Pressan - 02.06.1994, Blaðsíða 14

Hvað er svona
merkilegt við
Margrét Elísabet Ólafsdóttir
hitti
París?
París, háborg list-
anna, sem var og
hét. Eða heitir enn?
Frakkar virðast ekki
hafa komist yfir
það ennþá að nafli
listalífsins skuli hafa
ferðast yfir Atlantshafið eítir síðari
fieimsstyrjöldina og eru enn að
sleikja sárin þess vegna. Það er að
minnsta kosti skoðun þeirra Sig-
urðar Áma Sigurðarsonar mynd-
listarmanns og Hallgríms Helga-
sonar, myndlistarmanns og rithöf-
undar, sem þó hafa báðir kosið að
setjast að í París, að minnsta kosti
um hríð, til að sinna þar list sinni.
Báðum hefur tekist að koma sér á
ffamfæri í borginni og eru innund-
ir hjá ákveðnum listakreðsum. Sig-
urður hefur haldið þó nokkrar sýn-
ingar, bæði einn og í samfloti með
öðrum, innan og utan Frakklands.
Og nú stendur fyrsta einkasýning
_J-fallgríms í París yfir í galleríi Alain
' Gutharc við Rue de Lappe. fslend-
ingum mun hins vegar gefast kost-
ur á að skoða nýjustu verk Sigurðar
þegar hann sýnir á Kjarvalsstöðum
í lok sumars og í Listasafhinu á Ak-
ureyri í haust. Útsendari PRESS-
UNNAR hitti þá starfsbræður á
skuggsælu kaffihúsi í Bastilluhverf-
inu á sólríkum maídegi og rakti úr
þeim garnirnar um lífið í París og
þá sérstaklega myndlistina, en þótt
þeir séu búsettir í borginni eru þeir
ekki á eitt sáttir um ágæti hennar
sem listaborgar. Eða eigum við
heldur að segja ágæti Frakka?
Er eitthvað að gerast í myndlistar-
lífinu i París í dag? Og ef svo er, hvar
gerast hlutirnir?
SIGURÐUR: „Mér finnst
ánægjulegasta breytingin vera hjá
söfnunum hér í París. Þau hafa
beitt sér fyrir því að sýna minna
þekkta eða yngri myndlistarmenn,
þá sem hafa aldrei komist inn í
galleríin eða eru ekki kornnir þang-
að.“
Ertu með einhvcr ákveðin dœmi í
huga?
SIGURÐUR: „Til dæmis sýning-
una í Jeu de Paume. Ég held það
megi segi að Jeu de Paume sé búið
_að standa sig vel sem safn. Þótt
reyndar megi deila um sýninguna
sem er þar núna þá er hluti af þvi
fólld sem þar er sýnt ekki hjá gall-
eríum en þó að gera aktúel hluti.“
Hvaðfinnst þér um þessa sýningu,
Hallgrímur?
HALLGRÍMUR: „Mér finnst
þetta sorgleg sýning. Þarna eru
fjórir ungir listamenn, allir fæddir í
kringum 1960, að sýna á sama tíma
og Pier Paolo Calzolari af „arte po-
vera“-kynslóðinni — ætli hann sé
ekki kominn yfir fimmtugt — og
það er eins og ekkert hafi gerst á
ntilli þessara tveggja kynslóða.
Þessir krakkar eru í rauninni að
gera út frá sömu höfhurn og þessi
maður.“
> Eru verk þeirra þá beint framhald
af þeirri list sem ítalski gagnrýnand-
inn Germano Celant gaf nafnið
„arte povera“ í lok sjöunda áratug-
arins?
HALLGRÍMUR: „Það eru svo
mikil tengsl þarna á milli að þetta
kemur manni fýrir sjónir eins og
þama hafi litlu ungarnir í hreiðrinu
loks fengið sitt tækifæri. Það er ekki
eins og þeirra verk séu viðbrögð
við því sem búið er að gera og mér
finnst skorta að menn taki þá
áhættu að gera eitthvað sem ekki
hefur verið gert áður og er ekki
pottþétt. Mér finnst þessi akadem-
ismi allsráðandi hér.“
En er rof á milli kynslóða nauð-
synlegt? Er ekki í lagi þótt þœr séu í
framhaldi hver af annarrí?
HALLGRÍMUR: „Mér finnst
það ekki.“
En þér Siggi?
