Vísir Sunnudagsblað - 24.12.1939, Blaðsíða 11

VÍSIR
11
DIMITR IVANOV:
Sogú frd Búlgciríu.
Jólanótt
Höfundur þessarar sögu er Elin-Pelin, sem tók sér kjörorðið Dimitr'
Ibanov, f. 1878 nálægt Sofia, af alþýðufólki kominn. Hann var sveita-
kennari og skildi vel kjör bænda og- sveitafólks yfirleitt og er hann
fór að skrifa sveitalífssögur. frá Búlgaríu vakti hann brátt mikla at-
hygli á sér, og þykja sveitalífslýsingar hans afburða góðar. Fyrsta
smásagnasafn hans kom út 1904. Frá 1904 var hann forstjóri Skóla-
safnsins í Sofia. Eftir það gaf hann út nýtt smásagnasafn og jók
það mjög hróður hans.
IÐ höfum nógan tíma,
herra niimi, yfrið nóg-
an tíma. Við verSum
komnir í áfangastað fyrir
myrkur. Þorpið er þarna — við
rætur hæðarinnar heint fram-
undan. Sjáið þér það ekki ? Þeg-
ar við erum komnir yfir liálsinn
fer það að styttast, — þá er að
að eins yfir sléttuna að fara, svo
að það má heita, að við séum
hráðum komnir.“
Ekillinn, sveitapiltur um tví-
lugt, sveiflaði keyrinu, sló í
klárana og mælti til þeirra
hvatningarorðum:
„Áfrain nú, áfram, lierrar
mínir!“
Þelta var kátur piltur og
hressilegur, en nokkuð þrár og
álti til að fara sér liægt, eins
og ekki var ótitt um sveitafólk-
ið á þessum slóðum.
Og klárarnir hertu ganginn,
en vegurinn var blautur, og
vagnhjólin voru annað veifið
hálf í kafi i aurnum, sem slett-
ist i allar áttir, en vagnskriflið
skrölti og gjögti. Þetta var á
aðfangadag jóla og það liafði
verið úrkomusamt seinustu
tvær til þrjái’ vikurnar og vegir
allir erfiðir yfirferðar og ekki
mundi betra taka við, er út i
mýrlendið kæmi.
En pilturinn lét þetta ekki á
sig fá, hann kallaði glaðlega til
kláranna ,lét fara vel um sig í
sætinu, ýtti húfunni aftur i
hnakkann og fór að söngla
gamla þjóðvísu.
„Hvað heitirðu, piltur minn?“
sagði maður sá, sem sat í aftur-
sætinu, allhrokalega. Hann var
maður gildvaxinn og sællegur
og klæddur yfirhöfn úr úlfa-
skinnum.
Pilturinn svaraði engu og hélt
áfram söngli sínu.
„Hæ, strákur,“ kallaði sá
gildvaxni hörkulega.
irforingi og tveir óbreyttir her-
menn gættu þess, að Þjóðverj-
arnir kæmi ekki of nærri okkar
skotgröfum......Að kveldi þess
dags — þriðja i jólum — vor-
um við leystir af verði. Við lét
um þá, sem við tóku af okkur,
vita hvernig samkomulagið
hefði Verið við fjandrnennina,
ef þá langaði til þeis að yaþþa.
vI8 þá#
lögreglufulltrúans.
„Hvað er nú?“, sþurði piltur-
inn og leit um öxl.
„Hvað heitirðu?“, sagði eg.
„Ertu heyrnarlaus ?“
„O-nei. Eg heiti Ondra.“
„Ondra, ha? Drjúgur, karlinn,
eins og fleiri hérna á landsbygð-
inni, og kannske lyginn og und-
irförull líka. Eg þekki þig og
þína líka. Gamlir kunningar
allir, ef svo mætti segja — úr
lögregluréttinum, ha, ha! Og
hvað þið sveitamennirnir getið
verið saldeysislegir, þegar þið
eruð að bera af ykkur sakir.
Eins og lömb. En úlfar i sauð-
argærum — það er það, sem þið
eruð. Og þið vogið ykkur að
reyna að gabba sjálfan dómar-
ann.“
„Við erum bara bændagrey,“
sagði pilturinn, „og við erum
rægðir og logið upp á okkur.
Og það er af tómri einfe'ldni, ef
við blekkjum einhvern —- eða
út úr neyð, því að hér er mesta
hasl á öllum.“
„Basl, einfeldni! Ekki vantar
afsakanirnar. Þú ert alveg eins
og kunningjarnir úr lögreglu-
réttinum. En ef við, sem eigum
að gæta laganna, erum víðs
fjarri, vantar ekki að þið séuð
nógu borubrattir og gerið allan
fjandann, sem ykkur dettur i
lmg. Og svo drekkið þið úr ykk-
ur alt vit, ef færi gefst.“
„Þér lialdið þó ekki, að það
sé velgengni, sem stígur okkur
til höfuðsins, herra minn?“
læddi Ondra út úr sér. „Eða að
við höfum úr of miklu að spila.
Nei, það er nú öðru nær. Og
þér segið, að bændurnir drelcki
úr sér alt vit. O, sei, sei, nei.
Þeir gera það ekki af þvi, að
þeir lumi á gulli, heldur af þvi,
að þeir eru snauðir, og ef þeir
bragða vín, liggur vel á þeim,
og ])eir gleyma dægurstritinu.
