Tíminn Sunnudagsblað - 28.04.1963, Blaðsíða 22

býr meðal annars, að vinnumönnun-
um hefur þótt sauðaeignin tryggari
í íharðæri. Sömuleiðis skyldu þeir, er
stóðhross áttu, farga þeim sem fyrst,
en vildu vinnumenn eiga hross, þá
skyldu það vera brúkunarhestar, er
þeir og bændur hefðu gagn af.
í öðru lagi ákváðu þeir að gera
það að fastri reglu að halda reikning
um fjárhag sinn og láta eigur sínar
ekki standa ávaxtarlausar. Ef hús-
bóndi gyldi ekki kaup á réttum tíma,
þá álitist það sem hver önnur skuld,
er heimtuð yrði af venjuleg leiga.
Ber þetta atriði með sér, hvar skór-
inn hefur kreppt að: Bændur drógu
að borga kaupið, en svöruðu ekki
vöxtum af því.
í þriðja lagi leyfðu vinnumennirmr
sér að skora á alþingi að fella niður
dagsverk til presta og hálfan ljóstoli
til kirkna, er hjú guldu þá af lausa
fé. í stað þessa skyldu þau greiða
eftir sama mælikvarða og aðrir, er
meiri tíund gerðu, að réttri tiltölu.
Sennilega hefur verið orðið áliðið
kvölds, er þessum fundi vinnumann-
anna lauk, því að næsta laugardag
fóru þeir Gísli og Jón að Gröf í ann-
að sinn og gengu þá U1 fullnustu frá
fundargerðinni. Var hún síðan send
Þjóðólfi til birtingar. Er hún sögu-
legt plagg, því að hér er um að ræða
einhvern fyrsta vísi til verkalýðssam-
taka á landfnu.
IV.
Engum getum skal að því leitt,
hversu vel vinnumennirnir í Hruna
mannahreppi hafa haldið samþykktir
sínar. Það má vel vera, að þessi við-
leitni hafi verið frá öndverðu verið
dauðadæmd En hvort sem svo hefur
verið eða ekki, þá fóru nú í hönd þeir
tímar, sem hlutu að ríða slikum sam-
tökum að fullu. 1 uppsiglingu var
mesti harðindakaflinn í sögu þjóðar-
innar um langt skeið. Fénaður féll
um land ailt á næstu misserum, og
áræði bænda dvínaði, þegar svo stór
skörð voru höggvin í bústofninn. Það
lísriddi af sjálfu sér, að kapphlaupinu
um vinnuhjúin var lokið í bili, og þá
voru það sannarlega ekki vinnumenn-
irnir, sem gátu sett kostina Það var
því ofur eðlilegt, að vinnumannasam-
takanna í Hrunamannahreppi getur
ekki frekar Það er ekki heldur kunn-
ugt, að Oess hafi verið freistað að
fara þessa sömu leið í öðrum sveitum,
svo sem vel hefði getað gerzt, ef byr-
Iegar hefði blásið næstu árin.
En vinnumannaforingjarnir áttu
langa ævi fyrir höndum,- Gísli Einars-
son hafi fylgt séra Valdimar Briem
að Stóra-Núpi, og þar var hann, unz
hann kvæntis! Margréti Guðmunds
dóttur frá Ásum vorið 1884 og hóf
búskap á Urriðafossi. Sökum greind-
ar og áræðis hefði hann mátt virðast
líklegur til nokkurra mannaforráða.
En honum var svo farið, að hann
undi hvergi til langframa og bjó aldr-
ei nema fá ár á sama stað. Fór hann
jörð af jörð um mestalla Árnessýslu
og varð hvergi rótfastur, unz hann
fluttist á gamals aldri að Hæli í
Hreppum til dóttur sinnar, Margrét-
ar, efckju Gests Einarssonar. Þar
andaðist hann, meira en níræður, á
nýársdag 1942.
Jón Jónsson fór alfarinn frá Hruna
vorið 1882 og gerðist ráðsmaður í
Múla í Biskupstungum hjá Önnu Jóns
dóttur, systur séra Sæmundar í
Hraungerði og ekkju Egils hrepp-
■stjóra Pálssonar. Var þar hið mesta
myndarheimili og góð efni í garði.
Var Jón þar lengi ráðsmaður, og er
það mál manna, að þessum frum-
kvöðli verkalýðssamtaka á íslandi
hafi verið í bezta máta lagið að gæta
hagsmuna þess bús, sem honum var
trúað fyrir. Mun Jóni hafa verið svo
farið. að hann liefði verið trúr yfir
hverju því, er hann tókst á hendur.
Hann kvæntist aldrei og hafði aldrei
fyrir búi að sjá, er hann ætti sjálfur,
en eignaðist tvö börn. Hann andaðist
árið 1926, nálega áttræður.
J.H.
REFURINN
Framhald af 380. síðu.
Það var eins og þetta væri leikþátt-
ur á sviði
„Nei!“ sagði hún allp í einu ekka-
þrunginni röddu. „Nei! Nei! Það get-
ur ekki verið satt. Það hlýtur að
vera misskilningur! í guðsbænum —
segðu það, Ágústínus, að þetta sé ekki
satt!“
Daníel var fljótur að átta sig.
„Við verðum með einhverjum ráð-
um að bjarga þeim, sem ekki er
búið að hremma“. sagði hann
Þeir Ágústínus flýttu sér burt.
Daníel kom ekki heim aftur fyrr
en seiint um kvöldið. Fílómena og
Lovísa sátu við ofninn, en Sylvía
húkti á kassa. þar sem dimmast var
í eldhúsinu.
Daníel staönæmdist í eldhúsdyr-
unum. „Smygtararnir okkar voru
handteknir sncmma í morgun", sagði
hann. „Bókage.vmsla fannst við hús-
rannsókn um liádegisbilið Lögreglan
er búin að gera Katrínu heimsókn, og
Ágústínus verður sjálfsagf handtek-
inn og i'ekinn úr landi. Hefur lög-
reglan komið hingað?‘“
„Nei“, sagði Fílómena.
Daníel settist á þröskuldinn.
Nóttin færðist yfir, og stjörnurn-
ar tindruðu á himninum. Haninn gal-
aði í fyrsta sinn, en það hvarflaði
ekki að neinutu að leggjast til svefns.
Öll kveinkuðu þau sér við að stíga
fæti á neð'ri hæðina, þar sem hinn
rangnefndi verkfræðingur hafði hafzt
við til skamms tíma. Haninn galaði
í annað sinn. Filómena og Lovísa sátu
grafkyrrar við ofninn. Sylvía húkti
sem fastast A kassanum, þar sem
dimmast var í eldhúsinu, og Daníel
sat á þröskuldinum. Það var eins og
einhver væri dáinn — eins og þau
vektu yfir líki. Haninn galaði í þriðja
sinn.
Nístandi vein rauf þögnina. Þetta
var líkt og hundur ýlfraði af megn-
um sársauka, og svo heyrðist marg-
radda garg dauðhræddra hænsnanna.
Daníel spratf á fætur og hljóp niður
garðinn í áttina að hænsnakofanum.
Hann sá, að refur var fastur á löpp
í gildrunni. Kvikindið hrökklaðist
aftur á bak á þremur löppum og
reyndi að slíta sig laust. Þegar það
sá Daníel, hentisf það sitt á hvað
í örvæntingu, en gat ekki komizt
lengra en keðjan á gildrunni leyfði.
„Loksins", hrópaði Daníel. Hann
þreif öxi, sem lá við hænsnakofann, og
hjó henni hvað eftir annað í refinn
af viðlíka offorsi o-g harnn væri að
fella gamla eik. Hann hjó hann í
hausinn, bakið, vömbina og lappim-
ar og linnti ekki fyrr en hann hafði
höggvið hræið ■ smábita og ekki var
annað eftii en blóðug stappa, sem
ekkerf sköpulag sást á.
J.H. þýddi.
Lausn
57. krossgátu
382
T I IVl I N N — SUNNUDAGSBI.AÐ