Pressan - 02.06.1994, Blaðsíða 4

!
„Ég segi alltaf að það sé ekki spurning um að fá eitthvað að gera
heldur hreinlega að gera það.“
orgeir Guðmundsson er einn
af tugum íslendinga sem hafa
farið út í kvikmyndanám á
síðustu tíu árum. Hér segir Toggi,
eins og hann er kallaður, firá nám-
inu, myndinni sem hann gerði og
glamúrhátíðinni í Cannes, sem
hann er nýkominn af.
Hvers vegna datt þér í hug aðfara
í kvikmyndagerðarnám?
„Þetta byrjaði allt á því að ég og
ffændi minn keyptum okkur Super
8-tökuvél þegar við vorum fimm-
tán ára. Við byrjuðum að taka um
tíu stórmyndir en kláruðum aldrei
neitt. Svo kláraði maður MH og
sótti um nokkra skóla úti — alltof
seinn náttúrlega — en ég komst
svo inn í California College of Arts
and Crafts í San Francisco.“
Var þetta á þeim tírna er allir
streymdu út í kvikmyndagerðar-
nám?
„Þegar ég fór út voru fjórtán Is-
lendingar á skrá hjá Lánasjóði í
þessu námi, tveimur árum síðar
áttatíu rnanns og hundrað manns
árið á eftir.“
Hvað er kennt í svona tiámi?
„Fyrsta árið var þetta grunnlista-
dót, listasaga og svoleiðis drasl, en
maður fór strax að fikta í græjum
og gera stuttmyndir. Græjurnar
urðu betri eftir því sem leið á nám-
ið.“
Svo gerðirðu útskriftaiyerkefni.
„Nei, sko, við vorum þarna þrír
felagar sem höfðum allir gert eina
sextán mm stuttmynd hver, tíu
mínútna dæmi. Við ákváðum að
leggjá' í púkk og planið var að ná
upp í eina þrjátíu mínútna mynd.
Við skrifuðum handritið saman og ’
ég tók, Scott Moffett lék aðalhlut-
verkið og Michael Baers var í
hljóðinu. Svo þróaðist þetta,
myndin óx og óx, og þegar ég út-
skrifaðist var myndin farin að
stefna í klukkutíma. Ég kom alltaf
heim og hellulagði upp í námslán-
in, en eftir þijú ár vorum við loks-
ins búnir með okkar fyrstu mynd í
fullri lengd, „A Lovely Sort of De-
ath“ (Dásamlegur dauðdagi).“
Sem er hvað, glœpasaga?
„Það eru vissulega glæpir í henni
en þetta er ekki glæpasaga. Viltu að
ég reki söguþráðinn?“
Endilega.
„Maður vill auðvitað ekki gefa
söguþráðinn upp en í grófúm
dráttum er þetta „gender-mix“, þar
sem blandað er saman ólíkum
kvákrjjyndategundum. Þetta er
„sci-fi“, „gangster film noir“, og
svo svona seventís-eiturlyfja-mynd,
allt í einum pakka. Myndin er öll
sögð í flassbakki og það er hring-
strúktúr á hénni. Hún fjallar um
mann sem heitir Lambert Curtin
og er frá ffamtíðinni. Rétt fyrir
heimsendi, eða svo heldur hann,
eru tímabilskönnuðir sendir affur í
tímann til að finna gott tímabil í
sögunni til að senda allt pakkið aft-
ur í, vistvænlegt tímabil fyrir þetta
fólk sem býr á jörðinni þá. Það á að
senda hann aftur í fjórða áratug-
inn. Hann er mataður með ösku
einkaspæjara sem dó 1938. Méð
einhverri framtíðartækni virkar
það þannig að hann fær hugsunar-
hátt þessa manns. Síðan klikkar
tímavélin og hann lendir 1973 með
hugsunarhátt fjórðaáratugarmanns
og er úr framtíðinni líka svo það er
tvöföld togstreita í hausnum á
honum.“
Er myndin eitthvað byrjuð að
rúlla?
„Hún var frumsýnd í San Franc-
isco í september en við erum ekki
komnir með neinn dreifingaraðila
ennþá. Við erum að reyna að troða
henni á kvikmyndahátíðir en okk-
ur skortir kurmáttu og þekkingu í
þvi hvernig á að selja mynd.“
Kemur hún þá einhvern tímann
hingað?
„Já, ég ætía að sýna hana hérna.
Ég hef rætt við aðila í bíóhúsi hér
en ég þori ekki að fúllyrða neitt um
hvenær hún kemur. Vonandi í
sumar. Ég ætla að texta hana, ég
held að íslenskur texti muni hjálpa,
því við erum með tilraunamennsk-
una í botni. Það ægir saman stil-
brigðum og kvikmyndamáli. Til að
„skilja“ þessa mynd má maður
helst ekki missa af neinu sem er
sagt. Það er fullt af „jive“ slangri,
þannig að fýrir íslenska áhorfendur
er nauðsynlegt að hafa myndina
textaða."
Þetta er stöðluð spuming: Fá allir
þessir kvikmyndagerðarnemar eitt-
hvað að gera þegarþeir koma heim?