SIGURÐUR: „Þetta er auðvitað
alltaf allt í einhvers konar sam-
hengi, jafnvel hlutir sem eru settir
fram til að skáka einhverju og eru
ólíkir því eru í samhengi, í þeim
skilningi að hafa orðið til út af því
sem fýrir var. En ég er alveg sam-
mála því sem Hallgrímur segir, það
eru mjög sláandi áhrif frá arte po-
vera á þessari sýningu. En við sjá-
um þetta líka í galleríunum og ekki
bara í Frakklandi. Áhrif arte povera
eru mikil í myndlist ungs fólks í
dag. Það getur vel verið að það sé
einhver grundvöllur fyrir því í
þjóðfélaginu, — menn séu ekki
bara að leita að einhverjum áhrifa-
völdum. En stundum finnst mér ég
frekar sjá endurtekningu en ekki
það sem við getum kallað framhald
eða að það sé verið að þróa eitt-
hvað og það er mjög alvarlegt.“
En á þetta þá bara við um Frakk-
land?
SIGURÐUR: „Nei, mér finnst ég
sjá þetta víðar, þ.e.a.s. áhrif frá arte
povera og litla áhættu tekna í þró-
un eins og Hallgrímur segir. En svo
eru það erfiðleikarnir hjá Frökk-
um, sem hafa lengi verið viðloð-
andi myndlistina, og það er hvað
þeir eru voðalega bundnir við til-
vitnanir í sinn kúltúr og þá um leið
söguna. Þetta er eitthvað í hugsun-
arhættinum.“
HALLGRÍMUR: „Mér finnst
Frakkar dálítið einangrunarsinnað-
ir, eins og komið hefur fram í frétt-
um í vetur. I Gatt-samningnum
vildu þeir setja kvóta á kvikmyndir
og nú eru þeir líka búnir að setja
lög í sambandi við tungumálið.
Það má ekki nota ensk orð eða
tökuorð í málinu. Þetta er svo mik-
il verndarstefna.
Frakkar taka ekki nægilega mikið
við áhrifum frá öðrum löndum.
Þeir hafa reyndar mikinn áhuga á
exótískri menningu, sem er í raun-
inni ekki hættuleg þeim, því hún
kernur frá svo litlum menningar-
svæðum. En svo eru þeir á varð-
bergi gagnvart bandarískri menn-
ingu. Eg er ekki viss um að þetta sé
rétt, því hvað er að gerast á íslandi?
Þar hefur bandarísk menning flætt
yfir óhindrað síðastliðin tíu ár og
það hefur bara skilað sér í meiri
grósku. Tökum sem dæmi popp-
tónlist eða kvikmyndir, þar sem
þetta sést best. Þessi áhrif virðast
aðeins efla menninguna heima fýr-
ir. Áhrifin virðast skapa meiri
spenning og læti.“
SIGURÐUR: „En finnst þér það
þá gott, sem er að gerast á íslandi al-
mennt? Bœtir það einhverju við? Er
þaðferskt?“
HALLGRÍMUR: „Já, á fimmtán
árum hefúr Island breyst úr austur-
evrópsku alþýðulýðveldi í svona
smáheimsmenningarhorn. Ég er
ágætlega ánægður með hvað það er
mikið lífheima...“
SIGURÐUR: „Mikið líf!?“
HALLGRlMUR: „Já... en ég er
✓ x
,yA Jimmtán árum hefurlsland breyst úr
austur-evrópsku alþýðulýðveldi í svona
smáheimsmenningarliorn. “
ekkert viss um að það skili neinum
stóraffekum, eins og til dæmis í
bíómyndum."
SIGURÐUR: „En auðvitað vilj-
um við fara ffarn á það.“
HALLGRÍMUR: „Jájá.“
SIGURÐUR: „Maður verður að
fara ffam á það. Það sló mig til
dæmis í sjónvarpsþætti um popp-
tónlist frá íslandi, sem sýndur var í
ffanska sjónvarpinu um daginn,
hvað hægt var að greina mikil áhrif
alls staðar ffá, sem búið var að
breyta yfir í eitthvað mjög miðl-
ungs íslenskt. Það er gott út af fýrir
sig, en mér fannst hins vegar alvar-
legra hvað það skorti mikið á fersk-
leikann. Það eins og vantaði í þetta
meiri sköpunarkraft, aktúel sköp-
un.“
HALLGRÍMUR: „Þetta er auð-
vitað bara botngróðurinn. Það er
sagt að það þurfi hundrað leirskáld
til að gera eitt gott. Þetta er svipað
og með Björk. Hún sprettur upp úr
þessu og Frakkar eiga enga Björk.“
Er hún að gera svona rosalega
góða hluti?
