Tíminn Sunnudagsblað - 24.11.1963, Blaðsíða 6

Línurit, er sýnir þrjá þætti (komponenta) 'segulbreytinga. Þetta línurit er frá nóttinni 23.—24. október siðast liðins, en
þá gekk mikill segulstormur yfir. Lóðréttu linurnar merkja klukkutímana.
krefst þrautseigju og nákvæ.nni. Það
kæmi sér vel fyrir okkur, ef þeir,
sem hefðu áhuga og tíma til að sinua
þessu, vildu gefa sig fram. Við gerum
okkur vonir um að geta komið svona
athuganakerfi á laggirnar á næsl-
unni, helzt fyrir byrjun sóikyrrðav-
ársins (1964—1965), en þá verður
sérstök alþjóðasamvinna um jarðeðl-
isfræðilegar rannsóknir. Sérstaklega
vonumst við eftir góðri san.vinnn við
flugmenn, en þeir hafa góð skilyrði
til að fylgjast með norðurlj ósum, þar
eð þeir fljúga iðulega ofar skýjum.
—Hvað eru norðurijósin tíö?-
— Yfir íslandi sjást þau iíklega
á hverri nóttu, en athaganir hafa
eki verið gerðar nógu lengi til að
hægt sé að fullyröa urn það. En
norðurljós geta verið með ýmsu móti
og eru ekki alltaf jafnskær. Oft er á
'himni dauf norðurljósahula, eins
konar slæða, sem menn veita tæplega
athygli, en svo geta Ijósin líka orð-
ið svo björt, að hægt sé að lesa við
þau. Það hef ég reynt sjálfur mér
til gamans. Yfirleitt er stefna norður-
ljósin hornrétt á stefnu segulnálar-
innar. Það þýðir, að hér á landi er
stefna þeirra nálægt því að vera frá
norðaustri til suðvesturs. Óalgengt
er, að þau hafi aðra stefnu. Hins
vegar stefna geislar í þeim jafnan
upp i segulhvirfildepil, samsíða
strengir beinast skáhallt upp á við
og myndast þá svo kölluð norðui-
ljósakóróna, sem oft er geysifalleg.
Mest er um norðurljós um jafndægr-
in, í sept. og marz, ekki í skammdeg-
inu eins og margir halda, en það staf-
ar af afstöðu sólar til jarðar. Ýmislegt
bendir til, að hér á landi sé tím-
inn fyrir miðnætti mesti norðurljósa-
tíminn á hverri nóttu; en þetta er
eitt þeirra atriða, sem þyrfti að rann-
saka nánar en gert hefur verið. Eins
þyrfti að kanna, hvort einhver munur
er á norðurljósum eftir landshlutum
hér á landi. Á kortum, sem sýna
legu norðurljósabeltisins, er yfirleitt
gert ráð fyrir, að norðurljós séu meiri
yfir Suðurlandi en fyrir norðan, en
það þyrfti þó að athugast betur.
Norðlendingar halda þvi margir fram,
að norðurljos séu miklu tiðari fyrir
norðan, en það getur vel stafað af
því, að þar sé oftar heiðskírt en hér
syðra. En norðurljósabeltið er það
mjótt, að vel er hugsanlegt, að ein-
hver munur sé á norðurljósunum hér
innan lands.
— Hvað er beltið breitt?
— Segja má að breidd þess sé um
1000 kílómetrar, en þetta fer þó mjög
eftir því, hvernig breiddin er skil-
greind. En eins og ég sagði áðan,
er ísland svo vel staðsett, að beltið
liggur um landið. Suður í Evrópu eru
norðurljós miklu sjaldgæfari en hér.
í London má gera ráð fyrir, að norð-
urljós sjáist tvisvar til þrisvar sinn-
um á ári, og í Rómaborg sjást þau að
jafnaði einu sinni á áratug Þar eru
norðurljós svo sjaldgæf, að þau hafa
löngum þótt boða undur og stórmerki
og gert fólk ofsahrætt. Það er ekki
nema í mestu segulstormum, sem
norðurljósin sjást þarna suður frá.
En þegar truflanir eru miklar, er
Framhald á 981. síðu.
966
T f H I N N — SUNNUDAGSBLAÐ