Tíminn Sunnudagsblað - 16.06.1963, Síða 2

lUfmmiimiiiiimimmiimiiimmmmmmiiimmmmiiiiiiimMimmiimiiiiimmiiiimiiimiimiiiimimimmimmiminiiiim
1 UM SMOKKðNGULINN
Hr. ritstjóri, S u mi udags blaðs
Tírriiains.
Vegna viðtals við Emar Boga-
son frá Hringsdal, í 20. tbl. Sunnu
dagsblaðsins frá 26. maí s.l., vil ég
góðfúslega biðja yður aS birta
eftirfarandi athugasemdir í blað'i
yðar. í viðtalinu segir: „Einar
Gíslason föðurbróðir minn, byrj'alði
þjóðhátíðanáirið 1874 fyrstur
manna hér á landi á því að veiða
smokkfisk til beitu, og það breidd
ist ákaflega fljótt út um Arnar-
fjörð og nálæga firði. Hann smíð-
aði fyrsta öngurinm eftir sínu
hyggjuviti og dró á hann nokkuð
af smokkfiski, en svo fékk hann
uppdirátt af frönskum öngli frá
Jóni Th. Johnsen, frænda sínum
á Suðureyri við Tálknafjörð og
smíðaði ongla eftir teikningunni.
En svo var það einu sinni, að
gestur kom til Einars í Hringsdal.
Það var Kristján Hjaltason frá
Súðavík, en hann hafði verið suð-
ur á Rauðasandi að grafa í dysjar.
Hann vildi fá flutning yfir fjörð-
inn, en Emar var þá nýkominn
af sjó og hafði aflað mikið á
smokkfisktain, sem hann hafði þá
verið farinn að beita og sagði, að
það væri nú bágt með það núna.
Það væri mikið að gera. En hann
bauðst t;l að flytja hann yfir fjörð
inn dagtao eftir, og bauð Kristj-
áni, að hamn skyldi vinna með
þeim um kvöldið, en fá smokk-
öngul hjá sér um leið og hann
færi. Kiristján þáði þetta og gekk
í aðgerðtaa og þar gekk undan
hanum, því að hann var fljótur
að kljúfa hausana. Þetta var Bol-
víktagur, souir Hjalta, sem þar
var cddviti og mikilhæfur maðuir.
•Daginn eftir lætur Eimajr svto
fsrja Kristján yfir norðurströnd,
en um morguninn áður en lagt var
af stað, fær Einar honum öngul.
Kristján reynir svo öngultan í
Djuptau, og þar var nógur smokk
ur. Þeir höfðu nóg að gera um
haustið, smiðirnir á ísafirði, Helgi
sálugi Sigurgetassoii og Teitur sál-
ugi Jónsson, að smíða öngla fyrir
Djúpmenn.
En nú er verið að segja, að
Kristján hafi verið fyrsti íslend-
ingurinn til aö draga smok'k úr
sjó .cg því hefur Jóhann kennari
Hjallason haldið fram á premti.
Eii það er ekki rétt, því að Krist-
ján fékk öngulinn hjá Einaii, sem
var búiiun að veiða á hasm áður.
Það var ekki' nema sjálfsagt af
Djúpmönnum að votta Kristjáhi
þakklæti sitt fyrir að koma fyrstur
með þennan happagrip, smokk-
öngultan, að Djúpi, með því að
sæma hann verðlaunagrip, etas og
þeir gerðu, en því má heldur elcki
gleyma, að Einar bauð Kristjáni
að smíða fyrta hann öngulim,n og
hvatti hann til að láta það ekki
liggja í láginni, að hann hefði
femigið þennan öngul. Einar fékk
hins vegar engan verðOaunagrip“.
Svo mörg eru þau orð og reyndar
fletai, sem orkað geta tvímælis,
þó að ekki verði hér öil gerð að
umtailsefni. Þess er þá fyrst að
geta, að Kristján og Hjalti Sveins-
son faðir hans voru ekki Bolvík-
ingar, heldur Álftfirðtagar. Hjalti
var óðalsbóndi og útgerðarmaður
í Súðavík í Álftafirði bg oddviti
Súðavíkurhrepps, en ekki Bolvík
inga. í öðru lagi voru það ekki
Djúpmenn sem heild, sem verð-
launuðu Kristján, heldur aðeins
Álftfirðtagar einir. Hitt er svo
aftur á móti rétt ,að í bóktani
„Frá Djúpi og Ströndum“, sem
úí kom árið 1939 segi ég þetta:
„Sá, er fyrstur fann það upp hér
vestra að draga smokk á færi,
hét Kristján og var Hjaltason,
ættaður úr Súðavík í Álftafirði. —
Fyrsta smokkömgulinn bjó hann
til úr venjulegum krekjum (lóða-
önglum) og vafði rauðu klæði um
leggina. Þótti það mjög mikils-
verð uppgötvun, sem það og Þ'ka
var, að Álftfirðtagar verðlaumuðu
hann fyrir og gáfu honum silfur-
bikar. Ifinn fyrsti, er stmíðaði slíka
öngla með því lagi, sem á þeim
er enm, var Sumarliði, gullsmiður
í Æðey, og kostaði þá 2 kr. hver“.
Heimildarmaður minn að þess-
ari frásögn, var hinn alkumni
greindar- og merkismaður, Kol-
betan Jakobsson, fyrrum bóndi i
Unaðsdal á Snæfellsströnd.
Kolbeion var fæddur árið 1862,
og ólst upp í ÆSey hjá afasystur
sinuii, Ragnhildi Jakobsdóttir og
manni hennar, Rósinkar bónda
Ámasyni, sem í fsl. ævis'krám er
raniglega taltan verið hafa ömmu-
bróðta hans, að því er ég hygg.
Kolbeinm hefur því verið 10—
12 ára, er smokköniglarnta kom.u
fyrst á gang við ísafjarðardjúp.
Harcn var og á sama bæ og Sumar-
liði guUsmiður fram til ársins 1883,
er harm hóf búskap í Umaðsdal.
Þegar þessa er gáð, dylst það ekki
að Kolbein hefur vel vitað, hvað
hann var að segja um þetta efni.
Raunar er aldrei fyrir það að synja
að eitthvað geti skolazt til í minni
manna, og það á skemcnri tíma
en 60 árum, enda þótt skýrta séu.
Auk þess er náttúrlega hægt að
slá því fram, að ég hafi misskilið
heimildarmann mtan og haft það
rangt eftir, aem hann sagði. Þess
háttar rök þykja þó hvergi góð
latina, nema í pólitík. Árið 1940
kom út bókin „Áraskip", eftta
Jóhann Bárðarson, frá Bolungar-
vík. Höfundur eyðir þremur blað-
síðum til þess að ræða þefta mál,
smíði smokköngulstas og upphaf
smokkdráttar á færi faér við land,
án þess að komast að emdamJegri
niðurstöðu. En neðanmáls getur
hann þess, að Bjarni Sæmumds-
son telji Einar í Hringsdal hafa
fyrst veitt smokk á ömgul árið
1874. Hvaðian Bjarni hafi þá vitn
eskju, nefnir Jóhann ekki.
Árið 1944 kom út á ísafirðd bók
in „Gullkistan“, eftta Áma Gísla-
son, yfirfiskimatsmann. Árni segir
|par, að vísu eftir öðrum, að
Kristján Hjaltason hafi árið 1875
fengi® smokköngul í Arnarftaöi, en
upphaflega hafi Arnftaðtagar feng
ið slíka öngla hjá frömskum fiski-
mönnum. Hafi Kristjám síðan
fengið Sumarliöa gullsmið í Æðey
til þess að smíða sams komar öngla,
eftir öngli þeim, sem hann fékk
hjá duggurunum frömsiku.
Enn kom svo út, árið 1947, rit-
ið „Strandamannabók“, éftir fræði
manniinn Pétur .Tónsson frá
Stökkum á Rauðasandi. Pétri seg-
ist svo frá: „Haustið 1870 stnamd
aði franskt fiskiskip við Hafnar-
hólm á Selströnd. Skipstjórinn á
því hét Drúel. Hann hefur áireið-
anlega þekkt smokkfiskveiðar á
færi, því að hann gaf Jómi hrepp-
stjóra Guðmundssyni á Hellu
smokköngul eins og þá, sem nú
eru notaðir. Jón gaf því ekki mik-
inm gaum, en þá þó gjöfina. Hamm
lét ömgulinn inn í læstam skáp
og geymdi hamn þar, Haust þetta
var litils háttar vart við smokk á
Stetagrimsfirði, én fátt etat af
I',, IiL11L!U E Ct E E t!1[E í í!E f1E K Ei11!E t:!E E1111!;{11i|íi111i11i11!!11!IilIi!LI!Ii1111m11111EIB1111II1111f E £ e!!Ei!11!11:111111!Ii!I!I!!!111im111i!I!H11111

T í M 1 N N - SUNNUDAGSBLAÐ