til okkar á mánudaginn.
Nei, ekki afþví að hann er far-
inn ffá okkur og er nú á leið
tíl Finnlands. Það afgreiddum
við með svolítiUi veislu í sum-
ar sem við endurtókum nú
um helgina. Nei — mér stóð
ekki á sama afþví það rann
uppfyrir mér að ég hef mis-
skilið hann Jón öll þessi ár.
Hann er ekki þessi harthugs-
andi, yfirvegaði hagspekingur
sem ég hélt Innvið beinið hef-
ur hann þvertámóti næmi
skáldsins sem aldrei varð og
ofurviðkvæmni bamsins sem
kjökrar við hvert mótlæti.
Þeir sátu saman Jónamir á
innsta borði í reyklausa saln-
um í kaffistofunni og Sigurðs-
son bar sig aumar en ég hélt
að svo velklæddur og slétt-
greiddur miðaldra maður
gæti.
„Ég þoli þetta ekki lengur,
Jón,“ sagði hann og röddin
skalf eilítið. „Öll þessi ár, allt
þetta strit, allt þetta skipulag.
Allt til einskis.“
Jón Baldvin sýndi engin
svipbrigði, en nafni hans
drúpti höfði.
„Helsinki,“ sagði hann við
borðdúkinn. „Hefúrðu komið
til Helsinki, Jón?“ Hann leit
upp og það stimdi á augun.
„Allt útaf einum jeppa. Og
einum gömlum Sjevrólett.
Þetta er ekki sanngjamt."
Jim Beam glottí. ,Æ, hættu
þessu væh,“ sagði hann. „Ég
hélt það væri meira í þig
spunnið, en þú brotnar við
fýrsta mótlæti. Lífið er fómir.
Lífið er bardagi. Hvenær hef-
ur þú þurft að fóma ein-
hverju? Eigum við að rifja
upp?
I fýrsta lagi: Þegar ég gerði
þig að þingmanni þorðirðu
ekki annað en að halda stöð-
„Svona slagsmál tekur maður með
höfuðið hátt og bakið upprétt, Jón
Sigurðsson. Maður leggst ekki í
vesaldóm og sjálfsvorkunn og
sendir Tómas Árnason afstað til-
að redda manni vinnu í útlöndum.
Svo kallarðu þig ísfirðing!“
unni í Þjóð- arðuaðsegjaafþérstöðunnií
hagsstofnun Seðlabankanum eða taka þér
til öryggis. launalaust leyfi þangaðtil þú
Þú heimtaðir kemst að því hvemig veðrið er
fýrsta sætið í í Helsinki?"
stærsta kjör- Jón Sigurðsson horfði
dæminu án særður á hann. „Þú veist ekki
prófkjörs og hvemig það er—“
ráðherradóm „Ég veit allt um það!“ hálf-
í kaupbæti. hrópaði Jón Baldvin yfir sal-
Manstu effir inn. „Rifjum upp: Manstu eft-
því? ir brennivíninu? Manstu eftir
I öðm lagi: skinkunni? Manstu eftir sund-
Þegar ekki skýlunni? Svona slagsmál tek-
var lengur ur maður með höftiðið hátt
pláss fýrir þig og bakið upprétt, Jón Sigurðs-
í Reykjavík son. Maður leggst ekki í vesal-
heimtaðirðu dóm og sjálfsvorkunn og
fýrsta sætið á sendir Tómas Ámason af stað
Reykjanesi tilað redda manni vinnu í út-
— aftur löndum. Svo kallarðu þig Is-
prófkjörs- firðing!“
laust. Varstu Ég hef aldrei séð fullorðinn,
búinn að velmenntaðan mann svona
gleyma því? niðurdreginn, en Jón Baldvin
Hvemig er var kominn í stuð: „Þú hélst
það með þig að þú værir sloppinn. Þú hélst
núna? Ætl- að þú gætir setið undir
Svörtuloftum og lesið hag-
skýrslur án þess að alþýðan
angraði þig. Þú hélst að...“
Þegar hér var komið sögu
gat ég ekki meira. Ég stóð upp
og fór. Ég þoli ekki að sjá full-
orðna karlmenn gráta.
Oddur þingvörður er
hugarfóstur dálkahöfunda,
en efnisatriöi og persónur
byggjast á
raunveruleikanum.
A UPPLEIÐ
JON SIGURÐSSON
SEÐLABANKA-
STJORI
Öll sönn upphefð kemur að
utan og nú hefur Jón fengið
sinn skammt af henni.
Hann er greinilega hæfastur
skandinavískra krata og fær
auðvitað bilinn sinn að lok-
um eins og í öllum góðum
ævintýmm.
ÞOR
VILHJALMSSON
FORSEJI HÆSTA-
RETTAR
Eini dómarinn sem sendi
ekki yfirvinnureikninga,
enda fékk hann mest þegar
Kjaradómur loksins vakn-
aði.
HALLDOR BLONDAL
LANDBÚNAÐAR-
RAÐHERRA
Fékk sitt fram í Gatt-mál-
inu og tókst að láta það líta
út sem samkomulag.
Á NIÐURLEIÐ
OLAFUR SKULASON
BISKUP
Dómsdagur kom greini-
lega miklu fýrr en hann
hugði, þökk sé Kirkjugörð-
um Reykjavíkur.
INGI BJORN
ALBERTSSON
ÞINGMAÐUR
Það er hálffúlt að þing-
maður sem hefur heila
heildsölu á bak við sig skuli
vera í fararbroddi launþega-
hreyfingar þingmanna.
PETUR SVEIN-
BJARNARSON
HJA MIQBÆJAR-
SAMTOKUNUM
Þrátt fyrir mikla baráttu
hefur ekki tekist að verja
Matador fýrir Kringlunni.
Austurstræti virðist vera
búið að vera.