„Já, þetta er stöðluð spurning
sem ég hef heyrt ansi oft. Ég segi
alltaf að það sé ekld spuming um
að fa eitthvað að gera heldur hrein-
lega að gera það.“
Stjörnurnar í Cannes
Eitt af því síðasta sem Toggi fann
sér að gera var að fara til Cannes á
dögunum með Þorsteini Erlings-
syni, sem tók viðtöl við stórstjörn-
urnar. Þorsteinn er nú að undirbúa
sjónvarpsþátt um ferðina sem
sýndur verður bráðlega.
Hvaða stjörnur skinu bjartast?
„Fyrsta myndin sem var sýnd á
hátíðinni var nýjasta mynd Coen-
bræðra, „Hudsucker Proxy“. Við
fengum einkaviðtöl við bræðurna
og Jennifer Jason-Leigh, sem leikur
eitt aðalhlutverkið. Joel og Ethan
Coen voru mjög skemmtilegir og
það kjaftaði á þeim hver tuska. Svo
kom hellingur af frönskum, rúss-
neskum og öðrum myndum sem
við lögðum litía áherslu á, nema
við hittum Kieslowski, og töluðupi
við hann á snekkjunni hans. Hann.
vissj lítið uiri íslenska kvikmynda-
gerð nema að hann kannaðist við
Friðrik Þór, hafði að vísu aldrei séð
myndirnar hans en hafði drukkið
með honum í Osló.
Svo töluðum við við Holly-
wood-leikara, sem maður hafði
minna álit á, en voru samt ágætis
gæjar. Dolph Lundgren var þarna,
aksjónhetjan.“
Er hatin jafnvitlaus og hann lítur
út fyrir að vera?
„Já, hann hafði lítið til málanna
að leggja, en var samt fínn. James
Belushi hittum við. Hann var með
stóran Havana-vindil og þóttist
vera vildngur þegar hann vissi
hvaðan við komum. Mickey Ro-
urke var þarna en veitti engin
einkaviðtöl, hann hélt bara stóran
blaðamannafund."
Er hann ekki alveg búinn að vera?
„Hann var þynnkulegur með
sólgleraugu og þegar hann var beð-
inn að taka þau niður stóðu baug-
arnir út í loftið. Hann er með kom-
bakk núna, mynd sem heitir
„ITW“ — Fuck The World —
hugmynd sem er algjörléga hans.
Svo gerðum við slatta af smærri
viðtölum þangað til kom að mynd-
inni sem ég hafði einna mestan
áhuga á, „Pulp Fiction“, sem vann
keppnina daginn eftir að við gerð-
um viðtöiin. Við fengum einkavið-
töl við leikstjórann, Quentin Tar-
antino, og aðalleikarana Bruce
Willis, John Travolta og Samuel
Jackson. Quentin veitti líklega
áhugaverðasta og skemmtilegasta
viðtalið í allri ferðinni."
Þekkti hann Friðrik Þór?
„Já, hann hafði hitt Friðrik í Jap-
an þar sem „Reservoir Dogs“ lét í
minni pokann fýrir Börnum nátt-
úrunnar. Quentin hafði ekki séð
Börnin en hann hafði mildð álit á
Friðriki sem karakter. John Tra-
volta hafði ekki mikið að segja.
Hann afgreiddi ísland í fýrstu setn-
ingunum, hafði víst lent hérna og
farið á „Musical show“ —líklega
Broadway."
Þú hefur svo vœntanlega verið.að
ota þitini mynd áðfólki? ..
„Ég var með nokkur éintök á
mér til aó gefa aðilum sem géta
hugsanlega hjálpað okkur, m.a.
skipuleggjendum nokkurra kvik-
myndahátíða. Maður bíður bara
við símann núna en þyrfti helst að
vera með faxtæki. Þetta lið kann
ekki lengur á önnur samskipti.“
Gunnar H
Af stálheiðarlegum glæpamönnum
Blámaður Um Borð
EIIMAR
KÁRASON
Mislitt fé
HÖF.: DAMON RUNYON
ÞÝÐ.: PÁLL SKÚLASON
REYKJAVÍK 1943
Damon Runyon var einn af
þeim mönnum sem settu
svip á miðborg New York á
fyrstu áratugum aldarinnar, stund-
aði veðreiðar og hrærðist í blaða-
mennsku og heiðvirðu smásvindli.
Hann hékk á búllunum í kringum
Broadway og heyrði kjaftasögur og
lagði sitt til málanna, en ffægastur
varð hann þó af því að skrifa sögur
af þessum slóðum, um gangstera,
fýliirafita og spilafíkla á Manhattan.
Hann er íslendingum að góðu
kunnur, fyrir nokkrum árum var
meðal annars færð upp eftir hann
kómedía í Þjóðleikhúsinu, Guys
and Dolls, sem í þýðingu Flosa ÓI-
afssonar nefhdist Gæjar og píur.
Damon Runyon er einnig
skemmtilega lýst í ævisögu Jóhann-
esar á Borg, sem Stefán Jónsson
skráði, en þeir urðu góðkunningjar
er Jóhannes aflraunameistari
stundaði sirkuslífið í Nýju Jórvík
og nærsveitum hennar.
