Tíminn Sunnudagsblað - 13.05.1962, Page 8

,,Það barf að vekja
og þegar hann var kominn firnrn
kílómetra inn i ítalíu, veitti lög
reglubíll honum eftirför meö grenj
andi sírenur. Hinn æðisgengni elt
ingaleikur barst eftir mjóum göt
um þorpsins Como og fólkið stóð
á gangstéttunum og hvatti smyglar
ann allt hvað af tók, því að hann
var vel þekktur og vinsæll maöur
í þorpinu. Bíll hans var hraðskreið
ari en lögreglubíllinn og hann
komst undan. — Um kvöldið sett
ist hann inn á barinn, þar sem
hann var vanur að koma, eins og
ekkert hefði í skorizt ....
Loks erum við komnir upp á fjalls
brúnina og fremsti maðurinn í hópn-
um gefur okkur merki um að stanza.
Fyrir framan okkur rís stálþráðsnet
með mjög stórum möskvum. Þetta
er landamæragirðingin milli Ítalíu
og Sviss, sem er afmörkuð á þessum
stað með „járntjaldi“ vegna smygl-
hættunnar. Annars staðar eru ianda-
mærin aðeins afmörkuð með merki-
stöngum, sem stungið er niður í jörð-
ina. — Eftir um það bil stundarfjórð
ung kemur maður að girðingunni hin
um megin frá og byrjar að klippa í
sundur vírana. Það er auðséð á hand-
brögðunum, að hann þekkir til verks-
ins. Hann hefur varla lokið við að
gera opið, þegar maður kemur með
stóran sekk og smeygir honum í gegn
um opið. Maðurinn skríður í gegnum
gatið á eftir pokanum og kemur pok-
anum síðan fyrir á baki eins af smygl
urunum, sem ég er með.
Þegar landamæraverðirnir eru í vit
orði með smyglurunum, sem oft á sér
stað, ber hver smyglari poka, sem hef
ur að geyma tólf hundruð smygl-
pakka. Slíkur pakki vegur um 35
kíló. En ef smyglararnir viija spara
sér að múta landamæravörðunum,
láta þeir sér nægja að bera 800 síga-
rettupakka. Slík byrði vegur ekki
nema 25 kíló, og þeir eiga því auðvelt
með að taka til fótanna, ef svo illa
vildi til að landamæravörður rækist
á þá. Hver burðarmaður fær um 500
krónur (miðað við íslenzkt gengi)
fyrir ferðina yfir landamærin.
— Fyrstu árin eftir heimsstyrjöld-
ina var gífurlegur skortur á sígarett-
um í Ítalíu, og var þá ekki óalgengt,
að famar væru þrjár smyglferðir á
nóttu og 150 burðarmenn væru í hverj
um flokki. — í einum af þeim smá-
bæjum, sem eru við Como-vatnið,
Píazza San Stefano, eru allir karl-
menn smyglarar og hinar mörgu og
veglegu villur í þorpinu bera gullöld
eftirstríðsáranna vitni. Og það er
gamall talsiháttur meðal smyglaranna,
að eftir stríð komi jafnan sjö feit ár
og svo sjö mögur, en síðan sjö feit ár
aftur. Þetta kemur heim þegar reikn
að er frá síðustu heimsstyrjöld. Árin
frá stríðslokum fram að árinu 1952
voru sannkölluð gullár fyrir smyglar-
Framhald á 25T. siðu.
— Er ekki bezt, að ég fari með þig
í Surtshelli? segir Stefán, lyftir löng-
um hramminum hátt á loft og bandar
með hnefanum, glottir og rólar af
stað inn í stofuna.
— Það er fínt ferðaveður núna,
bætir hann við og hlammar sér niður
í stól við gluggann. — Eigum við ekki
bara að venda okkur í það? Það er
ekki nema þriggja tíma akstur heim
að Kalmanstungu á góðum bíl. En af
því að veðrið er svona gott og við höf-
um nógan tíma, skulum við fara út af
veginum, þegar við erum komnir á
Langahrygg, og bregða okkur upp á
Prestahnúk. Geitá er eini farartálm-
inn. En við erum á góðum vaöstíg-
vélum, tökum kvenfólkið í fangið og
berum það yfir ána. — Það getur ver-
ið stórkostlega gaman. Við förum
sunnan undir Prestahnúk og inn í
Þórisdal. Innst í dalnum er gil, sem
við göngum inn í og síðan upp úr
botni þess, og þar með er leiðin opin
upp á hnúkinn. Svo bregðum við kík-
inum fyrir augun og svipumst um.
Við getum ekkl farið niður í gilið
aftur, vegna þess hve bratt er upp úr
botni þess, og förum aust-ur á hrygg-
inn niður lausa skriðu. — Þetta er
orðið' gott dagsverk, og framundan er
Kalmanstunga, og Surtshelli eigum
við til góða. Við hefðum náttúrlega
getað farið út af veginum hinum meg-
in og farið upp á Okið, en þá hefðum
við misst af að bera kvenfólkið yfir
Geitána, og það er heldur ekki eins
gott skyggni af Okinu.
— Þá er eftir af fara í Surtshelli.
— Já, við verðum að hafa með okk-
ur gott ljós, sumir hafa verið að þræl-
ast með þessi blys, en það er betra
að' hafa byrgt ljós — þá er engin
hætta á því, að við völdum skemmd-
um. Svo verðum við að vera vel skó-
aðir og um að gera að vera ófullur,
því að þegar maður er fullur, sér
maður ekki út fyrir flöskustútinn og
er ekki fær um að skoða helli.
— Er ekki draugalegt inni í hell-
inum?
— Jú, sumir verða lafhræddir og
þora ekki einu sinni inn um opið, aðr-
ir snúa við á miðrí leið. — Eg man
eftir bandarískum kalli, sem við ætl-
uðum með inn í beinahellinn. Það
gekk ágætlega með hann, þangað til
við byrjuðum að klifra upp í beina-
hellinn. Þá settist hann á rassinn og
vildi ekki með nokkru móti fara
lengra, og þar sat hann, meðan aðrir
skoðuðu beinahellinn.
— Er nokkuð orðið eftir af bein-
um?
— Nei, það er orðið lítið eftir. Fólk
hefur verið að bera þetta með sér út
úr hellinum til þess að eiga það til
minja, en venjulega kastað því frá
sér, þegar það kom út. Þetta eru
nefnilega ósköp venjuleg rollubein.
Þegar ég var ungur, var svo mikið af
beinum í hellinum, að maður óð þau
í ökla. Það voru líka alls konar dropa-
steinsmyndanir í hellinum, en þær
hafa ekki fengið að vera í friði.
— Þeim hefur þótt gott lamba-
kjötið, Hólapiltunum.
— Það er hreinasta vitleysa, að
Ilólapiltar hafi hafzt við í hellinum.
Það er bara þjóðsaga. Þetta hafa
sennilega verið menn, sem hafa til-
heyrt Herði og Hólmverjum. — Eg
held, að Sturla, sonur Kalmans, hafi
verið með í aðförinni að þeim á Hellis-
fitjum.
— Það hafa margir menn verið
drepnir í þessu hrauni.
— Já, hraunið er allt fullt af ör-
nefnum, þar sem menn hafa verið
drepnir, svo að það er von, að menn
spyrji, þegar Stefánshellir berst í tal:
Hvenær var hann drepinn? — En
hann er nú ódrepinn enn þá, eins og
þú sérð!
— Hvað er nafni þinn stór?
— Hann er um fimm hundruð
metra langur, en Surtshellir er urn
16—1700 metra langur. Það er tilvalið
að fara í Stefánshelli um leið og
Surtshelli. Þeir eru skammt hver frá
öðrum. Svo er annar hellir úti í miðju
hrauni, sem Kalman, sonur minn,
fann 1956. Það var greinilegt á vegs-
ummerkjum í honum, að þar höfðu
menn hafzt við. Við tilkynntum Þjóð-
minjasafninu fundinn, og þeir komu
þaðan og mynduðu hann allan hátt og
lágt, og Ólafur Bríem skrifaði heila
bók um hann. Upp úr því var farið
að kalla hann Hallmundarhelli, því að
það þótti líklegt, að þetta væri sá
hellir, þar sem Hallmundur hafðist
RÆTT VIÐ STEFÁN
í KALMANSTUNGU
248
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