Tíminn Sunnudagsblað - 08.12.1963, Blaðsíða 9

X.
Dag einn I góulok árið 1824 sáu
Siglfirðingar, að bátur, sem þeir báru
ekki kennsl á, hélt inn fjörðinn.
Stefndi hann beinustu leið til kaup-
staðarins og renndi að landi við eyr-
ina neðan við verzlunarhúsin. í
skutnum sat einkennisbúinn maður:
Gunnlaugur sýslumaður Briem á
Grund í Eyjafirði. Hið næsta honum
var skrifari hans, Jónas Jónasson að
nafni, sem jafnaa var í för með hon-
um, þegar hann fór til þinga. Yfir-
vald sýslunnar var komið til Siglu-
fjarðar og hai'ði í farteski sínu ekki
færri en þrjár kærur á hendur séra
Ásmundi Gunnlaugssyni á Hvanneyri.
Gunnlaugur sýslumaður var harður
á brún og kuldalegur þótti í fari
hans öllu, er hann gekk upp eyrina,
enda lék það orð á, að hann væri
óvæginn, þegar ’ harðbakkann sló.
Útnesjakörlum hentaði betur að
sitja og standa eins og honum lík-
aði, ef þeir vildu ekki falla í þunga
ónáð.
Nú var skjótt við brugðið. Sýslu-
maður lét birta fjölda manna stefnu
og hugðist Ijúka málunum sem fijót-
ast. Þegar hann hafði hvílt sig einn
dag, dró hann fram kæru frá Níelsi
faktor Níelssyni, er krafðist bóta af
séra Ásmundi fyrir þær sakir, að
hann hefði vakið ófrið í kaupstaðn-
um með illum orðum og gerðum þá
um veturinn í viðurvist margra
vitna. Hefur hann sennilega þótzt
mjög meiddur af presti, því að hann
sótti mál sitt ærið fast-
Séra Ásmundur kom á þingið sem
að líkum lætur og var hinn l.iúfasti.
Kvað hann Níels hafa getað með
„góðmótlegum jöfnuði, skaðabótum
og sættum af ^ér náð án þingdeilda",
og kom þar, að harn féllst á að gera
afsökunarbón sína og greiða fimmtán
ríkisdali silfurs til prestsekkna hér-
aðsins fyrir það, er hann kynni að
hafa af sér brotið í ölæði.
Það, sem knúið hafði sýslumann til
þess að takast þessa löngu ferð á
hendur á vetrarlagi, var þó að sjálf-
sögðu mál Jóns Arnfinnssonar í
Skarðdal, er ekki vildi una því leng-
ur, að barn dóttur hans væri föður-
laust. Prestur vissi mætavel, að nú
myndi þurfa alls við, ef hann átti
að halda velli, og tók hann því einn-
ig að stefna vitr.um. Þótti honum
einna líklegast sér til fríunar að færa
sönnur á, að Davíð Sveinsson hefði
um skeið verið orðaður við þunga
stúlkunnar þar í sveitinni.
En áður en upp rynni sá dagur, er
rannsókn fcarnsfaðernismálsins
skyldi hefjast, viidi sýslumaður leiða
til lykta kæru frá Jóni Einarssyni,
vinnumanni faktcrs, er gaf presti að
sök, að hann hei'ði kallað sig þjóf og
fant í áheyrn tveggja manna. Presf-
ur gerðist heldur úfinn, er fitjað var
upp á þessu máli, og lét sem sér
kæmi það á óvart, því að hann hefði
ætlað, að sættargerðin við húsbónda
Jóns hefði einnig tekið til hans. En
Jón sat við inn keip og vildi leiða
fram vitni sín, Pétur í Skarðdal og
Gísla bónda Sigurðsson á Ráeyri. Þá
varð prestur ókvæða við og mót-
mælti báðum vitnunum, þar eð Pét-
ur væri sonur Jóns í Skarðdal, er
sækti mál á hendur sér, og bróðir
Guðrúnar, sem kenndi sér barn, en
Gísla lýsti hann svo fákunnandi í
kristindómi, að hann yrði að yfir-
lieyra fyrir rétti í helgum fræðum,
áður en hann fengi að vinna eið að
nokkrum framburði. Og hvað sem þá
valdið hefur, þá féll þetta mál með
öllu niður, og virðist ekki hafa verið
við því hreyft framar.