.Tá, þetta getið þér nú skrifað
bak við eyrað, herra minn.“
„Fari i logandi, ef eg held
ekki, að þú hafir bragðað á ein-
hverju, piltur sæll. En þú ert of
ungur — þer er ekki sprothn
grön. Og eg á að skrifa það,
sem þú sagðir, bak við eyrað,
ha? Tja, þið hafið sannarlega
kjaftinn fyrir neðan nefið,
sveitadurgarnir,*'
„Þér skrifið það, herra minn,
bak við eyrað — eða í vasabók-
ina yðar — sælir eru þeir, sem
þá list kunna, ekki kunnum við
— sveitadurgarnir — að lesa
eða skrifa.“
Athygli Ondra beindist aftur
að hestunum.
„Áfram, áfram, herrar mín-
ir,“ kallaði hann til þeirra.
En það var eitthvað hik á
klárunum, eins og jafnvel þeir
væri orðnir hugsi.
Gildvaxni maðurinn bretti
upp kragann á loðskikkjunni og
hallaði sér aftur. Hann var
hugsi á svip og var sem liann
gleymdi Ondra í svip og ferða-
laginu.
Krákugrey setlist á grein á
eina trénu, sem sjáanlegt var
frá veginum, og það brakaði í
greininni, er krákan settist á
liana, og glápti á ferðalangana
athugulum augum.Hún var líka
hugsi, að því er virtist. Alt var
eitthvað svo grátt og dumb-
ungslegt og farið að skyggja
þar á ofan. Það var ekki kyn-
legt, þótt menn og skepnur yrði
dálitið leitt í skapi. Útlitið var
sannarlega ekkert jólalegt. í
hvaða átt sem litið var voru
gráleit, æðandi stormský, en ef
litið var beint i loft upp var
hvolfið blátt og heiðið, en á
jörðu niðri svartur aurinn
framundan, en til beggja hliða
i f jarskanum mátti líta skugga-
legar Iiæðir og skóga, þorp og
læki, og er út á mýrlendið kom
hvarvetna polla og tjarnir, sem
í kvöldhúminu mintu á köld,
starandi draugsaugu.
En áfram var haldið og seint
sóttist ferðin.
Vagnskriflið virtist skriða
eftir aurblautum veginum eins
og ormur, sem fer allur i
hlykkjum, og það skrölti svo á-
mátlega í vagninum, að það fór
að fara í taugarnar á lagagætin-
um, sem i vagninum sat, og
liann gat ekki lengur dulið ó-
þolinmæði sína.
„Hvaða bölvað skrolt er
þetta?“ kallaði hann til ekils-
ins.
„Það er bara skrúfa, sem
losnað hefir, og fjöl, sem dingh
ar svona fram og aftur
„Þú ert ekki eins mikill græn-
ingi og eg liélt,“ flýtti sá gild-
vaxni sér að se'gja, því að hann
bjóst við einhverri óþarfri at-
hugasemd frá Ondra, ef hann
héldi áfram. „Nógu liygginn til
þess að leika á stelpurnar, ha,
ha. Já, þið kvongist ungir hér
— fallegum stúlkum.“
Og sá gildvaxni bretti niður
kragann og bjóst til þess að
lialda áfram að gera að gamni
sínu.
„O-jæja, þær giftu eru nú
ekki til að forakta," sagði
Ondra. „Hvað sem þér segið eru
þær skárri. Eg veit hvað eg er
að tala um. En meðal annara
orða, herra minn, livert er er-
indi yðar i þorpið?“
Ondra leit um öxl og horfði
rannsakandi augum á liinn
búlduleita farþega sinn.
„Þér eruð vafalaust í embætt-
iserindum?“ bætti hann við, er
hinn svaraði engu.
„Vitanlega. Einn af þessum
hygnu náungum hérna í þorp-
inu lék á mig, en i þetta skifti
skal eg klekkja á honum. Eg
liefi skjal liérna i vasanum, pilt-
ur sæll, og nú sleppur hann
ekki. Eg komst á snoðir uni,
að liann væri ekki allur, þar
sem liann er séður, þrjóturinn
sá arna - - og í kvöld skal liann
fá að kenna á því, þótt það sé
aðfangadagskvöld. Hann skal
minnast mín og þessara jóla,
að mér heilum og lifandi. Og
ekki þar með búið — hér skal
verða svo um hnútana búið, að
þið lærið allir af, og hættið að
gabba yfirvöldin, því að það
kalla eg það, drengur minn, að
gabba yfirvöldin. Þið svikið
kaupmennina, þið svíkið okkur
borgarbúa yfirleitt; þið seljið
okkur skemd egg og myglað
smjör. En bíðið þið bara við,
þið skuluð e'kki gabba yfirvöld-
in oftar. Við kunnum tökin á
ykkur. Það, sem þið þurfið, er
að kenna á svipuólinni - -. rúss-
neskri hnútasvipu — það ei'
ema kensluahaldið, sem dugar.
Allir eruð þið drykkfeldir, arg-
ur skrill. Þið greiðið e'kki skatt
þlð svíkið ríkið. Og við, hin-
ir sönnu föðurlandsvinir, verð-
um að groiða það. aem
A Htyi,