Tíminn Sunnudagsblað - 08.12.1963, Blaðsíða 15

Þorsteinn frá Hamri:
Gunnhildur
konungumóðir
0
Ein er sú Kona útlend í íslenzKum
fornbókmenntujii er snertir íslend-
ínga svo veruiega að hún næstum
skapar þeím órlög; af konu þessari
segir margt, og snemma virðast ís-
lenzkir sagnamenn hafa gert sér um
hana ákveðna hugmynd svo frá þeim
uppdrætti skeikai hvergi. Hvað sem
skiptum hennar at íslendíngum ann-
ars líður í verunni er víst að hún var
á sínum tíma mikils megnug um gáng
mála í umdæmi sínu Noregi; sópav
mjög að þessurn skörúngi í konúnga-
sögum, en eiginlega er eingin saga
hliðholl henni
Það lætur að tíkum að slík kona
kemur ekki á neinn venjulegan hátt
fram á sjónar.ivið athurðanna á 10.
öld í Noregi einsog þeim er lýst á
bókum. Haralaur konúngur hárfagri
unnj Eiríki biiðöx mest sona sinna
og gaf honum herskip tólf vetra göml
um; „og fór bann í hernað“, segir
Snorri, „íyrst í Austurveg og þá suðlir
um Danmörku og um Frísland og
Saxland. og draldist í þeirri ferö
fjóra vetur. Eftir það fór hann vest
ur um haf og herjaði um Skotland og
Bretland, írland og Valland og dvald-
ist þar aðra [jóra vetur. Eftir^það fór
hann norður á Finnmörk og allt til
Bjarmalands, og átti hann þar orr-
ustu mikla og bafði sigur. Þá er hann
kom aftur á Finnmörk, þá fundu
menn hans í namma einum konu þá,
er þeir höfðu enga séð jafnvæna
Hún nefndist fyrp þeim Gunnhildur
og sagði, að faðir hennar bjó á Há
logalandi, er hét Özurr toti. „Eg hefi
hér verið til þess“, segir hún, „að
nema kunnustu af Finnum tveim, er
hér eru fróðastir á mörkinni. Nú eru
þeir famir á veiðar, en báðir þeir
vilja eiga mig og báðir eru þeir svo
vísir, að þeir rekja spor sem hundar
bæði á þá og á hjarni, en þeir kunnu
svo vel á skíðum að ekki má forð-
ast þá, hvorki menn né dýr, en hvatki
er þeir skjóta til, þá hæfa þeir. Svo
hafa þeir fyrir komið hverjum manni
er hér hefir tomið í nánd. Og ei
þeir verða reiðjr, þá snýst jörð um
fyrir sjónum þeirra, en ef nokkuð
kvikt verður i.yrir sjónum þeirra, þá
fellur dautt niðui Nú meguð þér
fyrir engan mun verða á veg þeirra
nema ég fela vður hér í gammanum
Skulum vér þá freista ef vér fáim
drepið þá.“ Þeir þekktust þetta, að
hún fal þá. Hún tók línsekk einn, og
hugðu þeir að uska væri í. Hún tók
þar í hendi sinni og söri því um
gammann utan og innan. Litlu síðar
koma Finnar heim Þeir spyrja hvað
þar er komið. Hún segir, að þar er
ekki komið. Finnum þykir það undar
legt, er þeir höfðu rakið spor allt
að gammanum. en síðan finna þeir
ekki. Þá gera peir sér eld og matbúa.
En er þem voru mettir þá býr Gunn
hildur rekkju sína. En svo hafði
áður farið þri.ár nætur, að Gunn-
hildur hefir .--ofið en hvor þeirra
hefir vakað yfir öðrum fyrir ábrýðis
sakir. Þá mælti hún: „Farið nú hing-
að, og liggi á sína hlið mér hvor
ykkar.“ Þeir urðu þessu fegnjr og
gerðu svo. Hún hélt sinni hendi um
háls hvorum þeirra Þeir sofna þeg-
ar, en hún vekur þá Og enn bráðlega
sofna þeir og svo fast, að hún féer
varlega vakið þá. Og enn sofna þeir.
og fær hún þá tyrir engan mun vak
ið þá, og þá setur hún þá upp, og
enn sofna þeir Hún tekur þá selbelgi
tvo mikla og steypir yfir höfuð þeim
og bindur að sterklega fyrir neðao
hendurnar Þá gerjr hún bending
konungsmönnuoi. Hlaupa þeii þá
fram og bera vopn á Finna og fá hlað-
ið þeim, draga þá út úr gammanum.
Um nóttina eftir voru reiðarþrumui
svo stórar að þeii máttu hvergi fara.
en að morgni ícru þeir til skips og
höfðu Gunnhildii með sér og færðu
Eiríki. Fóru þeii Ejríkur þá suður
til Hálogalands Hann stefndi þá til
sín Özuri tota Eiríkur segir að hann
vill fá dóttur hans. Özurr játir því.
Fær þá Eiríkur Gunnhildar og hefir
hana með sér suður í land“.
Hitt er svo annað mál að Gunn-
hildur var ekki dóttir Özurar tota.
heldur Gorms Danakonúngs, sani
kvæmt Hjstoria Norwegiæ og stað-
reyndum sem íslenzkar heimildir
greina frá án bess þó að vita rétta
faðernið.
B
Ágrip al 'Noregskonúngasögum,
sem skrifað mun af þrænzkum klerki
og er ein aðaíheimild Snorra að
Heimskringlu ivsii Gunnhildi svo:
„allra kvenna U-gurst, lítil kona sýn-
um en mikjl aóum; hún görðist svo
illráð, en hann (pe. Eiríkur tróð-
öx) svo áhlýðinn til grimmleiks ig
til allskyns aþjánar við lýðinr. að.
þungt var að bera Því var óanrt
kallaður blóðöx að maðurinn var of-
stopamaður og ilreypur og allra mest
af ráðum hennar“ Hjá Snorra hljóðar
lýsingin svo: „kvtnna fegurst, vitur
og margkunnug. glaðmælt og undir
hyggjumaður mikill og hin grimm
asta.“
Haraldur hárfagrj gerði Eirik að
yfirkonúngi bræðra sinna, hann hafði
þá raunar drepið tvo þeirra, Rögnvald
réttilbeina og Björn kaupmann „en
er það spurðu aðrir synir Haralds
konungs, þá settist Hálfdan svarti i
konúngs hásæti Tók hann þá til for-
ráða allan Þrandheim Hurfu að því
ráði allir Þrændu með honum. Eftir
fall Bjarna kaupmanns tók Ólafur,
bróðjr hans, ríki yfir Vestfold og til
fósturs Guðröð son Bjarnar. . En
er Víkverjar spurðu að Hörðar höfðu
tekið til yfirkonungs Eirík, þá tóku
þeir Ólaf til ytirkonúngs í Víkinni,
og hélt hann bvi ríki Þetta líkaði
Eiríki stórilla Tveim vetrum síðar
varð Hálfdan svarti bráðdauður inni
í Þrándheimj jð veizlu nokkurri, og
var það mál manna, að Gunnhildur
konúngamóðir hefði keypt að fjöl-
kunnigri konu að gera honum bana-
drykk“
Eftir þetta héit Eiríkur Noregi
unz bróðir hans Hákon góði kom úr
föstri Aðalsteim Einglakonúngs; fyr-
ir honum stökk Eiríkur úr landi því
að „Eiríks óv’nLæld óx æ því mejr
sem allir menn gerðu sér kærra við
Hákon konúng1 Eiríkur kom til Eing-
lands og var tekinn til konúngs af
Norðimbrum, sennilega 948, og hafði
aðsetur í Jórvík Það segir síðast af
Eiríki blóðöx í núrrænum heimildum
að þegar Játmundur (réttara Játr-
áður) Einglakonúrjgur tók að amast
við honum, fór hann í vesturvíking,
herjaði um síðir á Einglandi og gekk
lángt á land jpp „Ólafur hét kon-
úngur sá er Jálmundur konúngur
hafði þar sett fii landvarnar . . .Fellu
mjög enskir menn, og þar sem einn
féll, komu þrír af landi í staðinn.
Og inn öfra hlut dagsins snýr mann-
T I M i N N — SUNNUDAGSBLAÐ
1023