Höfuðrimman hófst 6. aprílmánað-
ar, er rannsökn barnsfaðernismálsins
byrjaði. Gerðist mannmargt í kaup-
staðnum, þegar fram á morguninn
kom, því að fjölda fólks hafði verið
stefnt til þess að bera vitni, og mörg
um lék forvitni á því, hvernig presti
farnaðist á þessum fundi.
Árni hreppstjóri Árnason á Reist-
ará í Arnarneshreppi hafði verið skip
aður til þess að fara með málið fyrir
hönd Jóns í Skarðdal, en þar eð hann
gaf þess engan kost, hafði sýslumað-
ur tilnefnt Einar hreppstjóra Guð-
mundsson á Hraunum í Fljótum í
hans stað. Séra Ásmundur kom til
þingsins í fylgd með ókunnum
manni. Kom upp úr kafinu, að Björn
Illugason á Brimnesi, er skipaður
hafði verið verjandi hans, treysti sér
ekki til vetrarferða fyrir aldurs sakir
og hafði vísað á Tcmas bónda Tómas-
son á Nautabúi í Skagafirði i sinn
stað, — alkuunan mann, sem munn-
mælasögur segja, að staðinn hafi ver
ið að tilraun til þess að vekja upp
mann í Mælifellskirkjugarði. Var
hann hér kominn og hafði meðferðis
vegabréf frá Jóni sýslumanni
Espólín.
Gunlaugur Briem var tregur til
þess að fallast á, að Tómas fengi að
taka að sér vövnina, þar eð hann
hefði ekki verið til þess skipaður af
neinu yfirvaldi, en lét þó að lokum
til leiðast. Lagði Tómas síðan fram
stefnu á tólf vitni, er prestur vildi
láta yfirheyra, því til staðfestingar,
að í alræmi hetði verið, að Davíð
Sveinsson væri faðir' að barni Guð-
rúnar. En nú kcm babb í bátinn.
Sýslumaður vísaði þessum stefnum á
bug, þar eð Davíð sjálfum hefði ekki
verið stefnt með réttum lagafresti,
og stoðaðí ekki, þótt leidd væru rök
að því, að honum hefði verið kunn-
ugt um stefnur þessar og þær verið
lesnar á því heimili, sem hann dvald-
ist á. Tók þegar að kárna gamanið,
því að prestur þóttist miklum órétti
beittur. Og ekki bætti úr skák, er
sýslumaður neitaði þessu næst að
skrá í þingbók útdrátt úr skjali, er
prestur lagði fram og nefndi sátta-
boð. Bar sýslumaður því við, að í
skjali þessu væru „uppádæmingar",
sem hann taldi ólöglegar, og mun
hann þar hafa átt við hnjóðsyröi í
garð sáttanefndarmanna sveitarinn-
ar. Annars var prestur bæði reifur og
mjúkmáll í ,,sáttaboði“ sínu:
„Með glöðu gcði og góðri samvizku
kem ég nú loks óskelfdur fram fyrir
þennan heiðarlega rétt, hvers ég
gjarna óskað hefði miklu fyrr“. Vék
hann síðan að þvi, að mál þetta væri
svo langt komið sökum þess, að sátta
nefndarmenn í Siglufirði væru ólagn
ir og hefðu báðir átt í deilum við sig.
Á þeirra fundi hefði sér enginn kost
ur gefizt nema sA eini, er hann hefði
Það harðnaði á dalnum, þegar sýslumaðurinr. kora til
skjalanna, og nú gerðist agasamt í Siglufirði næstu vikur
TlMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
1017