Bókin Mislitt fé er frábær lesn-
ing: kærulaus, fýndin og hlý. Hún
samanstendur af tíu smásögum
sem allar gerast á slóðunum í
kringum Broadway („Breiðveg"),
og eru sagðar af sama sögumann-
inum sem alltaf er á þvælingi þar-
sem atburðimir gerast, heyrir og
sér, en er kannski ekki beinlínis
þátttakandi sjálfúr. Hann segir frá
með málfari söguslóðanna, hann er
einn úr hópi svindlaranna og
gangsteranna, og frásögnin er lituð
af siðareglum svæðisins: hann get-
ur til dæmis fýilst hneykslun ef
manni er rænt, en ekki yfir mann-
ráninu sjálfú, heldur því að mann-
ræningjar séu að fara út fýrir sín
hverfi til að stela fólki: „Enda verð-
ur almenn gremja, þegar mann-
ræningjamir fara að færa sig um set
frá Brúklín og til Manhattan og
hefja þar starfsemi sína, því að
borgaramir á Manhattan hugsa
sem svo, að ef eitthvert manna-
hnupl þurfi að fremja þar í sveit,
eigi heiðarlegir innbyggjendur
plássins að sitja fýrir þeirri atvinnu,
sem af því kunni að vera að hafa.“ I
sömu sögu er það skýrt hversvegna
heiðarlegir mannræningjar góma
aldrei konur og böm: „Þeir sem
em í faginu eru ekki að spekúlera í
slíkum fénaði, því að hver getur nú
á dögum verið að kaupa dúkku út,
þegar þær ganga varla út gefins?
Hvað bömin snertir, em þau ekki
annað en plága og em vís til að
ganga grenjandi um allt og öskra
morð, auk þess sem þessir grisling-
ar geta verið hættulegir með það að
fá mislinga eða hettusóttina og
smita alla, sem nærri þeim koma.“
Annars er það stfll bókarinnar
sem er hennar aðalsmerki, og
frumlegar líkingamar. Svona lýsir
Runyon til að mynda feitri konu:
„Andlitið er einsog skífa á kirkju-
klukku og hökumar em einsog há-
skólatröppumar.“ Kæruleysislegan
stfl ameríska götumálsins hafa
margir lent í vandræðum með að
koma til skila á íslensku, en bókina
4B PRESSAN FIMMTUDAGURINN 2. JÚNÍ1994
Mislitt fé ættu hinsvegar
allir að lesa sem hafa
áhuga á íslenskum stíl
og óvæntum möguleik-
um í beitingu hins ást-
kæra ylhýra. Það var rit-
stjóri Spegilsins sem var
og hét, Páll Skúlason,
sem þýddi bókina á al-
veg fúrðulega sjarmer-
andi tungumál, og tekst
að gera það sannfær-
andi, án þess að sletta úr
frummálinu: þarna vaða
um aðilar, fflar, bubbar,
hnákur og dúkkur, aka
um á trogum og klæðast
reiðingi. Verði þessum
mönnum eitthvað ljóst
þá er sagt að þeir sjái
það gegnum brekánið.
Og svo er þeim gefinn
einn á ryksuguna ef í
harðbakkann slær. Kiddi
nokkur lýgur því að
blindum vinum sínum
að ófríð keiling sé feg-
urðardís, svo að þau
giftast, og um þetta er
sagt í Mislitu fé: „Margir
borgarar tala nú samt illa
um Kidda fýrir að
prakka svona fúgla-
hræðu upp á blindan
dela.“
Þetta er yndisleg bók
einsog áður sagði og
„Þetta eryndisleg bók og rétt-
ast væri að mœla með því að
hún yrði endurútgefin, en þá
vandast málið. “
réttast væri að mæla með
því að hún yrði endurútgef-
in, en þá vandast málið.
Eitthvert neðanjarðarfýrir-
tæki í Hafnarfirði tók si£
nefnilega til fýrir aðeiní
tveimur árum og prentaði
hana uppá nýtt, og víða
mun hún fást í þjóðvega-
sjoppum innan um annað
góðgæti. Hún er hinsvegai
öll hin kómískasta þessi út-
gáfa, og kannski er það ekki
svo út í bláinn miðað við
innihaldið, því að Hafnfirð-
ingunum í Rauðskinnu hafa
verið ærið mislagðar hend-
ur við að koma bókinni á
þrykk. Þeir hafa greinilega
ljósprentað gömlu bókina,
þó með allra nauðsynleg-
ustu breytingum einsog að
færa inn é í stað je, en þc
bara svona lauslega, meðal
annars stendur sjeu strax á
fýrstu síðu. Fátt þykii
kauðalegra í bókaútgáfri en
að verða uppvís að prent-
villum á kápunni, en þeii
Rauðskinnumenn hinsveg-
ar láta það henda sig að
stafa sjálft höfúndamafhið
vitlaust, og það á forsíð-
unni. En ég er ekki viss um
að ýmsir aðilar, jósepar eða
borgarar hefðu kippt séi
upp við það.