HALLGRÍMUR: „Já, mér finnst
það. Þetta er það besta sem til er í
popptónlist í dag eða bara tónlist
yfirleitt.“
SIGURÐUR: „Jájá. Jú. Það er að
vísu alveg punktur hjá þér. Þannig
að það má kannski...“
HALLGRÍMUR: „... vera
ánægður með það? Mér finnst
„Debut“ alveg nógur afrakstur af
þúsund ára striti. En mér finnst
Frakkar vera hræddir við þessi
áhrif. Ég vil taka sem dæmi franska
stelpu sem var í myndlistarskóla og
að byrja sinn feril. Þegar hún var
spurð að því hvort hún læsi ekki al-
þjóðleg listatímarit eins og „Flash
Art“ sagði hún nei, — hún væri
svo hrædd um að verða fýrir áhrif-
um. Mér finnst þetta svolítið lýs-
andi fýrir ástandið.
I raun er óþarfi að tala lengur
um þjóðerni. Við lifum á tímum
hins alþjóðlega grjónagrauts. Það
skiptir engu máli hvaðan rúsínurn-
ar koma, bara að þær séu góðar og
safaríkar.“
Við komum aðeins aftur að
kvikmyndunum og ég vil endilega
benda á að Frakkar séu nú samt
hrifnir af Könum í laumi þótt þeir
vildu helst geta bannað þá, vegna
þess meðal annars hve bandarísk
dreifingarfýrirtæki eru sterk á
markaðnum, sem sé ástæðan fýrir
því hve slæm dreifing er á ffönsk-
um myndum. Hallgrímur vill alls
ekki skrifa undir þetta.
HALLGRÍMUR: „Þessar myndir
fá nú sín tækifæri hér. En meira að
segja Frakkar kvarta yfir því að þær
séu bara alls ekki nógu góðar. Þeir
virðast ekkert læra af Bandaríkja-
mönnum þótt myndirnar þeirra
Sigurð Árna Sigurðarson og
Hallgrím Helgason í París og
leyfði þeim að blása
stundarkorn.
mikið sem eitt núlifandi ljóðskáld,
— þeir eru enn að tala um Rim-
baud! Það er þeirra síðasta stór-
skáld. Franskt þjóðfélag er „Dead
Poets Society“.“
SIGURÐUR: „Frakkland var
náttúrulega svo sterkt hérna áður
fýrr. Þeir eru að blæða fýrir það
núna. Hver þjóð og hvert menn-
ingarsvæði virðist eiga sinn tíma,
það er alls staðar hægt að finna
dæmi um það. Þegar þeim tíma
lýkur virðist taka mjög langan tíma
að ná sér upp aftur. — Ég er
reyndar viss um að þetta á við um
alla Evrópu í dag. Hluti af vanda-
málinu er svo auðvitað efhahags-
S legur, því þótt það séu peningar í
I Evrópu virðast þeir ekki hreyfast
| nóg. Og Evrópulöndin virðast
“ hrædd vegna sameiningarinnar.“
= Svo við höldum okkur við
“ menninguna, þá sá ég að Laufey
I Helgadóttir listffæðingur hér í
E borg skrifaði í Morgunblaðið
(23.04.94) að París væri affur að
verða sú höfúðborg listarinnar sem
hún var. Hafið þið eitthvað um
þetta að segja?
SIGURÐUR: „Maður hefur nú
svo off heyrt þetta á síðustu árum
og ekki aðeins um París. Fyrir
nokkrum árum var talað um að
Berlín væri að taka við sér, en síðan
gerðist ekkert. Er ekki búið að gera
Lúxemborg að menningarborg
Evrópu 1995?“
HALLGRÍMUR: „Það kemur
auðvitað mikið af menningu til
Parísar."
SIGURÐUR: „Já, þetta er stór
pottur og hingað kemur mikið af
útlendingum til að vinna að sínum
hlutum. Það er því mildð að gerast
hérna, þótt það sé kannski ekki
mest meðal Frakka sjálfra.“
HALLGRÍMUR: „París er eins
og leikhús eða leiksvið. Það er alltaf
verið að setja hér upp sýningar, en
hlutirnir koma oft annars staðar
ffá. Leiktjöldin eru æðislega flott og
það er gaman að koma hingað og
fá að leika hér. Það er í rauninni
það sem við erum að gera.“
SIGURÐUR: „Mér finnst mjög
gott að vinna hérna. Það er mikill
kraftur í þessari borg, sem mér
tekst vel að nýta.“
HALLGRÍMUR: „Mér finnst
það vandamál hérna að allir eru
alltaf að éta. Það er þessi matar-
venja.“
SIGURÐUR: „Þú verður að
borða til að geta unnið.“
HALLGRIMUR: „Það er þriggja
tíma hádegisverður og fimm tíma
kvöldverður. Og alltaf þríréttað
„Franskt þjóðfélag er „Dead Poets
Society“. “
flæði yfir markaðinn rétt eins og
heima. Ég held það sé af því þeir
tala ekki ensku og talsetja allar
myndir. Það stuðlar að þessari ein-
tóna menningu, þessum ffanska
kúltur, sem virðist vera að daga
uppi af því hann er svo einangrað-
ur.
