Tíminn Sunnudagsblað - 13.10.1963, Síða 22

FRIÐARRÍKI — DRAUMUR ÚM
Framhald af 848. siðu.
neskju, er hún hafð'i náð undútök-
unum. Hún þekkti enga miskunn.
Refsingar hennar vcru ofboðslegar,
og hinnar sigruðu bændastéttar biðu
nú hálfu þyngri kjör en áður. Heil
þorp voru aleydd, fólk pyndað. —
VII.
Þótt uppreisnin væri brotin á bak
aftur og hið' himneska ríki Tómasar
Munzers lagt í rústir, fór því fjarri,
að áhrif skírara hefðu verið upp-
rætt. Alþýða manna hafði snúið baki
við Marteini Lúter eftir framkomu
hans í bændauppreisninni, og í ótal
bæjum var öreigakenning frumkristn
innar boðuð bæði levnt og ljóst. Fjall
ræða var ’pessi' fóiki fullkomin alvara,
og það var reiðubúið að lifa sam-
kvæmt henni.
Sameiginleg atlaga fylgismanna
Lúters og páfans gegn þessum trú-
flokkum hófst f527. En það tók lang
an tíma að kveða þá í kútinn. Mið-
stöð þessarar trúarhreyfingar var nú
í Hollandi. og þaðan komu margir
spámenn, sem ekki létu við það eitt
sitja að kenna, heldur hikuðu ekki
við að taka sér sverð í hönd. í Norð-
ur-Þýzkalandi, er sloppið hafði við
ógnir bændauppreisnarinnar, gerðist
Melkjör r.okKur Hoffmann foringi
þessara manna, en hlaut brátt að
flýja land til Danmerkur. En landi
hans einn, klæðskeri frá Leyden, Jan
Bokkelsson a^ nafni brást öllu harð-
fengilegar við
Jan Bokkelsson var ungur og fríð-
ur og hafði mikla kvenhylli. Hagur
hans hafði ekki blómgazt að sama
skapi við kiæðskeraiðnina. og þegar
hann var gjaldþrota orðinn, gekk
hann í skirarasöfnuð og hélt til
Miinster í Vestfalen. Ekki hafði hann
lengi verið þar, er hann gerðist spá-
mað'ur, og er skemmst af því að segja,
að fólk sr.erisi unnvörpum til fylgis
við hann. í meira en sex hundruð ár
hafði verið biskupssetur þar í Klaustri
en aldrei hafði bærinn haft af því-
líkri trúarvakningu að segja. Það fer
ekki hjá því, að Jan Bokkelsson hefur
verið gæddur eiginleikum, sem hafa
verið mjög fátíðir meðal Vesturlanda
búa, er fengið hafa svo til alla guði
sína og spámenn að láni frá Austur-
löndum svo lengi sem sögur herma.
Jan Bokkelsson beitti í flestum
sömu aðferðum og h'nir miklu trúar-
bragðahöfundar Austurlanda. Honum
tókst að verða höfuðsmaður í kastala
bæjarins, og innan skamms gerði
hann heyrinkennugt, að hann hefði
fengið vitrun, og samkvæmt henni
kollvarpaði hann stjórn bæjarins og
setti þar á fót fyrirkemulag, er hann
nefndi stjórn guðs. Li|:lu síðar fékk
einn vina hans nýja vitrun, og nú
hafði guð tjáð borgarlýð'num að nýr
Davíð konungur væri risinn upp, þar
sem Jan Bokkelsson var, og skyldi
allt vald fengið honum í hendur. í
hinu nýja ríki var tekið upp fjöl-
kvæni að sið hinna gömlu ættfeðra
í biblíunni, enda átti það vel vi.ð Jan
sjálfan. Hitt mun þó hafa verið
þyngra á metunum, að í borginni voru
fimm sinnum fleiri konur en karlar.
Það var etn afleiðir.g langvarandi
styrjalda og skefjalausra manndrápa.
Aftur á móti var ströng refsing lögð
við kynmökum utan hjónabands og
skækjulifnaður stranglega bannaður.
Allar eignir skyldu þegnar hins nýja
ríkis eiga í sameiningu, og laun voru
greidd eftir afköstum og tilverknaði.
