Tíminn Sunnudagsblað - 18.03.1962, Blaðsíða 5

— Ég er templari, strangur templari.
Samt vil ég ekki krossfesta menn,
jþótt þeir súpi á. — Þú ert ekki templ
ari?
— Nei.
— Þá ætla ég aS bjóða þér koníak.
Læknirinn minn segir, að ég eigi að
taka þrjá sopa á morgnana.
— Var mikið sungið, þegar þú
varst að alast upp?
— Það sungu allir. Það þótti minnk
un að geta ekki sungið. Fólkið söng
Ijóðin og lögin, sem það hafði lært
í barndómi og alltaf sungið, og það
söng af gleði. Það söng í fjósinu, úti
og inni og alls .staðar, alltaf syngj-
andi. ICerlingarnar rauluðu við rokk-
inn í rökkrinu og teygðu lopann með
viðeigandi sálmi og kunnu sæg af
lögum. Við krakkarnir rauluðum und
ir og spurðum og spm-ðum um vís-
urnar. Svo settumst við á einhvern
bálkinn f fjósinu og sungum hvert í
kapp við annað. — Og hann rær fram
í gráðið. Svipur hans hýrnar og hann
kveður:
í þann tíma ríkti í Róm
ræsir einn á láði,
ki'istnum veitti dauðadóm
drottinsvinina þjáði ....
—Þetta gat maður þulið, þótt
maður skildi ekki eitt einasta orð.
Við þurftum ekki að skilja það til
að muna það. Það kom í kollinn og
sat þar fast. Og svona var það með
margt fólk, sem kunni sögur. — Það
var ein kona, sem köluð var Sögu-
Gudda. Við vorum sólgnir í að fylgja
henni yfir ána heima, þá fengum við
sögu á leiðinni. Hún var full af sög-
um og kunni þær orðrétt, þótt hún
skildi þær ekki sjálf. Hún sagði okk-
ur eins og ekkert væri, Bósa-sögu og
Herrauðs alveg orðrétt og hefði ein-
hver dirfzt að segja henni, hvað orð-
in þýddu og hver meiningin væri hjá
Bósa, hefði hún áreiðanlega orðið æf.
— Kanntu sögurnar og ljóðin enn
þá?
Hann skellir hendinni á lær sér og
finnst spurningin fjarstæða, bendir á
vegginn fyrir framan sig: — Árið
1880 er eins og upp á þilið þarna.
Það er líkt og að sitja og horfa á
bíómynd. — Minnið er trútt af æf-
ingu. Ég get farið með fyrir þig enn
þá hvað sem er úr kverinu eða
kannske viltu heldur Jónsbók? — Og
svo hellir hann út úr sér orðunum
í einum flaumi:
— Sólin á himni hefur formyrkvazt.
Þeir, sem jörðina hafa búið, hafa
gengið formyrkvaðir í sínum þönkum
vegna harðúðar hjarta þeirra . . .
— Já, ég sé þér finnst það mergjað.
Ég skildi ekki stakt orð í þessu þegar
ég var barn, en við gleyptum allt
í okkur við hvert tækifæri. — Einu
sinni átti ég að fara að smala með
nýja vetrarmanninum, en þá sá ég
nýja bók með rímum liggja á rúminu
og kíkti í hana. Svo gleymdi ég mér
auðvitað og hann var búinn að smala,
þegar ég kom út. Ég hélt, að hann
myndi húðskamma mig, en þá sett-
ist hann bara upp á mæni og fór að
kveða rímur við raust. Þetta var svo
mikill indælismaður, hann Helgi.
— Tók gamla fólkið mikið mark
á Jóni?
— Það varð allt að vera eftir Jóni
meistara í daglegri umgengni. Hann
og Hallgrímur Pétursson voru hæsti-
réttur. Gamla fólkinu þótti vænt um
þá, og sumir kunnu Biblíuna utan-
bókar. Það varð allt að vera svo al-
varlegt. Samt gat það verið kátt og
glensfullt í veizlum. Ungu mennirn-
ir urðu svo skratti hæðnir og tiltekt
arsamir upp úr þjóðhátíðinni. Það
þoldi gamla fólkið illa, því að meist
ari Jón gefur öllum þeim passa beina
leið til helvítis, sem smána Krist
og hans limi, eins og það er orðað.
Nei, ekkert kjá eða kjánaskap.
— Hvernig líkaði garnla fólkinu
„nýju lögin“?
— Það söng gömlu lögin áfram eða
þagði. — Þegar séra Árni kom með
nýju lögin í Borgarkirkju, söng Guð-
mundur gamli Ingimundarson, for-
söngvari, gamla lagið. Hann grenjaði
yfir allt, svo að ekkert annað heyrð-
ist. Það líkaði gömlu mönnunum vel
og hlógu kuldahlátur. Þeir kunnu að
segja sína meiningu, gömlu mennirn
ir, það þýddi ekkert fyrir ekihvern
nýjan prest að setja þá á kné sér.
Þeir höfðu lag á að láta kjarna máls-
ins koma fram og ekkert annað. —
Mér þykir vænt um að geta gefið út
„gömlu lögin“ fyrir þetta löngu liðna
fólk. „Nýju lögin“ eru náttúrlega
möi'g falleg, en þau eru bara ekki
íslenzk.
— Ertu viss um, að þú farir rétt
með þau?
— Já, hví skyldi ég ekki kunna þau
eins og vísurnar og rímurnar, sem
gamla fólkið fór með?
Hann gengur að glugganum með
elli í sporum, horfir út og finnst
hann vera orðinn gamall.
— Líkaminn er farinn að gefa sig,
segir hann upp úr eins manns hljóði.
— Það er verst, hvað ég er orðinn
linur við að spila. Hann þagnar, geng
ur sömu sporum að rúminu, sezt og
hvílir æðaberar hendurnar á knjám
sér.
— Jónas Helgason organisti kenndi
mér að spila. Hann vildi ,að ég færi
í hljómlistarskóla í Kaupmannahöfn,
en ég þurfti að fara heim að smala
ánum. Maður fékk ekki smjör fyrir
að gaufa í tónlistarskóla í Kaup-
mannahöfn.
Hann verður hugsi andartak, og
andlitið hverfur inn í sjálft sig, en
sfeyndilega koma brosglampar í aug-
un og hann segir hlæjandi:
~ — Jónas sagði við mig, að hend-
urnar á mér væru eins og hanaklær.
Jónas var mikill maður, og góður
var hann líka.
— Þú hefur samið lög. Ætlarðu að
leyfa mér að heyra eitthvert?
— Kannske ég leyfi þér að heyra
eitt, sem ég gerði í sumar, þegar
mér gekk illa að snfa. Ég ætla að
biðja hann Freystein að yrkja við
það fyrir mig, svo að það verði
sungið yfir mér, þegar ég kveð kóng
og frú.
Hann sezt við orgelið, og lagið
sprettur fram undan fingurgómum
hans, tónarnir langir og mjúklr og
minna á kveðju.
Birgir
— — I—% —h,
1 t mM Jí M mm J i i m a i
1L® p m b i m_ ð m jm l m a
r B
P llt rnitl t 1 yarta oc róm - ur mzð
T í M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ
77