Tíminn Sunnudagsblað - 13.10.1963, Blaðsíða 4

Af
spjöldum
sögunnar
IV.
i.
BANDARÍSKI jarðfræðing-
urinn Eðvarð Dvinker Cope
hefur orðað þá meginreglu
í þróunarsogu mannkynsins, að
ný framíaraskeið eigi ekki upp-
haf sitt þar, sem næsta skeið á
undan náði hámarki sínu, held-
Séu sagnfræ*iwgar beðnir að benda
á eitthvert atriði, sem var nýjung í
kenningu Jesús frá Nazaret, vefst
þeim tunga um tönn. En hið sama
gildir raunar um Sókrates til dæmis.
Hugmyndir hans voru líka viðfangs-
efni, er samt'8 hans glímdi við.
Það er ekki heldur hægt um vik
að skera úr um það. hvað það var
i rauninni, sem Jesú kenndi. Enginn
veit, hvað lænsveinar hans kunna að
hafa misskilið, og margt hefur ýkzt
og brenglazt síðar meir. Varla er
unnt að láta sér detta annað í hug
en þar- nafi mörgu verið aukið við
og annað fellt niður, bæði viljandi
og óviljandi. Kenningar hans hafa
líka verið túlkaðar á marga og ólíka
vegu.
Danski sagníi æðingurinn Hartvig
Frisch leigur áherzlu á kenningar
hans um brivun ríkidæmisins, er
hann átti sameiglnlegar Essenum og
Jóihannesi sidrara. Þar nægir að
minna á ummælin um úifaldann og
ir augum. Böivun ríkidæmisins var
ekki til þsss tallin að gera það eftir-
sóknarvert, og Jesús bauð sendiboð-
um sínum að fara allslausum út í
heiminn, án annars farteskis en stafs
og kyrtils.
Á hinn bóginn er óumdeilanlegt, að
söfnuðir frumkristninnar tóku upp
sameignar.-kipulag, enda var það eðli
legt framhaid af því, að Jesús og
lærisveinar hans áttu fjármuni sína
sameiginlega, að því er guðspjöllin
gefa í skyn. En það var ekki upp-
finning p.úr«, því að Essenar höfðu
lengi lifað við einhvers konar sam-
eignarskipolag. Þetta sameignarskipu
lag virðist þo ekki hafa verið bú-
hnykkur, helaur fyrst og fremst
bræðralag lágstéttarfólks, sem bjóst
þá og þegar við heimsendi: „Allir
þeir, sem trúðu voru saman og höfðu
allt sameiginlegt, og þeir seldu eign-
ir sínar og fjármuni og skiptu því á
milli allra, eflir því hver hafði þörf
til“. Þegar þau Ananías og Saffíra
DRAUMUR UM 1000 ÁRA RÍKI
ur hefjist í umhverfi, sem er
skemmra á veg komið, en stefnir
í sömu átt. Þróunin verður með
öðrum líkt og þegar bylgja rís af
bylgju. Hina stoltu höfðingja
rómverska heimsveldisins hefur
sízt af öllu grunað,, að það væri
upphaf nýs kafla mannkynssög-
unnar, er fatækur trésmiðssonur
úr Galileu, sem ekki þvoði einu
sinni hendur sínar áður en hann
settist til borðs, gekk um meðal
snauðra fiskimanna, fallinna
kvenna og brotafólks, predik-
andi og segjandi dæmisögur, á
milli þess sem hann dvaldist í
eyðimörkum.
Það er raunar vafasamt, hversu
nýtt það var af nálinni, er þessi far-
andpredikari kenndi. Trúin á ósýni-
legan guð vai runnin Gyðingum í
merg og blóð, og djöfullinn var kom-
inni til aranna, fóstraður austur í
Persíu. Draumurinn um Messías var
útbreiddur, og spádómar um heims-
endi þekktust einnig. Siðferðisboð-
orð þau, sem hann hélt á loft, áttu
sér hliðstæður, og kenningin um upp-
risuna var Fariseum ekkert nýmæli.
nálaraugað 03 söguna um Lasarus
og ríka mannmn, sem ekki er að sjá,
að hafi annað tÚ saka unnið en lifa
við auð og munað. Það var nóg sök
til fordæmingar: ,,Vei yður, þér ríku,
því að þér hafið tekið út huggun yð-
ar“. Og naprar eru fleiri kveðjur,
sem Jesús sendj yfirstéttum síns tíma
að vitnisburð' Nýja testamentisins:
„Gætið yðar við fræðimönnunum,
sem gjarnt er að ganga í síðskikkj-
um og vilja láta heilsa sér á torg-
unum og kjósa sér efstu sætin í sam-
kunduhúsunum og helztu sætin í
veizlunum. Þeir eta upp heimili ekkn-
anna og ilytia langar bænir að yfir-
skini. Þeir munu fá því þyngrj dóm“.
Þannig taiaði Jesús greinilega
tungu öreigans, og til eru jafnvel
þeir, sem hata látið sér til hugar
koma, að innréið hans í Jesúsalem
og brottrekstur kaupmannanna úr
mustermu híd' átt að vera upphaf
öreigauppreisnar. En hinir gætnari
sagnfræðingar munu ekki telja, að
tiltæk sé næg vitneska um þjóðfélags-
ástæður í Gyðingalandi um þetta leyti
til þess að halda slíku fram, og þótt
sumt kunni að benda til þess, að
þetta fái staðizt, mæli annað gegn
því. Enda þóti guðspjöllin beri ótví-
ræð einkenn' lágstéttanna, varar
Hartvig E riscl, við því að draga af
því of víðtækar ályktanir með stétta-
baráttuna i iðnveldum nútímans fyr-
tímdu ekki að sjá af öllu verði eigna
þeirra, sem þau höfðu selt, heldur
drógu nokkuð undan, mælti Pétur
þessum orðum til syndarans:
„Ananias, hví fyllti Satan hjarta
þitt, svo ab þú skyldir ljúga að heilög-
um anda og draga undan af jarðar-
verðinu? Var hún ekki þín, á meðan
hún var í eign þinni, og var ekki sölu-
verðið á þínu valdi? Hvernig gaztu
látið þér hugkvæinast slikt tiltæki?
Ekki hef'i- þú logið að mönnum,
heldur að guði“.
Orð Páls, sem þó reyndi af hag-
sýnisástæðum að sætta öreiga og man
við ríkjandi skipulag, varpar ljósi
yfir það, hvers konar fólki þessir
söfnuðir voru skipaðir: „Því að lítið,
bræður, til köllunar yðar: Þér eruð
ekki virtir að manna dómi, ekki marg-
ir máttugir, ekki margir stórættaðir,
heldur hefur guð útvalið það, sem
heimurinn telur heimsku, til þess
að gera hinum vitru kinnroða. Og guð
hefur útvalið það, sem heimurinn tel-
ur veikleika, til þess að gera hinu
volduga K'nnroða. Og hið ógöfuga í
heiminum og lúð fyrirlitna hefur guð
útvalið, og það, sem ekkert er, til
þess að gera það að engu, sem er“.
II.
Danski sagnfræðingurinn Troels-
Lund komst svo að orði á sínum
tíma: „Það verður ekki hrakið, að
Stynjandi undir þeim kvöðum, sem forréttindastéffirnar lögöu á þa, sáu bændur
og handverksmenn miöaida bræörásöfnuði frumkristninnar í fögrum hiílingum....
844
1
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