Tíminn Sunnudagsblað - 28.04.1963, Blaðsíða 12

ÞORSTEINN JÓHSSON FRÁ HAMRi;
FRÓDLEIKSKORN
UM
KRUMMA
O
Hrafninn var í heiðni mikill átrún-
aðarfugl með norrænum þjóðum, og
valda því ekki sízt þeir kumpánar
Huginn og Muninn er sátu á öxlum
Óðins og sögðu honum tíðindi hvar-
vetna að, — og af þeim var hann
Hrafnáss kallaður. Krummi er og
ásamt erninum sá fugl er teingdastur
er vígaferlum og tíðast nefndur í
skáldskap þegar mærður er valurinn:
„Hrátt gat hrafn at slíta — hold
slæliga goldit“; „Rauð hilmir hjör •—
þar vas hrafna gjör“. Hrafninn var
líka spáfugl bardagans:
Út heyrik svan sveita
sára þorns er momar
— bráð vekr borginmóða —
bláfallaðan gjalla-----
Sem slíkur er hann í för Högna
og Skarphéðins þegar þeir fara tH
hefnda eftir Gunnar á HHðarenda:
„Hrafnar tveir flugu með þeim alla
leið“. Og þá veit krummi á sigur þess
eða þeirra er fyrir slíku .verða:
Dyggva fylgju hygg ek
ins dökkva vera
hrottameiði hrafns,
Seglr í Sigurðarkviðu. Og hrafnar
kojna í draumi til Sigurðar Styrbjam-
arspnar og kveða honum sitt vísuorðið
'hvor — og boða Örlygsstaðafund:
Hverir munu birni beitask?
Hverr býst mest við rómu?
Hverr mun falla .inn frækni,
faðir Kolbeins eða Sturla?
Brátt kemr böðvar ótti.
Beit egg í tvau leggi.
Menn gera, mest þeirs unnu
mannspell, í styr falla.
Krummi hélt áfram að vera spakur
fugl og forspár þótt kristinn siður
kæmi í land og aldir liðu. Hann hefur
í þjóðaryitundirini feingið að njóta
vitsmuná sinna og sérkennilegs út-
372
lits eða hátternis; hann hefur orðið
vísindafugl, og þeim, sem til hans
þekkja kemur víst saman um að vits-
munir hans séu firna miklir. Huginn
og Muninn lifðu líka áfram á vörum
sagnaþula og kvæðamanna, og þegar
krummarnir komu soltnir heimundir
garð með gorhljóði í sláturtíðinni,
fannst mörgum sem þar væru komnir
hinir vísu foglar ljóslifandi úr heimi
fomeskjunnar; hugðu menn vandlega
að kækjum hans og krúnki, en þar af
mátti margan vísdóm ráða. Ef
krumma varð á ag setjast á kirkju-
burst og krúnka þar, var einhver
feigur í sókninni; og ef hann settist
á bæjarburst með sama hætti var
einhver heimilismanna feigur. Þetta
hafa margir þótzt geta sannað um
dagana; og þessi trú er sýnilega að
verki þegar Sveinn lögmaður Sölva-
son kveður við íngibjörgu biskupsfrú,
en hann hafði heyrt hrafn krúnka
úti:
Hrafn situr á hárri staung,
höldar mark á taki:
Ei þess verður ævin laung
sem undir býr því þaki.
En hún svaraði þegar:
Eingin hrakspá er það mér
þó undan gángi ég nauðum;
en ef hann kvakar yfir þér
ekki seinna dauðum?
Annars þurfti ærna kunnáttu td að
ráða rétt spár hrafnanna af hegðun
þeirra, og getur Jón Ámason m. a.
þessa í Þjóðsögum og ævintýrum:
„Ef hrafn flýgur meg þér á veg
og fljúgi hann fram undan til hægri
hliðar á veginn þegar þú ert nýfarinn
að heiman, merkir það heill og ham-
íngju á þeim degi. En fljúgi hann á
móti manni þegar .maður fer að heim-
an eða hátt í loft upp yfir manni,
merkir það að þeim muni illa gánga
. . . . Ef hrafn valhoppar hingag og
þángað uppi á húsunum, haltrar við
á fótínn, skiptir um í sér hljóðumœ
☆
Hrosshársgrana hauka
saung
hefja vil ég téSan; r
sinnishýra silkispaung,
sittu kyrr á meftan.
— Hákon í Brokey.
og krúnkar uppí loftið, beygir háls-
inn og höfuðið, hristir vængina og
ypptir fiðrinu, hann boðar að menn
séu staddir í sjávarháska eða vatns-
háska. Ef margir hrafnar fljúga sam-
an hvor að öðrum með ýmislegum
látum þá eru þeir að tala um manna-
dauða sín á milli í þeirri átt sem þeir
snúa sér í þegar þeir setjast ....
Ef hrafnarnir þyrpast saman með
miklum köllum merkir það rekald við
sjó, komið eða ókomið, af fiski eða
öðru æti sem sá á í hlut, sem þeir
krúnka framan í. Stundum öfunda
þeir þann, sem meg mat fer og biðja
hann að gefa sér þegar þeir setjast
á dyrabranda, og þykir það jafnan
rætast sem mælt er „að guð borgar
fyrir hrafninn" ef honum er gefið“.
Þá eru og þíng krumma all-fræg.
Q
En þótt af hinum ýmsu hreyfíng-
um og tónbrigðum krumma mætti
margt ráða, var alls æskilegast að
skilja mál þeirra til fulls, og var trú
manna að það kynnu sumir menn.
Slík kunnátta var eignuð Sveini bisk-
upi spaka, Oddi Gottskálkssyni, Oddi
biskupi Einarssyni og séra Þorleifi
Skaftasyni. Um Þorleif (d. 1747) er
sagt: „víst er það að hann hefur ritað
ibæklíng einn lítinn, sem nokkurs
konar leiðarvísir að taka til greinar
aðferð, misflug og tilbreytin,g á kras-
máli hrafna. Þann ritlíng mun nú
vart að finna“. Enn segir Jón lærði
í Tíðfordrífi: „Úngur heyrði ég og
sá gamlan prest við hrafna tala. Ég
meina nú víst fúnar Flateyjar druslur
og steina, sem forðum huldir lágu
í Túngu hjá séra Ároa mínum Jóns-
syni, sem nú síðar var kominn á eign
sína, Látur fyrir ofan Flatey“. Ekki
er Ijóst hvort Jón á hér við að séra
Árni í Látrum hafi verið presturinn
sem hann sá tala við hrafnana, en
eitthvað er hann þó að gefa í skyn
um slíka þekkíngu hans. Eftirfarandi
saga, sýnir líka að slíkar sögur hafa
geingið um hann, en hún er einmitt
' I M 1 N N — SÚNNUDAGSBLAÐ