Það var til dæmis spurt að þvi í
grein í Libération um daginn hvað
hefði orðið um ljóðlistina. Þar voru
nútíma Frakkar beðnir að nefna
ljóðskáld, en enginn gat nefnt svo
með víni. Mér finnst þetta frekar
vera borg fýrir fólk sem vill fara út
að borða í hádeginu og hafa það
huggulegt. Fyrir listamenn er þetta
erfið borg. Það er erfitt að finna
vinnustofúr og svo eru þær dýrar.
París er því ekki mjög þægileg lista-
borg. Mér fannst betra að vinna í
New York. Það eru allir að vinna.
Hér eru allir að borða.“
SIGURÐUR: „Nei, nú get ég
ekki verið sammála þér! Það er erf-
itt að finna vinnustofúr hér í París
og þær eru kannski ekki jafnstórar
og í Þýskalandi eða New York. Ég
veit að myndlistarmenn í Þýska-
landi mundu aldrei sætta sig við
vinnustofur eins og þær sem
franskir myndlistarmenn hafa. En
Frakkar haiá auðvitað fílósófíu fýr-
ir þetta: Því minna sem eldhúsið er,
þeim mun betri er eldamennskan.
Þetta fundu þeir auðvitað út fýrir
sjálfa sig, en mér finnst þetta alveg
eins geta átt við um stúdíóið: Því
minni sem vinnustofan er, þeim
mun betri vinna.“
Hér taka samræðumar sveig en
snúast svo affur að menningunni
og berast í átt til fjárveitinga ríkis-
ins til listaverkakaupa.
Tvö hundruð þúsund
listaverk á ári
HALLGRÍMUR: „Sumir segja að
ríldð hafi eytt svo miklum pening-
um í listina að það hafi skapað
heila hjörð af listamönnum sem
lifa á því að selja hinu opinbera.
Mér hefur verið sagt að í fýrra hafi
ríldð keypt 200.000 listaverk. Ef
það er rétt gefur að skilja að þetta
getur ekki allt verið stórkostlegt. Sú
spuming kemur því upp hve háar
fjárhæðir hið opinbera á að láta
listasöfn og listamenn hafa.“
Þannig að það er tiltölulega auð-
velt að vera listamaður í Frakklandi
og lifa á ríkinu?
EIALLGRÍMUR: „Helsta lista-
verkasalan virðist vera til ríkisins.
Galleristinn sem ég er hjá segist t.d.
bara hafa selt þangað á þessu ári.“
Vantar einkafjármagn á lista-
verkamarkaðinn?
HALLGRÍMUR: „Ég veit það
ekki. Mér finnst kreppan reyndar
góð að því leyti að hún kippir öllu
niður á jörðina og allir fá meiri
tíma. Það er miklu rólegra and-
rúmsloft og fólk getur Ie)Tt sér að
þróa sína hluti í friði og einangrun.
Það er ekki eins mikil pressa og var
héma fýrir nokkrum ámm þegar
allir vom að framleiða og allt seld-
ist. Núna fer meiri tími í að hugsa
sinn gang. Það á að minnsta kosti
við um mig. Svo er maður heldur
ekkert að heimta það að selja allt.“
SIGURÐUR: „Ástæðan fyrir því
að þetta er rólegra er einmitt sú að
einkasafnararnir hafa látið á sér
standa síðustu árin. Til að galleríin
geti haldið áfram að rúlla verður
ríkið því að styrkja þau með því að
kaupa myndlist.“
HALLGRÍMUR: „Þetta er bara
orðið eins og heima með landbún-
aðinn!“
En þessi miklu kaup ríkisins á
listaverkum, eru þau ekki bara
vegna þess að það stendur etmþá í
listfrœðingum að hafa misst af im-
pressjónistunum og van Gogh hér
um árið?
SIGURÐUR: „Jú, það getur vel
verið, en þetta er annars ekkert svo
svakalegt sem ríkið kaupir. Svo
hafa Frakkar heldur ekki þetta kerfi
sem var í Hollandi, þar sem menn
gátu fengið styrki fýrir ákveðin
verkefni og feikilega margir fengu
starfslaun.”
Eitis og á íslandi?
SIGURÐUR: „Já, en þar eru svo
fáir einkasafnarar. Auk þess em
það ekki margir sem fá starfslaun.
Ef einkasafnarar kaupa myndlist á
ríkið ekki að þurfa að skipta sér
svona mikið af þessu.“
14B PRESSAN FIMMTUDAGURINN 2. JUNI 1994