Hver hélt sínu heimili. en matazt var
í stórum mötuneytum. þar sem hinn
ungi konungur sat í hásæti Davíðs og
konur hans gengu um beina.
Jan Bokkelsson drottnaði eins og
austurlenzkur jöfur, klæddist viðhafn
armiklum skrúða og bar kórónu og
veldissprota. Tuttugu og sjö postula,
sem skildu eftir hunarað tuttugu og
fjórar konur, sendi hann til trúboðs
víðs vegar um landið. Þegar óvinir
settust um borgina, stýrði hann sjálf
ur vörninni af miklu þreki, en kjarki
borgarbúa hélt hann uppi með söng,
dansi og leiksýningum. Ef bryddi á
andspyrnu, bældi hann hana annað
tveggja niður með nýrri vitrun eða
sverði sínu. Þegar ein af konum hans
bað hann leyfis að mega fara úr borg
inni, hjó hann sjálfur höfuðið' af
henni á miðju bæjartorginu, en aðrar
konur hans dönsuðu og sungu sálm:
Alleina guð í himni hám.
Loks tókst umsátursliðinu að kom
ast inn í borgina með svikum. Það
gerð'ist 25. júnímánaðar 1535. Hefndin
var ekki spöruð. Þegar Jan Bokkels-
son hafði verið pyr.daður hálft ár í
fangelsi, var hann leiddur út á borg
artorgið, ásamt tveimur hinna helztu
stuðningsmanna sinna, þar sem þeir
voru allir líflátnir með rýtingsstungu
eftir hræðilegar misþyrmingar í við
urvist staðarbiskupsins og mikils
mannfjölda. Síðan voru líkin látin
í þrjú járnbúi, er hengd voru upp í
kirkjuturn, þeim til viðvörunar og
áminningar, er eftir lifðu.
(Helztu heimildir: Menningarsaga
eftir Hartvig Frisch; Veraldar-
saga eftir Karl Grimberg; Dag-
legt líf á Norðurlöndum á sext-
ándu öld, eftir Troels-Lund).
r* ■ ■■ "
I Lausn
77. krossgátu
ÚR VÍÐIDAL —
Framhald af 857. síðu.
hafi verið fluttur að neinu ráði inn
í Víðidal. Bæði var vandfengið hest-
færi þangað að vetrinum eða svo
snemma vors, og auk þess voru úti-
gangshestar ekki líklegir til þess að
bera þungar klyfjar langa leið. Og
svo hefði orðið að' sleppa þeim á úti-
ganginn að brúkuninni lokinni. Mig
rekur ekki heldur minni til, að fisk-
ur væri oft á borðum þau ár, sem
ég man eftir. Hinu man ég eftir, að
söl voru fengin sunnan úr Nesjum.
Þótti eldra fóikinu þau mesti sæld-
armatur, en ég svalt heldur en éta
þau. Maginn kúgaðist á móti þeim.
Þau voru mér því mesti vandræða-
matur, því að' ég mátti ekki láta hitt
fólkið sjá, að ég æti ekki slíkan mat.
Að endingu sá ég þó fram úr þeim
vanda. Undir neðstu tröppunni í bað-
stofustiganum var hola með hellu
yfir, sjálfsagt ætluð til afi taka á
móti lekavatni, þegar rigningar
gengu. Ofan í þessa holu laumaði ég
sölvunum og lagði svo helluna yfir.
Ég veit ekki, hvort fullorðna fólkið
komst nokkum tíma að þessu. Aldrei
var ég jagaður vegna sölvanna, en
mataruppbót fékk ég ekki heldur
þeirra vegna.
Svo sem að líkum lætur var matur-
inn allur reyktur, súr eða saltaður.
Allt var notað úr kindinni, sem mat-
arkyns var, þar með talið blágirni
og lungu. Svið'in voru geymd í mjólk-
ursýru, og þau svið, sem þannig
voru geymd, voru alveg sérstaklega
bragðgóð. Fleira var geymt í henni.
svo sem bringukollar, magálar og
smjörskökrr. Sem dæmi um bragð-
gæði sviða úr mjólkursýru, skal ég
nefna, að það var alveg föst venja
að skammta súr sauðarsvið á aðfanga
dag jóla. Þetta var eins föst venja
og að skammta hangið kjöt á jóla-
daginn.
862
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAfl